Saga - 2004, Page 229

ersson og Kari Ellen Gade, Morkinskinna. The Earliest Icelandic Chronicle of
the Norwegian Kings (1030–1157). Islandica LI. Íþöku og London, 2000). Í
þeirri bók er m.a. ítarleg umfjöllun um mismunandi handrit sögunnar, til-
urð verksins og heimildir að því. Umfjöllun Ármanns skilur sig bæði frá
eldri rannsóknum og þessari síðustu með því m.a. að í henni lítur hann því
sem næst fram hjá spurningum sem lúta að heimildum eða tilurð sam-
steypunnar. Í þessu liggur bæði það áhugaverðasta við ritgerðina og það
sem býður upp á mest andmæli.
Í hinni alþjóðlegu aðferðafræðiumræðu um textafræði á síðustu áratug-
um 20. aldar hefur verið lífleg umræða um það sem nefnt hefur verið
nýtextafræði (New Philology). Norræn textafræði hefur ekki farið varhluta af
henni og orðið fyrir bæði kenningarlegum og aðferðafræðilegum áhrifum
frá henni. Mikilvægur hluti þess sem rætt hefur verið um varðar ádeilu á
fyrri útgáfur á miðaldatextum sem álitnar eru gefa skakka mynd af hand-
ritamenningu miðalda. Gagnrýnendur eru þeirrar skoðunar að rannsóknir
verði að beinast aftur að sjálfum handritunum og að innsýn í handrita-
menningu miðalda sé nauðsynleg til þess að skilja það efni sem unnið er
með. Hver gerð af ákveðnum texta verður því tilefni til rannsókna út frá
sínum eigin tíma, vitnisburður um tíma, fremur en vísbending um hinn
upprunalega og að eilífu glataða frumtexta, vitnisburður um texta. Við
fyrstu sýn lítur út fyrir að val Ármanns á stöku verki byggist á viðhorfum
af þessu tagi. Verkið Morkinskinna er sá texti sem að stórum hluta er varð-
veittur í handritinu GKS 1009 fol. og þar með er það sá texti sem ætlað er
að greina og meta sem bókmenntaverk. Ármann segir:
Þessi ritskýring er fyrst og fremst nákvæmur lestur á einum texta en
ekki samanburður á Morkinskinnu og öðrum sögum. Í lokin verður
þó hugað að félagslegu samhengi sögunnar. Öll sagnarit spretta úr
samtíma sínum og umhverfi. Ekki verður skilist við Morkinskinnu án
þess að víkja að höfundi hennar. Hann verður þó ekki nafngreindur í
þessu riti (bls. 15).
Hér kemur hann líka að öðru efni sem hefur mikið verið rætt innan texta-
fræða að undanförnu, þ.e. að spurningunni um höfundinn og um verkið. Ef
ætlunin er að líta á samsteypuna Morkinskinnu út frá nýtextafræðilegu
sjónarhorni og skoða ritið sem verk á eigin forsendum í núverandi formi í
handriti frá síðari hluta 13. aldar er erfitt að afmarka afdráttarlaust hver
gæti verið höfundur þessa miðaldatexta. Textinn sem Ármann vinnur með
er texti sem gefinn hefur verið út. Í útgáfu Carls Richards Ungers frá 1867
er textinn prentaður eftir GKS 1009 fol. (Morkinskinna. Pergamentsbog fra
første halvdel af det trettende aarhundrede indeholdende en af de ældste optegnelser
af norske kongesagaer. Útg. C. R. Unger. Kristjaníu, 1867). Í útgáfu Finns Jóns-
sonar frá 1928–1932 er textinn gefinn út með viðbótum úr Flateyjarbók þar
sem eyður eru í meginhandritinu (Morkinskinna. Útg. Finnur Jónsson. Sam-
fund til udgivelse af Gammel Nordisk Litteratur 53. Kaupmannahöfn,
R I T D Ó M A R 229
Saga 2004 - NOTA 1.12.2004 9:40 Page 229