Saga - 1999, Blaðsíða 295

RITFREGNIR
293
geirssonar í Dachau (XVII. kafli) á árunum 1937 og 1938. Þar voru þeir fé-
lagar í návígi við heimssögulega atburði. Eftirfarandi tilvitnun er gott
dæmi um það hvernig höfundi tekst að miðla þessari nálægð auk þess
sem hún sýnir hversu góður stílisti hann er. Þetta var í marsmánuði 1938.
Þegar Baldur leit út um gluggann á herbergi sínu, sá hann járn-
brautarvagna drekkhlaðna vígtólum renna framhjá í stríðum
straumi eftir teinum, sem lágu steinsnar frá bústað hans. Herliðið
í Dachau var greinilega í viðbragðsstöðu og vinur hans úr SS-lið-
inu mælti við starfsfélaga: „Á morgun tökum við Austurríki."
Daginn eftir fylltist loftið þungum dyn og himinninn varð krökk-
ur af flokkum herflugvéla, sem allar stefndu oddaflugi í eina átt,
austur til Austurríkis (bls. 172).
Víðar er brugðið ljósi á ýmislegt í sögu nasismans og Þýskalands á þess-
um árum og gefur það bókinni ótvírætt meira gildi en ella. Lesandinn
fræðist um „hégiljur og kukl" Himmlers (bls. 147), hann kynnist nokkrum
fulltrúum Þriðja ríkisins og öðlast um margt innsýn í það einstaka völ-
undarhús sem nasisminn og ríki Hitlers voru.
Islandsævintýri Himmlers birtist upphaflega árið 1988. Hvers vegna var
hún gefin aftur út nú? I formála að 2. útgáfu er þess getið að fyrsta útgáf-
an sé „löngu uppseld". Höfundur segir ennfremur að hann hafi „fundið
nokkrar heimildir til viðbótar" um viðfangsefnið auk þess sem hann hafi
„reynt að slípa textann og bætt við nokkrum myndum" (bls. 9). Þetta er
varla ofmælt þótt bókin sé að stofni til eins. Kaflaskipting er sú sama og
kaflarnir bera sömu heiti en einum kafla hefur verið bætt við í lokin. Þar
er Burkert fylgt örlítið lengur eftir en í fyrri útgáfunni þótt ekki takist að
rekja feril hans til enda.
Verulegar breytingar hafa verið gerðar á fjórum köflum (V., VII., VIII.
og IX.) og þar er bætt við efni úr viðbótarheimildunum. Þetta gerir að
verkum að nýja útgáfan er lengri og efnismeiri en sú gamla og sumt af því
sem bætist við er býsna athyglisvert.
I V. kafla er fróðleg lýsing á því hvernig Hermann Jónasson, að tilstuðl-
an Guðbrands Jónssonar, leitaði árið 1935 eftir aðstoð fulltrúa kaþólsku
kirkjunnar á íslandi til að greiða fyrir fisksölu á Ítalíu. Þar hefur höfund-
ur nýtt sér heimildir sem hann hafði ekki aðgang að fyrir áratug. I VIII.
kafla er nokkuð ítarleg en fróðleg samantekt um íslandsleiðangur SS-
nianna til íslands árið 1936. Er sú frásögn eftirminnileg, ekki síst fyrir þá
sök að höfundur hefur í nýju útgáfunni stuðst við dagbækur Ottos Rahns
sem var einn þátttakendanna í leiðangrinum. Bætir sú heimild miklu við
fýrri frásögnina, hún verður fyrir bragðið persónulegri og eftirminnilegri.
"Eg var nánast á barmi sturlunar" skrifaði þessi ungi Þjóðverji, svo mikil
voru vonbrigðin á ferðalagi hans um það „ævintýraland" sem hann áður
hélt Island vera (bls. 98). í þessum sama kafla hefur ennfremur verið bætt
við umfjöllun um kostulegan mann, Karl Maria Wiligut, en hugmyndir