Saga - 1999, Blaðsíða 266

264
RITFREGNIR
spannar hið einsögulega sjónarhorn mikla breidd og fylgjendur stefn-
unnar hagnýta sér viðhorf og aðferðir hefðbundnari sagnfræði með marg-
víslegu móti. Einsagan - ólíkar leiðir sýnir raunar ágætlega þá miklu fjöl-
breytni sem þannig skapast og ber bókin því nafn með rentu.
Ritgerðirnar átta sem birtar eru í bókinni eru mjög ólíkar að efnisvali
og valda því að ritið getur nýst með mismunandi hætti. Greinar Sigurðar
Gylfa Magnússonar og Davíðs Ólafssonar eru t.a.m. mjög upplýsándi
um aðferðafræði hennar og efnistök. Ritgerðir Kristrúnar Höllu Helga-
dóttur og Moniku Magnúsdóttur eru auk framlags síns til einsögunnar
vel gjaldgengar á sviði hefðbundnari félagssögu en greinar Sigrúnar
Sigurðardóttur og Svavars Hávarðssonar á vettvangi hugarfarssögu.
Ritgerð Jóns Aðalsteins Bergsveinssonar um sjálfsævisöguritun Matthí-
asar Jochumssonar tengist svo m.a. hugmyndasögu og bókmenntasögu.
Bókinni lýkur síðan með persónulegum vitnisburði eða hugvekju Ingu
Huldar Hákonardóttur, aldursforseta hópsins og eins af frumkvöðlum
kvennasögunnar hér á landi.
Það sérstaka sjónarhorn sem viðhaft er við einsögulegar rannsóknir
leiðir til margháttaðra breytinga sem vert er að hafa í huga við lestur
þessa rits. Þegar hefur verið á það bent að einsagan veldur því að tekið er
að nota „nýjar" heimildir eða heimildaflokka. Um leið og hin ævisögulega
aðferð við sagnaritun sem mjög var stunduð hér á landi í eina tíð hvarf i
skuggann fyrir öðrum áherslum, glötuðu persónulegar heimildir, bréf,
dagbækur og sjálfsævisögur mjög gildi sínu í augum sagnfræðinga. Með
tilkomu einsögunnar eru þær að nýju dregnar fram úr geymslum
skjalasafnanna og notaðar til að svara nýjum spurningum um kjör, hug-
myndir og jafnvel tilfinningar fólks. Þessa einkennis má sjá stað í öllum
ritgerðum bókarinnar.
Einsagan veldur því líka að sagnfræðingar taka að styðjast við nýjar
hjálpar- eða hliðargreinar. Áður skiptu hagfræði, félagsfræði og þjóð-
háttafræði t.d. miklu máli í þessu sambandi. Nú reynir stöðugt meira a
sálarfræðina og önnur vísindi er lúta að persónunni, einstaklingnum og
hugarheimi hans skipta stöðugt meira máli. I sumum tilvikum styttist
bilið milli sagnfræði og guðfræði einnig mjög eins og t.d. má sjá í athygl'
isverðri ritgerð Svavars Hávarðssonar um glímu Björns Halldórssonar
við líf og dauða (bls. 195-223).
Þar sem einn eða fáir tilgreindir einstaklingar standa að jafnaði í mið-
punkti einsögulegra ritgerða er ljóst að bæði rannsakandi og lesandi kom-
ast í meiri og persónulegri nánd við viðfangsefnið en almennt gerist i
hefðbundnari sagnfræði eða jafnvel félagssögu þar sem heilir hópar eða
samfélög eru til umfjöllunar. Þetta einkenni kemur m.a. glöggt fram
í áðurnefndri ritgerð Svavars Hávarðssonar. Við lestur hennar öðlaðist
ég a.m.k. mun sterkari samsemd með bóndanum í Loðmundarfirði en
almennt gerist í sagnfræðilegum verkum.