Morgunblaðið - 27.04.2010, Blaðsíða 19

Minningar 19
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 27. APRÍL 2010
✝ Oddný Þorvalds-dóttir var fædd
þann 9. janúar 1919.
Hún lést á Elliheim-
ilinu Grund 17. apríl
2010.
Foreldrar hennar
voru þau Þorvaldur
Jónsson, f. 31.12.
1884, d. 23.9.1989, og
Helga Jóhannsdóttir,
f. 26.8. 1893, d. 11.6.
1944. Eftirlifandi
systir Oddnýjar er
Ingibjörg Stefanía, f.
1913 en Jóhann Jón
Þorvaldsson bróðir hennar f. 1915
lést 31.ágúst 2007.
Oddný giftist Hólmari Magnússyni
f. 14.10. 1914, d. 8.7. 1995. Þau eign-
uðust tvo syni, Ragnar f. 31.5. 1936
og Sverri f. 6.3. 1942, d. 6.9. 2001.
Ragnar er kvæntur Maríu Finns-
dóttur og eiga þau þrjá syni, Svavar,
Finn og Kára Hólmar. Ekkja Sverris
er Mette Fanö. Sverrir
átti þrjú börn með Guð-
rúnu Helgadóttur, Þor-
vald, Helgu og Höllu ,
og stjúpson, Hörð
Hauksson. Barna-
barnabörnin eru 13
talsins.
Oddný bjó á Sauð-
árkróki fram til ársins
1948 er hún flutti að
Miklubraut 64 í Reykja-
vík en þar bjó hún með
eiginmanni sínum og
föður þar til þeir voru
báðir látnir en árið 2000
flutti hún í Furugerði 1 í Reykjavík.
Oddný vann við ýmis störf svo sem
síldarverkun og síðar á saumastofum
en var þó húsmóðir mestan hluta ævi
sinnar.
Útför Oddnýjar verður gerð frá
Fríkirkjunni í Reykjavík í dag, 27.
apríl 2010, og hefst athöfnin klukkan
15.
Tengdamóðir mín, Oddný Þor-
valdsdóttir, afsannaði alla þá fordóma
og sögusagnir sem stundum eru á
kreiki um tengdamæður. Þegar leiðir
okkar lágu saman í nóvember árið
1984 var það ást við fyrstu sýn. Því-
líkar móttökur sem ég hlaut! Fyrstu
samskipti okkar voru án orða, enda
kunni ég á þeim tíma varla stakt orð í
íslensku. Það leið hins vegar ekki á
löngu þar til ég var farin að hlusta af
athygli og áhuga á allt það sem Oddný
var fús og viljug að segja tengdadótt-
urinni dönsku frá og fræða um, hvort
sem það var um náttúru Íslands,
fugla og steina, bókmenntir, stjórn-
mál, hefðbundna íslenska matargerð
eða hina margvíslegu fjölskyldumeð-
limi, langt aftur í kynslóðir.
Við áttum svo ótrúlega margt sam-
eiginlegt. Sumar eftir sumar, bæði
fyrir og eftir að við Sverrir fluttum
hingað til Freerslev í Danmörku,
fengum við lánaðan Lada Sport-jeppa
Oddnýjar og Hólmars og fórum í
tjaldferðir um landið þvert og endi-
langt. Þetta voru yndislegar ferðir og
þegar heim var komið voru Oddný og
Hólmar áfjáð í að heyra alla ferðasög-
una í smáatriðum, enda höfðu þau
sjálf ferðast svo víða um landið að
sumri til, á gömlum Skóda með eld-
gamalt tjald. Að heimsækja þau var
að setjast að veisluborði. Undanfarin
átta ár, eftir að Sverrir lést, var sam-
band okkar ekkert síður náið, þótt við
sæjumst ekki nema í mesta lagi einu
sinni eða tvisvar á ári, því símtölin
urðu mörg og löng. Ég vil þakka Odd-
nýju fyrir innilega og djúpa vináttu og
allt það sem við áttum saman. Hún
átti stóran þátt í að gera nýrri tengda-
dóttur það furðu auðvelt að verða
heilmikill Íslendingur!
Í nýkviknuðu vorinu hér í Rytter-
skolen í Freerslev eru nú sprottin fal-
leg, græn lauf á jarðarberjaplöntu-
rnar sem við fengum hjá Oddnýju í
Skammadal og á sunnudaginn var
gengum við saman, ég og gamli ís-
lenski fjárhundurinn hún Vigga, nið-
ur að ströndinni við Vemmetofte, þar
sem Oddný fann svo fallega steina –
þar fann ég einmitt stein sem minnti
mig á hrafntinnuselinn hennar og
hafði hann auðvitað með mér heim.
Mette Fanø.
Um daginn sat ég ásamt systkinum
og frændfólki og skoðaði sæg ljós-
mynda úr fórum Oddnýjar ömmu
minnar. Sumar voru næstum frá þar-
síðustu öld en aðrar nokkurra ára
gamlar; fæstar þeirra í albúmi í skipu-
legri röð – þær höfðu verið lagðar í
stöflum í gamlar konfektöskjur og
trékirnur og smeygt inn í skápa. Ein-
hverjar þessara mynda hafði ég séð
áður, aðrar voru af fólki sem ég þekki
aðeins af afspurn eða atburðum sem
ég hafði heyrt lýst en aldrei séð
myndir af. Sumar sýndu fólk sem ég
vissi ekki að hefði verið til og gat að-
eins getið mér til um það hvaða hlut-
verk það hefði leikið í lífi ömmu.
Amma mín var spör á myndirnar úr
lífi sínu og mig grunaði aldrei að
svona margar þeirra væru til á papp-
ír.
Ein myndanna er af hálfstálpaðri
stúlku í hvítum kjól með stóra, hvíta
slaufu í þykku hári sem féll slegið nið-
ur að mitti og myndin er auðvitað
svarthvít, en ég veit að hárið var kop-
arrautt og vakti umtal og augnagotur
í sveitinni, enn frekar fyrir það að til-
heyra barni með skarpa greind og ár-
vökul augu sem lærði að lesa á hvolfi
þar sem hún sat hinum megin við
borðið á meðan Nonni bróðir fékk til-
sögn. Hún þoldi ekki biðina þar til
kæmi að henni og seinna þurfti að
beita hana fortölum til að læra að lesa
á bókina rétta. Á öðrum myndum
sjást foreldrar hennar á Íbishóli,
langamma mín sem lést langt fyrir
aldur fram og langafi, sem deildi
heimili með afa og ömmu þar til hann
lést á 105. aldursári og var stór hluti
af bernskuheimi okkar krakkanna.
Nokkrar myndir eru af ömmu á
Króknum með Ragga frænda og
seinna pabba – tveggja barna móður
innan við tvítugt og síldin farin suður,
svo þá var víst best að fara líka.
Á bernskuárunum voru Holli afi og
Oddný amma ekki manneskjur með
fortíð eða framtíð í augum okkar
barnanna; þau voru bara afi og amma
sem við vorum svo heppin að eiga í
næsta húsi við okkur, þau voru
óþreytandi leikfélagar, leiðbeinendur
og athvarf í nútíð barnshugans.
Þegar við komumst á unglingsár og
fullorðnuðumst kom það þægilega á
óvart að skynja víðsýni þeirra og
skilning á ótal ranghölum þroskaferl-
is okkar og margbreytileika lífsins, að
þau voru víðlesin og vel að sér þrátt
fyrir litla skólagöngu og langa erfiðis-
vinnuævi. Þéttskipaðar bókahill-
urnar á Miklubrautinni voru stolt
þeirra og gleði, til jafns við ræktunar-
reitinn og óðalið í Skammadalnum,
og af þeim afa og ömmu drógum við
tvíþættan lærdóm: að það er jafn
mikilvægt að rækta hugann og að
yrkja jörðina og að uppskeran úr báð-
um reitunum er dýrmæt og ríkuleg.
Holli afi dó áður en mér tækist að
kynnast honum eins og fullorðin
manneskja kynnist annarri, en sam-
verustundirnar með ömmu minni síð-
ustu árin hennar styrktu og efldu
samband mitt við hana og léðu því
sem hún hafði áður kennt mér og
gefið annað og breiðara samhengi.
Fyrir það er ég þakklát, nú þegar
kemur að kveðjustund. Myndirnar úr
konfektöskjunum eru þó enn án titils,
margar hverjar, og verða líklega alla
tíð.
Halla Sverrisdóttir.
Mig langar að minnast Oddnýjar
ömmu minnar sem við kveðjum í dag.
Með andláti hennar lýkur kafla í lífi
okkar fjölskyldunnar sem var samof-
in æsku minni og lífi alla tíð. Amma og
afi á Miklubraut 64 og langafi sem
einnig bjó þar alla sína ævi – þessi
þrenning átti ríkan þátt í mínum
skemmtilegu bernskuárum í Hlíðun-
um.
Hólmar afi lést árið 1995 og eftir
andlát hans átti amma nokkur góð ár
þar sem hún bjó áfram á Miklubraut-
inni og tók meðal annars virkan þátt í
starfi Snúðs og Snældu, leikfélags
eldri borgara. Þegar heilsubrestur
fór að ágerast flutti hún í Furugerði 1
þar sem hún átti heimili eftir það.
Þegar við vorum lítil var það amma
sem annaðist okkur en á síðari árum
þegar heilsan brast hjá Oddnýju
ömmu kom það í hlut okkar að annast
hana, og þar sem pabbi var búsettur
erlendis og dó þar langt fyrir aldur
fram kom það í hlut okkar barna-
barnanna að hugsa um ömmu með
Ragnari syni hennar. Hún var mikill
lungnasjúklingur og fór það að há
henni verulega síðustu árin, hún gat
lítið farið um og hélt sig að mestu
heimavið. Hún hafði yndi af því að fá
okkur til sín og drakk í sig fréttir af
börnunum og öðrum í kringum sig.
Þótt líkaminn væri orðinn þreyttur,
og þá sérstaklega síðustu tvö árin, þá
var hugurinn skýr, hún var afskap-
lega minnug, og þreyttist ekki á að
segja okkur sögur frá æskuárunum í
Skagafirði, lífinu og baslinu sem þau
afi upplifðu sem ung fjölskylda í
Reykjavík um miðja síðustu öld ný-
flutt af Sauðárkróki, allt þetta mundi
hún eins og það hefði gerst í gær og
hafði hjúkrunarfólkið sem annaðist
hana undir það síðasta á orði að það
hefði verið gaman að sitja hjá henni;
hún kunni ógrynni ljóða og vísna sem
hún rifjaði meðal annars upp á spít-
alanum til að stytta sér stundir.
Henni bauðst vist á Elliheimilinu
Grund nokkrum dögum fyrir andlátið
og þar lokaði hún augunum í síðasta
sinn sólarhring síðar.
Hún var södd lífdaga, hún amma,
og ég er þakklát fyrir tímann með
henni, samtölin, sögurnar og öll
kvæðin og vísurnar.
Helga Sverrisdóttir.
Oddný amma mín var einhver gáf-
aðasta manneskja sem ég hef kynnst.
Hún hafði ótrúlega skýra hugsun og
skarpa dómgreind fram á síðustu
stund. Hún var óvægin í hugsun, laus
við móðursýki, sannfærður trúleys-
ingi, algjörlega laus við tilgerð og ég
held að hún hafi enga skoðun haft sem
byggðist á tilfinningasemi frekar en
rökum.
Oddný amma varði tíma sínum að
mestu í þjónustu við annað fólk. Hún
þjónaði ömmu sinni og móður, föður
sínum og eiginmanni, börnum sínum
og barnabörnum. Þegar ég neitaði að
ganga í leikskóla settist ég upp hjá
ömmu og hún tók því eins og hverju
öðru. Ég veit ekki hvort það var af
æðruleysi eða uppgjöf, en hún lét
sjálfa sig mæta afgangi. Kannski var
það af því fyrsta barnið kom hneyksl-
anlega snemma og batt enda á
menntaskólagöngu áður en hún byrj-
aði. Kannski af því mátulegur
skammtur af tilfinningasemi er nauð-
synlegur til að reka mann áfram í líf-
inu. Kannski bara af því hún var kona
en ekki karl. Ég óska þess að dætur
mínar búi að skýrri hugsun lang-
ömmu sinnar og veit að þær fá betri
tækifæri en hún til að nýta hæfileika
sína.
Amma bætti skort á háskólagráð-
um upp með ýmsum hætti. Hún var
einn fremsti handknattleiksmaður
heims og í hópi bestu orgelleikara
mannkynssögunnar. Hún var mögn-
uð í föndri og lestri, fegurst kvenna
þar sem hún stóð blóðug upp að öxl-
um í sláturtíðinni og óendanlega þol-
inmóð við börn. Innan um hámenn-
inguna í glæsilegu bókasafninu á
Miklubraut 64 voru dýrgripir á borð
við árganga 1941-’3 af Æskunni í lúx-
usbandi, stórkostlegar bækur og
endalaus uppspretta af ranghug-
myndum. Þar lærði ég að lesa.
Hún var mótsagnakenndur harð-
jaxl, heit og köld, sterk og veik á sama
tíma, sósíalisti sem gerði mannamun
og skammaðist sín ekkert fyrir það.
Hún hafði óbeit á heimsku fólki,
Morgunblaðinu, Sjálfstæðisflokkn-
um, eiganda saumastofunnar sem
hún vann á og flestum prestum. Hún
gerði upp á milli barna en var samt
góð við þau öll. Og hún var best við
mig af því ég var uppáhalds og hún
var uppáhaldsamma mín.
Þegar ömmu lá eitthvað á hjarta
bað hún Stein Steinarr gjarnan fyrir
það. Hún kvaddi okkur með Landsýn:
Ísland, minn draumur, mín þjáning, mín þrá,
mitt þróttleysi og viðnám í senn.
Þessi vængjaða auðn með sín víðerni blá,
hún vakir og lifir þó enn.
Sjá, hér er minn staður, mitt líf og mitt lán,
og ég lýt þér, mín ætt og mín þjóð.
Ó, þú skrínlagða heimska og skrautklædda
smán,
mín skömm og mín tár og mitt blóð.
(Steinn Steinarr.)
Takk fyrir allt, elsku amma mín.
Þorvaldur Sverrisson.
Oddný Þorvaldsdóttir
✝ Óttar Kjartanssonfæddist í Reykja-
vík 7. ágúst 1930.
Hann lést á Líkn-
ardeild LSH í Kópa-
vogi 17. apríl 2010.
Foreldrar hans
voru Kristín Odds-
dóttir frá Þykkva-
bæjarklaustri í Álfta-
veri, fædd 7. ágúst
1902, látin 19. júlí
1986 og Kjartan
Magnússon kennari
frá Hvítárholti í
Hrunamannahreppi,
fæddur 5. júlí 1885, látinn 26. ágúst
1933.
Óttar kvæntist Jóhönnu Stef-
ánsdóttur þann 30. jan 1965. For-
eldrar Jóhönnu voru Oddný Vilborg
Guðjónsdóttir, f. 19. ágúst 1902, d.
13. maí 1989 og Stefán Her-
bæjarklaustri í Álftaveri. Hann hóf
störf hjá Rafmagnsveitu Reykjavík-
ur 1948 og var einn af fyrstu starfs-
mönnum Skýrsluvéla ríkisins og
Reykjavíkur, seinna nefndar Skýrr,
þegar þær voru stofnaðar 1952.
Þegar fyrstu tölvurnar komu fór
hann til Danmerkur og lærði kerf-
isfræði. Hann starfaði hjá Skýrr alla
sína tíð og breytti um starfsvið eftir
því sem árin liðu. Lengst af var hann
deildarstjóri og seinast leiðbeinandi
og kennari í notendaráðgjöf. Hans
seinasta verk fyrir Skýrr var að skrá
50 ára sögu þess. Ritstörf voru hon-
um hugleikin og hann sinnti þeim á
ýmsan hátt, m.a. fyrir Skýrr,
Skýrslutæknifélagið og Hesta-
mannafélagið Gust. Önnur áhuga-
mál voru mörg. Hestamennska var
honum í blóð borin. Einnig var hann
handlaginn, lærði svifflug, ferðaðist
mikið um landið og var listrænn og
vandvirkur ljósmyndari.
Útför Óttars fer fram frá Digra-
neskirkju í dag, 27. apríl 2010, og
hefst athöfnin kl 15.00
mannsson, f. 7. júní
1905, stýrimaður á
togaranum Gullfossi
sem fórst í febrúar 1941.
Börn Óttars og Jó-
hönnu eru:
1) Stefán, f. 20. júní
1967 og d. 24. júní sama
ár.
2) Oddný Kristín, f. 9.
ágúst 1968.
3) Kjartan Sævar f., 5.
september 1974. Búsett-
ur í Svíþjóð. Sambýlis-
kona Kjartans er Em-
meli Lindholm. Barn
Kjartans og Hrafnhildar Stef-
ánsdóttur er Karen Birta, f. 29. júlí
2000.
Óttar ólst upp í Reykjavík en dvaldi
hjá ættingjum úti á landi á sumrin.
Ýmist í Hvítárholti í Hrunamanna-
hreppi eða í Hraungerði og Þykkva-
Óttari Kjartanssyni veitti ég fyrst
athygli á æskudögum er við áttum
heima svo til í sama hverfi í miðbæ
Reykjavíkur, en engin kynni tókust
með okkur þar. Vegna tíðra flutninga
var mislangt á milli, um eitt skeið að-
eins fáir húsgaflar. Ég hef áreiðan-
lega gefið honum meiri gaum en hann
mér því að hann var fjórum árum
eldri. Ég tók eftir því hvað hann var
hávaxinn og sviphreinn, en ekki síður
hinu, hvað dagfar hans virtist stilli-
legt, að ég ekki segi fullorðinslegt. Ég
ímynda mér að slíkt fylgi stundum
ungmennum sem alast upp með ein-
stæðu foreldri, en föður sinn missti
hann bráðungur. Hann hlaut að eiga
sálufélag annars staðar en á götu og í
görðum.
Mér lærðist snemma að þekkja
fullt nafn hans, og þegar kom fram á
fullorðinsár fór ég að sjá því bregða
fyrir þar sem fjallað var um ferðalög
og leiðsögu; stundum stóð það í horni
undir myndum sem fylgdu slíku efni.
Svo var það um miðjan aldur að ég
kom einhverju sinni í kynnisleit í
Skýrsluvélar ríkis og Reykjavíkur-
borgar. Þar var þá Óttar fyrir og tók á
móti gestum af þeirri ljúfmennsku
sem honum var eiginleg. Þá kynntist
ég því hversu vandaður og þolinmóð-
ur fræðari hann var, áreynslu- og til-
gerðarlaus.
Voru nú kyrr tíðindi þar til fyrir
fimm árum er við leituðum báðir und-
ir eitt þak í stóru fjölbýlishúsi í Blá-
sölum. Okkur bar þar að á sömu
haustdögum. Við hittumst brátt á
húsfundi og skiptumst á fáeinum orð-
um, en þau urðu til þess að við sett-
umst sama kvöld í stofu með konum
okkar og hnýttum bönd þeirrar vin-
áttu sem yljað hefur síðan marga
samverustund.
Það var mikil sæld að sitja yfir
kvöldkaffi með þeim Óttari og Jó-
hönnu og rifja upp svipi þeirra góð-
borgara sem gengu reglulega um
bernskuslóðirnar forðum. Óttar var
bæði fróður og forvitinn um sögu,
þjóðleg fræði og fagrar bókmenntir,
og margoft sóttum við til skiptis bæk-
ur í hillu til að njóta ágætis þeirra
hvor með öðrum.
Óttar var einstaklega ljúfur ná-
granni, gegn og grandvar, en einarð-
ur og ráðhollur ef nokkuð lá við.
Landið upp frá Kópavogi, umhverfi
Blásala, þekkti hann eins og lófa sinn
því hann hafði í áratugi tekið hesta
sína til kostanna þar efra og kunni þar
nafn á hverjum dal og hól. Hann var
ólatur að fræða okkur nýgræðinga
um nágrennið með því að efna til
gönguferða. Það er mér dýrmæt
minning er við gengum eitt sinn tveir
um sunnanverða Heiðmörk og hann
sýndi mér forvitnilegar slóðir sem ég
þekkti ekki áður þótt ég hefði rölt um
mörkina árum saman. Óttar skrifaði
fróðlegar smágreinar um örnefni og
staðfræði í lítið húsblað okkar og vann
sér þakkir fyrir. Þegar veikindi hans
ágerðust nú síðla vetrar vissi hann
fullvel að þar var við stóran að deila.
Samt vildi hann einatt ræða það öðru
fremur hvert skyldi gengið í sumar.
Við þurfum að vita hvor af öðrum,
sagði hann við mig fyrir skömmu er
degi var mjög tekið að halla. Sann-
arlega vissi ég af vináttu hans og
harma það nú að leiðir skyldu ekki
liggja saman miklu fyrr. Við hjónin
þökkum af alhug þessum vammlausa
vini og munum sakna hans og minn-
ast meðan við megum.
Ólafur Pálmason.
Í maí 1964 fór Jóhanna vinkona
mín í ferð með ferðafélaginu Farfugl-
um á Krísuvíkurbjarg. Fararstjóri í
ferðinni var Óttar Kjartansson sem
við kveðjum nú með söknuði. Síðan
þessi ferð var farin hafa þau Jóhanna
og Óttar átt samleið í lífinu, gifst og
eignast börn.
Óttar var bæði traustur og góður
maður. Hann hafði ferðast mikið um
Ísland og þekkti nánast hverja þúfu á
landinu. Í þessum ferðum tók hann
margar myndir og það var gaman að
heyra hann lýsa einstökum stöðum á
landinu. Óttar var vel ritfær og skrif-
aði um ýmis málefni sem voru honum
hugleikin í blöð, tímarit og fleira.
Þau hjónin eiga nokkra hesta en
hestamennska hefur verið þeirra
sameiginlega áhugamál. Þau ferðuð-
ust mikið um landið á hestum og það
var vel hugsað um hestana. Einnig
byggðu þau sumarbústað þar sem
þau undu sér vel og ræktuðu landið
sem tilheyrði bústaðnum. Þar gátu
börnin og hundarnir þeirra leikið sér
og hestarnir höfðu þar góðan haga.
Mig langar til að þakka Óttari fyrir
góð kynni í gegnum árin. Ég þakka
fyrir samverustundir með honum og
fjölskyldu hans. Megi Guð styrkja og
styðja Jóhönnu vinkonu mína, Odd-
nýju Kristínu, Kjartan og aðra ætt-
ingja og vini í sorg þeirra. Guð blessi
Óttar Kjartansson.
Ásta Ólafsdóttir.
Óttar Kjartansson