Saga - 2004, Qupperneq 151

andstæður og átök í fortíðinni eða þegja um ólíkar niðurstöður og
túlkanir sagnfræðinga. Hin þekkingarlega málamiðlun og meiri
eða minni þögn um minnihlutahópa stafar ekki heldur af slíkum
meintum einkennum. Einhliða og einþráða frásögn í yfirlitsriti
hlýtur að stafa af söguskilningi og sögumati viðkomandi sagnfræð-
ings, sem og ytri kröfum (t.d. útgefanda og ímynduðum vænting-
um lesenda og kaupenda), en ekki því að form yfirlitsins krefjist
slíkrar frásagnar af honum.
Reyndar grunar mig að þannig líti sumir sagnfræðingar á, þ.e.
að samkvæmt innbyggðum einkennum yfirlita verði að fella allt
efni þeirra í eina samþýðanlega, samhljóma og einþráða heild.
Annars sé það ekki eiginlegt yfirlit heldur eitthvert annað form
sagnfræðiskrifa. Ég álít hins vegar að yfirlit skilgreinist af efnisaf-
mörkuninni en ekki efnismeðferðinni eða framsetningarmáta. Ég,
fyrir mitt leyti, get því vel séð fyrir mér að hægt sé að semja yfirlit
sem taki betur á hinni „flóknu flóru lífsins“ en oft er gert, ef nægur
vilji stendur til þess og efni eru fyrir hendi (kunnátta, tími og fé). Ég
sé heldur ekkert sem kemur í veg fyrir að hægt sé að greina frá and-
stæðum í sögunni (með vísun til sögulegra heimilda) og ágreiningi
sagnfræðinga (með vísan til ólíkra túlkana þeirra). Fremur gæti ég
trúað að erfitt yrði að koma á framfæri mjög ólíkum nálgunum
sagnfræðinga en þó er ómögulegt að segja neitt um það fyrir fram.
Hvað sem því líður snýr vandinn ekki að efninu — af því að yfir-
litsrit hafa engin fyrir fram skilyrt efnisleg einkenni — heldur felst
hann í því að finna heppilegan framsetningarmáta fyrir viðkom-
andi efni. Því held ég að margþráða eða marglaga frásögn (í efnis-
legum skilningi) sé möguleg og ekki er ástæða til að útiloka að
óreyndu að slík yfirlitsritun geti heppnast.
Sagnfræðingar og samtíminn
Sigurður Gylfi talar um skort á „ágengu uppgjöri“, „gagngerri end-
urskoðun“ og „átökum“ í íslenskum yfirlitsritum. Með því á hann
væntanlega við að hann sakni m.a. mats á söguframvindunni,
nýrra sjónarmiða og umfjöllunar um andstæð öfl og yfirleitt beiti
höfundar ekki nægri gagnrýni og efahyggju. Með öðrum orðum
virðist hann vilja meiri umfjöllun um beitingu valds, valdahópa,
jaðarhópa, óæskilegar skoðanir og fleira í þeim dúr.13 Í þessu sam-
Y F I R L I T S R I T I N 151
13 Sama heimild, bls. 21–22.
Saga 2004 - NOTA 1.12.2004 9:40 Page 151