Fréttablaðið - 15.12.2011, Blaðsíða 22

15. desember 2011 FIMMTUDAGUR22
Þjóðarleiðtogum tókst ekki
að ná bindandi samkomu-
lagi um samdrátt í gróður-
húsalofttegundum um síð-
ustu helgi. Þótt vilji standi
til samkomulags síðar
fækkar í ríkjahópi Kyoto-
bókunarinnar. Ljóst þykir
að markmið um að halda
hlýnun jarðar innan 2°C frá
tímanum fyrir iðnbyltingu
nást ekki.
Gengið hefur verið út frá því að
aðgerðir í loftslagsmálum miði við
að hlýnun jarðar verði ekki meiri
en 2°C yfir því sem var fyrir iðn-
byltingu. Um þetta hefur ríkt sátt,
að mestu, og viðræður alþjóða-
samfélagsins hafa miðað við að ná
þessu markmiði. Eftir loftslags-
ráðstefnu Sameinuðu þjóðanna í
Durban um síðustu helgi þykir
ljóst að trauðla muni þau markmið
nást.
Líkt og Fréttablaðið greindi
frá náðust ekki lagalega bindandi
samningar í Durban. Það er baga-
legt þar sem Kyoto-bókunin rennur
út á næsta ári. Samningar náðust
hins vegar um að ná samkomulagi
fyrir árið 2015, en áhrifa þess á
ekki að gæta fyrr en árið 2020.
Að einhverju leyti er það skref
fram á við að ríkin hafi sammælst
um að ná samkomulagi. Að það eigi
hins vegar ekki að hafa áhrif fyrr
en 2020 er áhyggjuefni.
2°C eru efri mörkin
Mikil bjartsýni ríkti fyrir lofts-
lagsráðstefnu SÞ í Kaupmannahöfn
árið 2009. Náðst hafði sátt um það
mat vísindamanna að hlýnun jarð-
ar umfram 2°C, miðað við tímann
fyrir iðnbyltingu, hefði í för með
sér umfangsmikil náttúruspjöll og
óafturkræf áhrif á búsetuskilyrði
á jörðinni. Niðurstaða Kaupmanna-
hafnarfundarins voru því gríðarleg
vonbrigði, en þar náðist ekki sam-
komulag.
Vísindamenn telja að verði ekki
gripið strax til ráðstafana verði
hækkunin ekki 2°C heldur 3°C.
Þess vegna var allt kapp lagt á að
ná lagalega bindandi samningi sem
fyrst, en nú er ljóst að hann mun
ekki taka gildi fyrr en í fyrsta lagi
2020 og enginn veit hvað í honum
mun felast.
Eyríki heimsins, sem flest hver
munu verða fyrir hvað mestum
áhrifum af hækkandi yfirborði
sjávar, hafa sagt að hlýnun umfram
1,5° hafi skelfileg áhrif á búsetu-
skilyrði þar. Þau muni mörg hver
hverfa í sæ.
Versnandi veðuröfgar
Lengi hefur verið deilt um hvort
hlýnun jarðar megi rekja til mann-
legrar starfsemi eða hvort aðeins
sé um reglubundnar sveiflur að
ræða. Vísindasamfélagið hefur nú
viðurkennt að mannskepnan komi
þar að og Vísindanefnd Sameinuðu
þjóðanna gaf út að „mjög líklegt“
væri að útblástur gróðurhúsaloft-
tegunda hefði haft áhrif á hlýnandi
veðurfar.
Í skýrslu nefndarinnar kemur
einnig skýrt fram að bein tengsl
séu á milli hlýnunar jarðar og
öfga í veðurfari. Skýrslan kom út
í nóvember og þar segir að rekja
megi aukna tíðni úrfellis, með til-
heyrandi flóðum á sumum svæðum,
til hlýnunar jarðar.
Þá séu líkur á auknum felli-
byljum og vindur muni aukast við
sjávarsíðuna. Eyjasamfélög séu
sérstaklega viðkvæm fyrir þeim
breytingum. Stórborgir séu þó
engan veginn undanskildar auk-
inni áhættu.
„Umfangsmikil þéttbýlismyndun
og vöxtur risaborga, sérstaklega í
þróunarríkjunum, hefur getið af
sér sérstaklega viðkvæm þéttbýlis-
samfélög,“ segir í skýrslunni.
Bein tengsl voru, í annarri
skýrslu, sögð á milli aukinnar tíðni
skýfalla og útblásturs gróðurhúsa-
lofttegunda, á norðurhveli jarðar.
Haldið í hagsmunina
Kyoto-bókunin var undirrituð árið
1997 og er í raun einu alþjóðalögin
sem í gildi eru um aðgerðir gegn
loftslagsbreytingum. Það hefur
hins vegar staðið henni fyrir þrif-
um að öflug ríki hafa neitað að
gangast undir þær skuldbinding-
ar sem þar er að finna. Bandaríkin
eru þar fremst í flokki.
Bókunin gengur út frá þeirri
staðreynd að í sögulegu samhengi
hafa iðnríkin mengað langmest
og sleppt mestu af gróðurhúsa-
lofttegundum út í andrúmsloftið.
Því var samþykkt að þeim ríkjum
bæri mest skylda til að draga úr
útblæstrinum og beðið yrði með
slíkar kröfur á hendur þróunar-
ríkjunum.
Þetta hafa Bandríkin aldrei
sætt sig við. Þau hafa ekki sam-
þykkt að taka á sig byrðar
umfram önnur ríki; eitt skuli yfir
öll ríki ganga. Þar hafa hagsmun-
ir mengandi iðnaðar löngum verið
taldir ráða ferðinni.
Ekki hefur síður staðið í Banda-
ríkjamönnum að Kína er á meðal
þróunarríkjanna. Tilslakanir til
þróunarríkja hafa því ekki átt upp
á pallborðið vestan hafs. Við það
bætist að samþykkt hefur verið að
veita þróunarríkjunum stuðning,
nokkurs konar bætur fyrir að fara
ekki sömu leið og mengunar- og
iðnríkin gerðu. Samkvæmt sam-
komulaginu í Durban verður um
árlegar greiðslur upp á 100 millj-
arða Bandaríkjadala að ræða, sem
taka gildi árið 2020.
Kyoto og hvað svo?
Kyoto-bókunin rennur úr gildi
á næsta ári. Í Durban var sam-
þykkt að bindandi samkomulag,
sem taki við af Kyoto, skuli hafa
náðst árið 2015. Algjörlega óljóst
er hvað það í raun og veru þýðir.
Það að ákvæði um samdrátt í
útblæstri taki ekki gildi fyrr en
árið 2020 er álitið sigur fyrir
Bandaríkin.
Bókunin náði aldrei að verða
sá alheimssáttmáli sem henni
var ætlað; ekki síst vegna tregðu
Bandaríkjanna. Stór ríki hafa nú
sagt sig frá henni og sum hver
vísað til þess að hún sé dauð og
ómerkur bókstafur á meðan ekki
fleiri ríki viðurkenni hana. Ber
þar hæst Rússland, Japan og nú
síðast Kanada, sem sagði sig frá
bókuninni í kjölfar Durban-ráð-
stefnunnar.
Eftir standa Evrópa, Ástralía og
Nýja-Sjáland. Vissulega stór ríki,
en samt ekki ábyrg nema fyrir um
16 prósentum af útblæstri gróður-
húsalofttegunda. Að auki ýmis
þróunarríki, en þau taka ekki á
sig skuldbindingar.
Eftir stendur að alþjóðasam-
félagið hefur enga samræmda
stefnu um samdrátt í losun
gróður húsalofttegunda. Viðvör-
unarbjöllur vísindamanna, um
afleiðingar óhefts útblásturs
hafa ekki náð eyrum ráðamanna
heimsins. Það hefur gjallandi
hagsmunaaðila hins vegar gert.
FRÉTTASKÝRING: Hlýnun jarðar
Kolbeinn
Óttarsson Proppé
kolbeinn@frettabladid.is
3 til 4°C
Núverandi tillögur um
samdrátt
2 °C
Hækkun miðað við tímann
fyrir iðnbyltingu
CO2 og metan gufa upp
úr úthöfunum. Sífreri
bráðnar.
50% áhætta á að hringrás
Atlantshafsins stöðvist.
Skrælnuð og
hálfskrælnuð
landsvæði í Afríku
stækka um 5 til
8%.
Yfirborð hafsins
hækkar um u.þ.b.
1 metra
(árið 2100).
Hætta á eyðingu
ísbreiðunnar á
Vestur-Antarktíku
(þýðir 3 m hækkun
yfirborðs sjávar til
langs tíma).
60% hætta á
varanlegri bráðnun
íshellunnar á
Grænlandi.
Búist við að öll
kornuppskera í
Afríku eyðileggist.
Jöklar hörfa, sem leiðir
til minni vatnsbúskapar
á þurrum svæðum Mið-
Asíu og Suður-Ameríku.
Kóralrif leysast upp vegna
súrnunar sjávar og fækkar
um allan heim.
Hætta á útrýmingu
tegunda um allan heim
(spár gera ráð fyrir 40 til
70% fækkun).
Skógar á norðurhveli
sýkjast og deyja.
Regnskógarnir í Amazon
sýkjast og deyja.
Yfirborð sjávar
hækkar um u.þ.b.
0,8 m (miðað við
2100).
Minnkandi uppskera
um allan heim.
Súrnun sjávar sem dregur
úr fjölgun kóralrifja.
Útbreidd bleiking
kóralrifja.
Eyðing kóralrifja í
Indlandshafi.
Breyting á tegunda-
samsetningu, hætta
á útrýmingu.
Dauði kóralrifja
um allan heim.
Samdráttur í framleiðslu
sumra korntegunda við
miðbaug.
Hundruð milljóna
í hættu vegna
vatnsskorts.
Yfirborð sjávar hækkar
um u.þ.b. 0,65 m
(miðað við 2100).
Þurrkar og aukin
hætta á útrýmingu
tegunda í Amazon.
Hætta á
útrýmingu
jarðargróðurs
og dýra.
1,5 °C
Hækkun miðað við tímann
fyrir iðnbyltingu
Gefist upp fyrir hagsmunagæslunni
FLÓÐ Vísindanefnd Sameinuðu þjóðanna segir aukna þéttbýlismyndun með viðkvæmum risastórum borgum bjóða hættunni
heim varðandi veðuröfgar. Gríðarleg flóð urðu í Taílandi í haust sem kostuðu fjölda manns lífið og lífsviðurværið. NORDICPHOTOS/AFP
Óumflýjanlegt virðist vera að loftslag jarðar hækki um meira en tvær gráður á Celsius,
miðað við tímann fyrir iðnbyltingu, eftir niðurstöðu Loftslagsþings Sameinuðu þjóðanna
í Durban. Hér má sjá hvaða áhrif mismikil hækkun er talin hafa á lífríki jarðar.
HEIMILD: WWW.CLIMATEACTIONTRACKER.ORG