Saga - 2004, Page 115

Melabók verður ekki upprunalegri fyrir það að vera öðruvísi en
Sturlubók og Hauksbók.
Landnámabók er greinilega miðuð við fjórðunga og eru allar
gerðirnar með því lagi. Meginmunurinn á Melabók annars vegar
og Sturlubók og Hauksbók hins vegar er upphafskaflinn sem lýsir
austasta hluta Sunnlendingafjórðungs í Melabók og er þar af leið-
andi í samræmi við fjórðungaskipulagið en í hinum gerðunum
hefst upphafskaflinn í miðjum fjórðungi, þ.e. hann hefst með lýs-
ingu á landnámi Ingólfs Arnarsonar. Tilgáta Björns M. Ólsens um
að þetta skipulag Melabókar standi nær upprunagerð hefur óspart
verið haldið á lofti í fræðunum og hún hefur verið notuð sem for-
senda í ýmsum umfjöllunum um Landnámu. Ítarleg skoðun á rök-
semdum Björns M. Ólsens leiðir í ljós að varla er hægt að tala um
efnisröðun Melabókar sem sannanlega upprunalegri. Vissulega er
örlítill munur á efnisskipan og hugsanlega væri hægt að fallast á að
efnisskipan Melabókar sé upprunalegri en í hinum gerðunum en
það er þó alls ekki vafalaust því að ýmislegt mælir með sögulegri
byrjun eins og kemur fram í Íslendingabók Ara fróða. Röksemdir
fyrir upprunalegri efnisskipan Melabókar eru ekki þungvægar en
þó verður að telja nokkur líkindi til þess að forrit Melabókar hafi
haft þessa efnisskipan fremur en að „Melamaðurinn“ hafi sjálfur
endurskipulagt verkið. Það forrit gæti hæglega hafa verið Styrmis-
bók en þarf þó ekki að þýða upprunalegustu gerð.
Ekki er heldur hægt að benda á að forrit Melabókar sé á ein-
hvern hátt eldra eða upprunalegra en hinna gerðanna. Menn eru
samdóma um að telja forritið frá því um 1210–1245, Sturlubók og
Styrmisbók hafa verið ritaðar á svipuðum tíma eða á tímabilinu frá
1200–1284 og því er fullt eins líklegt að „Melamaðurinn“ hafi not-
ast við aðra hvora þá gerð eða báðar.
Innihald þess forrits Landnámu sem „Melamaðurinn“ hefur
stuðst við hefur að stofninum til verið eins og í hinum gerðum
Landnámu, eins og kemur fram í svokölluðum eftirmála Þórðar-
bókar, þ.e. forn fræði og ættartölur. Þess má vissulega sjá dæmi um
í Melabókarbrotinu en yfirleitt er þar sá munur á að allar frásagnir
eru þar til muna styttri og stundum bara ein hnitmiðuð setning.
Björn M. Ólsen notaði rittengsl Landnámu við ýmsar sögur til
þess að rökstyðja að Melabók væri upprunalegri en aðrar gerðir.
Þarna notaðist hann mikið til við hringröksemdir því að fyrst tók
hann það sem gefið að Sturlubókar-/Hauksbókargerðin hefði not-
ast við tiltekna sögu og síðan taldi hann það sönnun á eldri texta
S A G N A R I T E Ð A S K R Á? 115
Saga 2004 - NOTA 1.12.2004 9:40 Page 115