Saga - 1999, Blaðsíða 18

16
JÓN THOR HARALDSSON
hans (eftir dálitla viðkomu í blaðamennsku). Fyrst kenndi hann
við Iðnskólann í Reykjavík, en frá 1972 við Flensborgarskólann í
Hafnarfirði, þar sem hann var aðalsögukennari skólans í tvo ára-
tugi. Kennsla átti vel við hann og hann náði yfirleitt góðu sam-
bandi við nemendur sína, sem skildu flestir að bak við hryssings-
lega framkomu stundum og ónotaleg tilsvör sló geysigott hjarta.
Með kennslu sinni kveikti hann áreiðanlega sagnfræðiáhuga í
mörgu ungu brjósti.
A fimmtugsaldri kenndi Jón Thor fyrst þess sjúkdóms, sem átti
eftir að gera hann óvinnufæran langt fyrir aldur fram og síðan að
draga hann til dauða, seigdrepandi fjanda kenndan við Parkinson.
Þennan kross bar hann af æðruleysi og lét Jón hann lengi vel ekk-
ert á sig fá, en ég er ekki frá því að viðhorf hans til manna og mál-
efna hafi mildast með sjúkdómnum og um leið hafi dregið úr
dómhörkunni, sem einkenndi hann talsvert mikið ungan. Og ég er
líka viss um að þessum sjúkdómi er um það að kenna að ekki ligg-
ur meira eftir Jón Thor af sagnfræðilegum verkum; hefði honum
enst heilsa og aldur hefði hann áreiðanlega ekki setið auðum
höndum þegar tómstundir fóru að gefast.
Enn er ónefnt það sem Jón Thor er sennilega þekktastur fyrir.
Það eru vísurnar. Hann var tvímælalaust í hópi bestu hagyrðinga
sinnar samtíðar. Ljóðmæli léku honum einfaldlega á tungu. En
meira gaman held ég honum hafi þótt að kveða last en lof um ná-
ungann. Þar brást honum heldur aldrei bogalistin. Stundum lá
bak við illmælin raunveruleg tilfinning, oftar þó kerskni og sú
eðlislæga tilhneiging margra Islendinga, kennd við Þorgeir Há-
varsson, að höggva þegar höggstaður gefst. Þegar Jón Thor varð
sextugur, 13. apríl 1993, leysti hann gesti sína út með gjöf; það var
fjölritað úrval af vísum hans, kallað Níðskælda. í formála sagði
höfundur að flestar vísurnar myndu brjóta í bága við meiðyrða-
löggjöfina. Meðal þeirra sem það gera ekki, held ég, er vísa sem
hann orti 1987 á sagnfræðingaþingi í Reykjavík. Mér þykir sú vísa
eiga það skilið að varðveitast á síðum þessa virðulega tímarits:
Það er ávallt sama saga.
Sagnfræðingar bjóða út her,
fylkja liði og fara að laga
fortíðina í hendi sér.
Kristján Bersi Ólafsson