Morgunblaðið - 15.12.2009, Blaðsíða 24

24 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 15. DESEMBER 2009
MIÐVIKUDAG-
INN 14. október var
gefin út hand-
tökuskipun á hendur
fjórum mönnum sem
hafa sótt um hæli á
Íslandi. Þrír hafa
verið handteknir, en
sá fjórði hafði ekki
komið í leitirnar þeg-
ar þetta er skrifað.
Meðferðin á hæl-
isleitendum og óréttlætið sem þeir
eru beittir ætti að vera næg
ástæða til að hrista upp í hverjum
manni, en fólk virðist af ein-
hverjum ástæðum eiga auðveldar
með að hafa réttlætiskennd á
meðan það horfir á einhverja
stríðshörmungamyndina frá
Hollywood en í tilfelli fólks af
holdi og blóði í þeirra næsta ná-
grenni. Kannski er ein af ástæð-
um þess sú að stjórnvöld vilja
sveipa mál þessa fólks ópersónu-
legum huliðshjúp sem erfitt er að
komast í gegnum. Velviljuðum
einstaklingum hefur þó af ein-
skærri einurð tekist að nálgast
hælisleitendur, ferðast til
Reykjanesbæjar og kynnst þeim
persónulega. Nánast allir sem til
þekkja eru þeirrar skoðunar að
aðbúnaði, aðstoð og fræðslu sé
stórlega ábótavant.
Í fyrsta lagi hafa mikilvæg
gögn ítrekað verið birt hælisleit-
endum einungis á íslensku þrátt
fyrir að stjórnvöldum eigi að vera
fullljóst að það sé réttur hvers
manns að fá opinberar tilkynn-
ingar á sínu eigin máli, eða öðru
máli sem manneskjan skilur ef
þess er ekki kostur.
Í öðru lagi er ekki annað hægt
að sjá en að gróft mannréttinda-
brot eigi sér stað æ ofan í æ þeg-
ar hælisleitendur eru handteknir
með litlum eða engum fyrirvara
og þeir fluttir nauðungarflutn-
ingum úr landi nær þegar í stað,
annað hvort sama dag eða þann
næsta. Þar með er réttur fólks til
að kæra úrskurðinn hafður að
engu.
Í þriðja lagi hafa stjórnvöld
ítrekað hundsað, að því er virðist
viljandi, að margir hælisleitenda
hafa myndað náin persónuleg
tengsl við fólk á Íslandi, jafnvel
fjölskyldutengsl. Í því tilviki sem
um ræðir hér eru þau tengsl svo
áberandi og augljós að einbeittan
vilja hefur þurft til að þeirri hlið
málsins væri ekki gefið vægi.
Hver eru helstu rökin sem sögð
eru fyrir því að senda hælisleit-
endur úr landi? Áberandi rök-
semdafærsla er sú að hælisleit-
endur kosti ríkið og
skattgreiðendur ógrynni fjár.
Samkvæmt upplýsingum frá Út-
lendingastofnun í frétt ruv.is frá
því í fyrra, er þó auðvelt að
hrekja þetta. Þar segir að hver
hælisleitandi kosti ríkið 7000 kr. á
dag. (Hælisleitendur með dval-
arleyfi, www.ruv.is, 12.09.2008.) Í
ljósi þess kostar hver hælisleit-
andi 2.555.000 kr. á ári, sem virk-
ar heilmikið. Ef við deilum því
samt sem áður í vægt áætlaðan
fólksfjölda Íslands, 300.000
manns, kemur í ljós að hver hæl-
isleitandi kostar hinn margþjáða
skattgreiðanda 8,52 kr. á ári. Það
eru 0,023 kr. á dag, og ef miðað er
við að þrjátíu hæl-
isleitendum sé haldið
uppi hverju sinni
hækkar þessi tala
upp í 0,7 kr. á dag
fyrir hvern mann í
300.000 manna þjóð!
Önnur röksemd
sem heyrst hefur og
er margítrekuð af
lögreglunni er að
hælisleitendur fram-
vísi oft fölsuðu vega-
bréfi ef þeir hafa
vegabréf yfir höfuð.
Þetta er gjarnan sett fram í því
skyni að glæpkenna hælis-
leitendur og ýja að því að þeir
hafi eitthvað að fela. Burtséð frá
því hversu hæpið það er að
byggja landvistarleyfi á vega-
bréfi umfram annað, er oft búið
að benda dómsmálaráðherra á að
þau lönd sem hælisleitendur flýja
hvað helst eru mörg hver ekki
með starfhæfar stofnanir sökum
stríðs eða hörmunga. Ennfremur
er það vel þekkt staðreynd að
stjórnvöld í einræðis- eða harð-
ræðisríkjum stunda það að gefa
út vegabréf eftir hentisemi, ein-
mitt til þess að gera minni-
hlutahópum og andstæðingum
sínum ókleift að sækja um hæli
annars staðar, eða yfirhöfuð
komast úr landi. Væri það ís-
lenskum stjórnvöldum til hróss
að fullkomna tilgang slíkra að-
fara?
Hælisleitendur eru oftast
sendir aftur til þess lands þar
sem þeir báðu fyrst um hæli á
grundvelli svokallaðs Dyflinn-
arákvæðis sem hefur legið undir
ámæli fyrir að gera upp á milli
landfræðilegrar legu ríkja. Í því
tilviki sem hér um ræðir verður
að minnsta kosti einum hælisleit-
endanna snúið til Grikklands í
flóttamannabúðir sem Rauði
krossinn hefur ítrekað beðið
dómsmálaráðherra um að hætta
að senda fólk til og vísað þar til
afstöðu Flóttamannastofnunnar
SÞ. (Rauði krossinn vill ekki
senda flóttamenn til Grikklands,
www.visir.is, 11.06.09.)
Sú gagnrýni sem kemur hér
fram er ekki ný af nálinni en
vert að ítreka hana í hvert sinn
sem dómsmálaráðherra verður
uppvís að mannréttindabrotum.
Ráðherrann sjálfur skipaði nefnd
til að skila áliti á meðferð og að-
búnaði hælisleitenda á Íslandi,
sem nefndin og gerði í 22 liðum í
júlí á þessu ári. Hún leggur til
dæmis einnig til að Dyflinnar-
ákvæðið verði endurskoðað og
túlkaþjónusta bætt. (Ómann-
eskjulegt Dyflinarákvæði endur-
skoðað, www.visir.is, 17.07.09)
Ráðherra virðist hins vegar ein-
ungis hafa tekið tillit til at-
hugasemda hvað varðar of-
urhæga málsmeðferð, en þær
úrbætur, einar og sér, verða ein-
ungis til þess að hælisleitendur
eru nú sendir úr landi með hraði
sem aldrei fyrr.
Krafa mín og annarra mót-
mælenda er skýr: Mannréttindi
og manneskjuleg meðferð verða
að vera fyrir alla, sama hvaðan
þeir koma og hvaða pappíra þeir
hafa. Megi dómsmálaráðherra og
ríkisstjórn verða við þeirri kröfu,
ellegar skömm hafa!
Flóttamenn
misrétti beittir
Eftir Finn
Guðmundarson
Olguson
Finnur Guðmundarson
Olguson
» Sú gagnrýni sem
kemur hér fram er
ekki ný af nálinni en
vert að ítreka hana í
hvert sinn sem dóms-
málaráðherra verður
uppvís að mannrétt-
indabrotum.
Höfundur er heimspekinemi.
Hollráð um eldvarnir
oryggi.is
Hringdu í 570 2400 og fáðu ókeypis öryggisráðgjöf heim!
Reykskynjarar bjarga mannslífum
Á hverju heimili ættu að vera reykskynjarar,
slökkvitæki og eldvarnateppi.
Fleiri hollráð og netverslun með öryggisvörur
er að finna á oryggi.is.
PPII
PPAAA
RRRRRR
\\\\\\\\\\\\
TTTTTTTTTTBBBBB
WWWWWW
AAAA
••
SSÍÍ
AAA
•
9
2
2
5
4
5
44
9
2
2
5
9
2
2
ÞÁ ER Icesave-
málið aftur komiðtil
alþingis til afgreiðslu!
Og hvar erum við
stödd? Flestallir eru
þeirrar skoðunar að
við þurfum að borga
Hollendingum og
Bretum þá 700 milj-
arða sem þeir hafa
greitt fyrir Trygging-
arsjóð innstæðueig-
enda (TrIn). Ágreiningur er um
lögmæti þessa en siðferðilega ber
okkur að greiða og á lögmætið má
láta reyna fyrir dómstólum. Á
móti þessari kröfu eru eignir
gamla Landsbankans (LI) í Lond-
on (síðasta mat er að sú eign dugi
fyrir 90% af kröfu Hollendinga og
Breta). Reiknað er með að vextir
af láninu verði eftir 7 ár 250 millj-
arðar króna og með 70 milljörðum
króna sem eftir verða að loknu
uppgjöri á eignum LI, ábyrgist
ríkissjóður Íslands að greiða þá
320 milljarða króna á árunum
2015-2024(+) ?
Getum við þá ekki lagst í mála-
ferli í von um sigur, eða að öðrum
kosti unnið okkur tíma meðan slík
málaferli stæðu yfir? Nei, eins og
margbúið er að benda á hangir
svo margt á spýtunni að við verð-
um (og ættum að vera búin) að
ljúka þessu Icesave-máli eins
fljótt og hægt er.
Er þá til einhver leið til að
ljúka þessu Icesave-máli, þannig
að almenningur í þessu landi þurfi
ekki að líða fyrir handvömm
stjórnvalda á liðnum misserum?
Já, eins og ég hef bent á í fyrri
greinum mínum á almenningur í
þessu landi gildan sjóð (lífeyr-
issjóð) upp á 1.800 milljarða sem
ekki þarf að nota fyrr en eftir 30
ár!
Einnig benti Viðskiptaráð fyrir
skömmu á þessa leið og fjár-
málaráðherra hefur tekið undir
hugmyndina, að nota eigur al-
mennings (lesist lífeyrissjóðanna)
til lausnar á Icesave-málinu. Þó
svo að ráðamenn telji ekki hug-
myndir frá almenningi svaraverð-
ar neyðast þeir til að svara tals-
mönnum
Viðskiptaráðs. Þann-
ig svöruðu við-
skiptaráðherra og
framkvæmdastjóri
Landssambands líf-
eyrissjóða (LaLíf)
þessari tillögu Við-
skiptaráðs, og voru
bæði svörin mjög svo
áhugaverð.
Svar viðskiptaráð-
herra var á þá leið að
alltof áhættusamt
væri fyrir LaLíf að
lána (TrIn) fé gengistryggt með
ríkisábyrgð (sömu kjörum og
Bretum og Hollendingum bjóð-
ast)!! Er þetta ekki sami ráð-
herrann sem óþreytandi hefur
verið, eftir að hann komst í stjórn
að lýsa yfir að skuldir þjóðabúsins
séu mjög vel viðráðanlegar og
Icesave-skuldin ekki svo íþyngj-
andi fyrir almenning í landinu?
Viðhorf framkvæmdastjóra
LaLí voru miklu fyrirsjáanlegri
þar sem hagsmunir þeirra sem
lifa á lífeyrissjóðunum eru al-
gjörlega í fyrirrúmi, skítt með
eigendurna 190.000, almenning í
þessu landi, þeir mega kveljast og
borga, bara ef kerfið helst
óbreytt, og ausa út fé til að við-
halda því.
Lítum á málið, eftir stórkost-
legan sigur verkalýðshreyfing-
arinnar fyrir stofnun lífeyrissjóð-
anna í kjarasamningum upp úr
miðri síðustu öld má segja að hag-
ur sjóðanna í núverandi stöðu
byggist á lögum um verðtrygg-
ingu fjárskuldbindinga. Löggjöfin
hefur fylgt á eftir, þannig að nú
eiga allir launþegar og vinnuveit-
endur þeirra að borga í lífeyr-
issjóð skilyrðislaust. Nú eru inn-
borganir í sjóðina 100 milljarðar á
ári og lífeyrisgreiðslur 60 millj-
arðar, þannig myndast uppsöfnun
í sjóðina sem nú er talin eiga
1.800 miljarða í innlendum og er-
lendum verðbréfum. Þessi þróun
heldur áfram í 30 ár, þar til jöfn-
uður næst í inn- og útborgunum
(aldur og aldurssamsetning sjóðs-
félaga ræður þar mestu).
Hverjir stjórna þessum sjóðum
landsmanna? Frá upphafi hafa
stjórnirnar verið tilnefndar af
verkalýðsfélögum og samtökum
atvinnurekenda og hafa ávallt
verið eftirsótt hlunnindi enda vel
launuð fyrir litla vinnu. Þessar
stjórnir ráða síðan fram-
kvæmdastjóra sem ræður starfs-
fólk til að vinna þau störf sem
vinna þarf. Samtals eru lífeyr-
issjóðirnir um 33 auk sameig-
inlegrar yfirstjórnar þar sem
Arnar Sigurmundsson er formað-
ur og Hrafn Magnússon fram-
kvæmdastjóri. Samtals höfum við
í kerfinu 34 stjórnaformenn, 150-
200 stjórnarmenn, 34 fram-
kvæmdastjóra og líklega 300+
starfsmenn til að halda utan um
lífeyri okkar!
Er einhver sem virkilega trúir
að hægt sé að komast að vitrænni
niðurstöðu um aðgerðir í slíkum
hóp? Auðvitað á að sameina alla
sjóðina í einn öflugan sjóð og
stefna að samræmdum reglum og
skyldum fyrir alla sjóðsfélaga.
Slíkum sjóði yrði stjórnað af for-
seta ASÍ, formanni SA og odda-
maður yrði t.d. forseti lagadeildar
Háskóla Íslands. Þessi stjórn byði
síðan út ávöxtun á reiðufé sjóð-
anna á hverjum tíma. Þannig yrði
stysta möguleg leið milli almenn-
ings (lífeyriseigenda) og rík-
istjórnar þegar upp kæmi fjár-
málakreppa eins og sú sem nú
hvelfist yfir Íslendinga og kallar á
fumlausar ákvarðanir og tafa-
lausar framkvæmdir með þjóð-
arhag í huga, sem fer saman með
hag lífeyrisþega (eigenda sjóð-
anna) en greinilega ekki sjálfskip-
aðra stjórnenda sem hvorki vilja
né geta hugsað um annað en eigin
hag.
Ég blæs á aumkunarverðar
mótbárur þeirra félaga Arnars og
Hrafns um hvað þetta allt er erf-
itt og ómögulegt. Sem dæmi má
nefna fyrirslátt Arnars um að erf-
itt yrði að sjá á eftir erlendu bréf-
um sjóðanna! Má ekki semja um
að söfn LÍ í London renni sem
inngreiðsla til lífeyrissjóðanna
þegar um þau losnar við uppgjör
Icesave-skuldarinnar við Hollend-
inga og Breta! Vilji er allt sen
þarf.
Icesave, að bera
í bakkafullan lækinn
Eftir Björn
Jóhannsson »Ég blæs á
aumkunarverð-
ar mótbárur þeirra
félaga Arnars og
Hrafns um hvað
þetta allt er erfitt
og ómögulegt.
Björn Jóhannsson
Höfundur er tæknifræðingur.
ÁSKRIFTASÍMI
569 1100