Morgunblaðið - 03.07.2010, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. JÚLÍ 2010
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Steingrímur J.Sigfússon,fjár-
málaráðherra,
sagði frá því fyrir
tveimur mánuðum
að hann mundi
sæta lagi strax og nýir ráð-
herrar tækju við í Bretlandi og
Hollandi að draga þá að samn-
ingaborðinu vegna Icesave. Þar
sem íslenska þjóðin hafði þá
þegar hafnað því í þjóð-
aratkvæðagreiðslu að taka á sig
Icesave-skuldbindingar þrota-
bús Landsbankans sætti þessi
afstaða fjármálaráðherrans
mikilli furðu. Hann ákvað að
láta sér ekki segjast við afger-
andi niðurstöðu í þjóðarat-
kvæðagreiðslunni en reyndi
þegar í stað að vekja upp Ice-
save-drauginn og koma skulda-
klafanum á þjóðina. Nú hefur
þetta tekist. Steingrímur er bú-
inn að hafa það í gegn að draga
Breta og Hollendinga að samn-
ingaborðinu og fagnaði því sér-
staklega þegar rætt var við
hann í gær.
Á það hefur margítrekað ver-
ið bent að kröfur Breta og Hol-
lendinga á hendur Íslendingum
vegna Icesave byggjast ekki á
lagalegum forsendum. Íslensk-
um skattgreiðendum ber alls
ekki að greiða þessar skuldir
þar sem íslenska ríkið bar aldr-
ei ábyrgð á endurgreiðslum til
innistæðueigenda. Þetta hefur
legið fyrir lengi og lá raunar
fyrir löngu áður en bankarnir
hrundu og Icesave-málið kom
upp. Nú síðast mátti svo lesa
um lagalega hlið málsins í
skýrslu rannsóknarnefndar Al-
þingis sem studdi
þessa niðurstöðu
og þá hefðu síð-
ustu talsmenn
breskra og hol-
lenskra stjórn-
valda hér á landi
átt að sannfærast.
Svo fór þó ekki og ríkis-
stjórnin situr við sinn keip í
málinu og þrýstir mjög á um að
fá að hengja Icesave-byrð-
arnar á íslensku þjóðina. Þessi
framganga er auðvitað með
miklum ólíkindum og á henni
getur ekki verið nein eðlileg
skýring. Engin venjuleg rök
hníga að því fyrir íslensk
stjórnvöld að reyna að þvinga
bresk og hollensk stjórnvöld til
að semja við sig um skuldir
annarra.
Eina mögulega skýringin á
háttalagi íslenskra stjórnvalda
er sú áhersla sem þau leggja á
að koma Íslandi inn í Evrópu-
sambandið, en bæði Bretar og
Hollendingar hafa talað skýrt
um að við þurfum að fallast á
ólögmætar kröfur þeirra áður
en þeir samþykki að við fáum
aðild að þeim félagsskap.
Ríkisstjórnin hefur ekki
meiri áhyggjur af þeirri stað-
reynd að þjóðin er andvíg aðild
en að þjóðin er andvíg því að
greiða Icesave-skuldina. Af-
staða landsmanna skiptir engu
í þessu sambandi, það eina sem
forysta Vinstri grænna og
Samfylkingarinnar hefur
áhuga á er að aðlögunarferlið
haldi áfram og Íslandi verði
smám saman nuddað inn í Evr-
ópusambandið, þvert á vilja
þjóðarinnar.
Steingrími J. hefur
með þrautseigju
tekist að vekja upp
Icesave-málið}
Draugagangur
Rekstur stofn-ana ríkisins
er jafnan vanda-
samur en sjaldan
sem nú þegar
nauðsynlegt er að
gæta meira að-
halds en í venjulegu árferði.
Um leið er ef til vill meiri skiln-
ingur nú, bæði innan stofnana
og utan, á nauðsyn aðhalds-
aðgerða og í nýrri skýrslu
Ríkisendurskoðunar um fram-
kvæmd fjárlaga kemur fram að
stofnunum með verulegan upp-
safnaðan halla fækkaði í fyrra
umtalsvert á milli ára.
Rekstur Landspítalans hef-
ur löngum verið úr takti við
fjárveitingar og í fyrra var
einnig svo, en þá var hallinn 8%
af fjárveitingum. Sú jákvæða
þróun hefur hins vegar orðið í
rekstri spítalans á fyrstu mán-
uðum þessa árs að útlit er fyrir
að áætlun um hallalausan
rekstur gangi eftir. Fari svo er
óhætt að segja að forstjóri og
aðrir starfsmenn spítalans hafi
náð miklum ár-
angri.
Önnur stofnun
sem löngum hefur
verið rekin röngum
megin við núllið er
embætti lögreglu-
stjórans á Suðurnesjum. Í
skýrslu Ríkisendurskoðunar
segir að í fyrra hafi orðið af-
gangur af rekstrinum, þó að
enn standi eftir mikill halli sem
orðið hafi í tíð fyrri forstöðu-
manns. Á fyrstu mánuðum
þessa árs hefur einnig náðst
góður árangur í rekstri emb-
ættisins en þrátt fyrir það er
gert ráð fyrir að fortíðarvand-
inn muni fylgja embættinu
næstu árin.
Árangur þessara tveggja
ríkisstofnana er ágætt dæmi
um það sem hægt er að gera í
rekstri hins opinbera. Um leið
er þessi árangur áminning um
þá skyldu forstöðumanna að
reka stofnanir sínar innan fjár-
heimilda. Ekki síst á erfiðum
tímum.
Nauðsynlegt er
að forstöðumenn
haldi sig innan
fjárheimilda}
Jákvæður viðsnúningur
M
ér var kennt í æsku að ekki
væri fallegt að monta sig og
hef haft það í huga síðan.
Mun því ekki gera það, en þó
er óhjákvæmilegt að rifja upp
það sem ykkar einlægur bauð upp á þessum
vettvangi fyrir viku …
Í draumi vitjaði mín sem sagt spekingur
með innherjaupplýsingar um HM í fótbolta
sem ég kom á framfæri.
Við, ég og þetta draumkennda hliðarsjálf
mitt, spáðum því að í 16-liða úrslitum ynnu
Úrúgvæar lið Suður-Kóreu, að Hollendingar
legðu Slóvaka, Brasilía ynni Chile, Argentína
slægi út Mexíkó, Þjóðverjar ynnu Englend-
inga og Spánverjar skildu Portúgala eftir með
sárt ennið. Allt gekk þetta eftir.
Rétt er að taka fram að í engu tilfellinu var
um að ræða óskhyggju, aðeins hávísindalegt gisk.
Við félagarnir spáðum sem sagt rétt um úrslit sex
leikja af átta. Ég lít þó svo á að aðeins í einu tilviki höfum
við beinlínis haft rangt fyrir okkur. Töldum að Japanir
kæmu á óvart og sigruðu Paragvæja en þeir áttu aldrei
séns og þegar flautað var til leiksloka sá ég hálfpartinn
eftir því að hafa einu sinni átt Toyotu.
Áttundi leikurinn var viðureign Bandaríkjanna og
Ganverja. Þar spáðum við því að þeir fyrrnefndu ynnu en
eftir á að hyggja kenni ég því um að mér hafi misheyrst.
Það er næsta víst að heimildamaður minn hafi átt við
og sagt Gana, þegar hann hvíslaði að mér hver sigurveg-
arinn yrði en ég – harðmæltur að norðan –
hélt hann hefði verið að tala um Kana. Get því
ekki litið svo á að spáin sé röng. Er ekki bara
hægt að kalla þetta andlega innsláttarvillu?
Eða að það sé a.m.k. innan skekkjumarka.
Við vorum vissir í okkar sök varðandi átta
liða úrslitin og heimturnar eru nú þegar 50%.
Það þykir fínt í 3ja stiga skotum í NBA. Við
spáðum því að Bandaríkjamenn ynnu Úrú-
gvæja (!) og – það sem margir skömmuðu mig
fyrir eins og hund í vikunni – að Hollendingar
myndu slá Brasilíumenn út. Sorrí. Þetta var
ekki óskhyggja, bara rétt spá.
Það er heldur ekki eiginleg óskhyggja að
Spánn tapi fyrir Argentínu í undanúrslitum
því það skal viðurkennt að ég ákvað fyrir mót
að halda með dásamlegu liði Spánar. En Arg-
entínuliðið er líka frábært. Svo er alls ekki
víst að þjóðirnar mætist; Þýskaland gæti unnið Argent-
ínu (jafnvel þó ég hafi spáð hinu gagnstæða fyrir viku) þó
ég spái því vitaskuld enn og Spánverjar gætu svo sem
legið fyrir Paragvæjum. Held það þó hvorki né vona.
Endurtek svo bara lokaorðin frá því síðast:
Úrslitaleikurinn verður á milli Hollendinga og Argent-
ínumanna. Og líkt og 1978 fagnar suðurameríska stór-
veldið heimsmeistaratitli. Liggur það annars ekki ein-
hvern veginn í loftinu að Maradona fagni sigri?
Upplýsingarnar skal taka með fyrirvara um óhagstætt
veðurfar, geðrænar sveiflur leikmanna, rangstöðu og
mistök dómara. Að öðru leyti öruggt. skapti@mbl.is
Skapti
Hallgrímsson
Pistill
Pottþétt, en örfáar innsláttarvillur
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
D
ómsmál sem bárust
héraðsdómstólum á
fyrstu sex mánuðum
þessa árs eru mun
færri en á sama tíma í
fyrra en þá náði málafjöldinn nýjum
og áður óþekktum hæðum. Samt
sem áður er ekki hægt að reikna
með að álagið á dómstólana muni
minnka, raunar þvert á móti, að
mati formanns dómstólaráðs.
Ástæðan er sú að búast má við að
umfangsmikil mál frá sérstökum
saksóknara vegna bankahrunsins
komi brátt til kasta dómstólanna
auk þess sem svokölluðum X-málum
hefur fjölgað verulega. Í báðum til-
fellum getur málsmeðferð verið
bæði tímafrek og flókin.
Upplýsingar um málafjölda
komu fram í samantekt sem dóm-
stólaráð birti í gær. Mestu munar að
mun færri einkamál hafa verið þing-
fest nú en í fyrra en einnig hefur
sakamálum fækkað töluvert.
Símon Sigvaldason, héraðs-
dómari í Reykjavík og formaður
dómstólaráðs, segir að ekki sé hægt
að segja með vissu til um ástæður
þess að einkamálum fækkar svo
mjög. Einkamálum hefði fjölgað
verulega rétt fyrir og eftir hrun, þ.e.
á árunum 2008 og 2009. Skýringin á
fækkun nú gæti verið sú að fljótlega
eftir hrun hefði orðið ljóst hvaða
mál þyrfti að höfða, s.s. vegna
skulda eða til að leysa úr öðrum
ágreiningi vegna samninga. Ekki
væri heldur útilokað að hækkun
gjalda fyrir að þingfesta einkamál
hefði áhrif. Í ársbyrjun 2010 var
gjaldskránni breytt þannig að gjald-
ið tekur mið af þeim hagsmunum
sem eru undir í málinu og getur orð-
ið allt að 90.000 krónur ef krafan er
hærri en 30 milljónir.
Þótt einkamálum hafi fækkað
er ekki þar með sagt að álagið á
dómstóla muni minnka. Raunar má
nú þegar sjá merki um hið gagn-
stæða því svonefndum X-málum,
þ.e. ágreiningsmálum sem skipta-
stjórar þrotabúa og slitastjórna
höfða við slit fjármálafyrirtækja,
fjölgaði gríðarlega á fyrstu sex mán-
uðum þessa árs, eða úr 15 í fyrra í
273. Búist er við að þessum málum
fjölgi verulega í haust og á næsta
ári. Meðferð X-mála fyrir dóm-
stólum getur verið afar tímafrek
enda er í þeim oft tekist á um mjög
flókin lögfræðileg úrlausnarefni. Á
hinn bóginn gæti niðurstaða í til-
tölulega fáum málum gefið fordæmi
fyrir mörg önnur mál og þannig
myndi snarlega grynnka á mála-
fjöldanum. Um þetta ríkir algjör
óvissa, eins og gefur að skilja.
„Þetta er annar af tveimur
málaflokkum sem menn telja að geti
orðið gríðarlega tímafrekir. Hinn
pósturinn eru mál frá sérstökum
saksóknara en enn sem komið er
hefur bara eitt slíkt mál verið þing-
fest,“ segir Símon.
Aldan ekki komin að landi
Mál sem sérstakur saksóknari
höfðar verða að öllum líkindum afar
tímafrek og sé Baugmálið haft til
hliðsjónar má gera ráð fyrir að mál-
flutningur geti tekið margar vikur.
Á meðan gera dómarar í viðkom-
andi máli lítið eða ekkert annað, en
reikna má með að tveir embætt-
isdómarar og einn sérfróður með-
dómsmaður dæmi í slíkum málum.
Hjá Héraðsdómi Reykjavíkur, þar
sem langflest, ef ekki öll, slík mál
verða höfðuð, starfa nú 22 dóm-
arar.
Miðað við þetta má segja
að sú alda erfiðra dómsmála
og álags sem menn hafa
vænst í kjölfar hrunsins sé
ekki komin að landi, a.m.k.
ekki af fullum þunga.
X-mál og ákærur
vegna hruns vofa yfir
Fjöldi einkamála og ákærumála
fyrstu 6 mánuði áranna 2005-2010
2005 2006 2007 2008 2009 2010
7.899
7.006
7.925
9.306
13.722
7.872
1.308 1.422 1.503 1.662 1.335 1.083
Einkamál, þingfest Ákærumál, alls
Innkomin X-mál
fyrstu 6 mánuði áranna 2005-2010
X-mál eru ágreiningsmál
sem skiptastjórar þrotabúa
og slitastjórnir við slit
fjármálafyrirtækja vísa til
dómstóla. 2005 2006 2007 2008 2009 2010
3 4 4 16 15
273
Héraðsdómurum var fjölgað um
fimm í vor, þar af fjölgaði stöðu-
gildum dómara um þrjú og hálft
við Héraðsdóm Reykjavíkur.
Símon Sigvaldason segir að
hjá Héraðsdómi Reykjavíkur sé
talið að bæta þurfi við um tíu
dómurum til að sinna auknu
álagi í kjölfar bankahrunsins.
Það fari þó verulega eftir því
hversu mörg og hvers kyns mál
berist frá sérstökum saksókn-
ara og hvernig X-málin verði
rekin fyrir dómstólum, þ.e.
hvort fordæmisgefandi
dómar muni hugsan-
lega flýta meðferð
þeirra til muna.
Dómarar eru skipaðir
ótímabundið, þ.e.
þeir geta starfað
sem slíkir þar til
þeir láta af störf-
um sökum aldurs
en það er gert til
að tryggja sjálf-
stæði dómstóla.
Vill fá fleiri
dómara
SKIPAÐIR ÓTÍMABUNDIÐ