Saga - 2004, Blaðsíða 228

Fyrri rannsóknir á Morkinskinnu sem ritverki eru ekki umfangsmiklar.
Þessi samsteypa hefur m.a. staðið í skugga rannsókna á Heimskringlu
Snorra Sturlusonar. Þeir fræðimenn sem sýnt hafa Morkinskinnu áhuga,
hafa fyrst og fremst gert það í samhengi við hin umfangsmiklu verk Snorra.
Eldri rannsóknir hafa mikið snúist um textafræðilega hlið verksins, hvern-
ig hið upprunalega verk, „Frum-Morkinskinna“, hefur litið út og hvernig
það gæti hafa verið nýtt í seinni samsteypum eins og Fagurskinnu eða
Heimskringlu.
Samsteypan Morkinskinna eins og hún liggur fyrir í handritum fjallar
um sögu konunganna sem ríktu í Noregi á tímabilinu 1030–1157. Það er
augljóst að sá sem setti saman þá gerð sem við þekkjum söguna í hefur haft
áhuga á því að fjalla um samskipti Íslendinga við konungsvaldið. Flestir
þættirnir sem eru í samsteypunni fjalla einmitt um þetta efni. Ármann
Jakobsson hefur þess vegna valið að rannsaka Morkinskinnu sem verk á
þess eigin forsendum. Hann rökstyður að Morkinskinna sé meðvitað sköp-
uð sem heildarverk og hana eigi að greina og meta sem slíka. Með því fer
hann aðrar leiðir en gert hefur verið í fyrri rannsóknum á sviðinu. Megin-
markmið ritgerðarinnar er að fjalla um Morkinskinnu sem sjálfstætt verk
og skýra eðli þess út frá þeirri gerð sem það liggur fyrir í. Höfundurinn vill
því hér kynna túlkun á Morkinskinnu sem heildarverki. Aðferðin kemst
næst því að kallast ritskýring sem felst í nákvæmum lestri á sögunni. Í þess-
ari aðferð felast einnig nokkur af þeim vandamálum sem ég sé í bókinni og
kem nánar að hér á eftir.
Ritgerðinni er skipt upp í sjö meginkafla ásamt undirköflum. Í inngangi
er Morkinskinna kynnt í þeirri gerð sem hún liggur fyrir í dag. Þar kemur
þegar fram skoðun höfundar á hinu varðveitta verki sem sjálfstæðu bók-
menntaverki. Í öðrum kafla er fjallað um fyrri rannsóknir á handritinu GKS
1009 fol. og um tilurð þess í hinni varðveittu gerð. Hér er hlutverk þáttanna
í hinni varðveittu gerð m.a. rætt, auk þess sem vikið er að sýn fyrri fræði-
manna á þeim. Í næstu þremur köflum eru síðan tekin fyrir mismunandi
sjónarhorn á heildarmynd verksins. Fyrst er fjallað um samfélagssýnina
sem kemur fram við nákvæman lestur á verkinu. Þar á eftir er fjallað um
persónulýsingar í sögunni. Þar er höfuðáhersla lögð á þá mynd sem gefin
er af konungunum, eða öllu frekar „konunginum“. Einnig er fjallað um
myndina sem dregin er upp af þegnunum. Hér færir Ármann rök fyrir því
að sagan gefi einsleita mynd af íslenskri sjálfsmynd. Í sjötta kafla er fjallað
um Morkinskinnu sem bókmenntaverk. Að lokum eru niðurstöður kynnt-
ar í stuttum kafla.
Eldri rannsóknir á Morkinskinnu eru ekki fyrirferðarmiklar. Á síðustu
árum hefur áhuginn á Morkinskinnu þó aukist. Ármann Jakobsson hefur
sjálfur skrifað nokkuð um hana áður, eins og ljóst er af heimildaskrá þess-
arar bókar. Að auki má nefna enska þýðingu á Morkinskinnu með ítar-
legum inngangi sem gefin var út fyrir nokkrum árum (Theodore M. And-
R I T D Ó M A R228
Saga 2004 - NOTA 1.12.2004 9:40 Page 228