Saga - 2004, Side 144

skýra (ef til vill ekki í eitt skipti fyrir öll) fortíð þjóðarinnar í
heildstæðu samhengi. Þetta viðhorf virðist gera ráð fyrir að
veröldin öll stefni fram á við og hægt sé að skýra gangverk
sögunnar í einni eða fleiri kenningum. Það er einmitt þessi
framþróunarhugsun sem felst í nývæðingarhugtakinu sem
nánast allir höfundarnir keppast við að mæra, en það liggur að
baki kröfunni um hið heildstæða yfirlitsrit (bls. 25–26).
Að setja fram almenna kenningu um tiltekið sögulegt viðfangsefni
jafngildir í huga Sigurðar Gylfa því að a) skýra fortíð þjóðarinnar
(ef til vill í eitt skipti fyrir öll), b) aðhyllast framfara- eða framþró-
unarhugsun, c) fylgja nývæðingarkenningunni. Ég kannast satt að
segja ekki við þessar skoðanir hjá sjálfum mér.
Ekki batnar frásögn Sigurðar Gylfa Magnússonar þegar hann
fer að geta sér til um vinnubrögð og hugmyndir ritstjórnar Sögu við
undirbúning greinanna í Sögu 2000. Til að forðast langar upptaln-
ingar í greinunum lögðu ritstjórar í bréfi til höfunda það til að þeir
einbeittu sér að söguskoðunum, ágreiningi eða ólíkum túlkunum,
viðfangsefnum og aðferðum í helstu verkum á umræddu tímabili
eða efnissviði. Sigurður Gylfi lýsir hins vegar vinnubrögðum rit-
stjóra á þennan hátt: „Ritstjórar Sögu 2000 lögðu fyrir höfunda tíma-
ritsins að taka saman helstu þekkingaratriði sem tengdust við-
fangsefnum þeirra, að því er virðist, til að sýna hvernig fagið hafi
stefnt í „rétta“ átt, náð meiri fullkomnun.“ (bls. 26).
Hér fara saman getgátur og rangfærslur í einni og sömu máls-
grein. Sigurður Gylfi var sjálfur þátttakandi frá upphafi í þessu
verkefni sem einn af höfundum. Hann virtist una vel hlutskipti
sínu og hjálpaði m.a. við undirbúning ráðstefnunnar Íslensk sagn-
fræði við árþúsundamót sem haldin var í Reykholti 1999 þar sem höf-
undar héldu erindi um viðfangsefni sín. Hann fékk því ofangreint
bréf ritstjórnar í hendur en þar fer ekkert á milli mála að við lögð-
um áherslu á ólíkar söguskoðanir og túlkun en ekki „átakalausar
lýsingar“. Þessi áhersla kemur enda vel fram í flestum greinanna en
fer af einhverjum ástæðum fram hjá Sigurði Gylfa. Þegar nær dró
ráðstefnunni ákvað Sigurður Gylfi að draga sig út úr sagnritunar-
verkefninu án þess að gefa ritstjórn Sögu nokkurn tíma skýringar á
því og vitum við ekki enn hvað olli sinnaskiptum hans. Varla getur
það þó hafa verið „yfirlitshugsunin“ sem á að hafa svifið yfir þessu
verkefni því að ekkert efni var komið frá höfundum þegar Sigurð-
ur hvarf á braut. Það mátti sem sagt litlu muna um tíma að Sigurð-
ur Gylfi gengi „íslensku sögustofnuninni“ á hönd.
G U Ð M U N D U R J Ó N S S O N144
Saga 2004 - NOTA 1.12.2004 9:40 Page 144