Saga - 2004, Page 246

Saga Stephans G. í Vesturheimi er fyrir margt áhugaverð og hún er ólík
sögu þeirra sem byggðu Nýja-Ísland í Manitoba og sveitirnar þar í kring.
Hún beinir athyglinni að Íslendingabyggðunum í Bandaríkjunum sem
léku síst minna hlutverk í flutningum Íslendinga til Vesturheims en Íslend-
ingabyggðirnar í Kanada. Eirðarleysi Stephans gerir það að verkum að
hann er stöðugt að brjóta nýtt land framan af ævi og færa jaðar hins evr-
ópska landnáms út. Hann er ásamt fjölskyldu sinni í hópi fyrstu innflytj-
enda sem settust að á því svæði sem norðlenskir vesturfarar nefndu Ljósa-
vatnssýslu í norðurhluta Wisconsinfylkis og þar byggðu þeir upp samfélag
sitt frá grunni samkvæmt þeirri hugmyndafræði að landar ættu að halda
saman og koma á fót íslensku samfélagi vestra fremur en að ganga inn í
það sem fyrir var. Lífsbaráttan var erfið í Ljósavatnssýslu og leiðtogar Ís-
lendinga óþreytandi í leit að ákjósanlegu landi til að fóstra íslenskt þjóðar-
brot vestanhafs. Inn í þetta blandast trúardeilur, persónuleg togstreita og
annar krytur sem olli því að samstaða meðal vesturfara varð minni en von-
ir stóðu til. Draumurinn um nýlendu Íslendinga í Wisconsin liðaðist í
sundur á næstu árum og vorið 1880 flutti fjölskylda Stephans til Dakota-
fylkis, norður undir landamæri Kanada, en þar höfðu Íslendingar hafið
landnám tveimur árum áður í kjölfar þeirra erfiðleika sem höfðu herjað á
þá á Nýja-Íslandi. Þar má segja að Stephan og foreldrar hans byrji upp á
nýtt og hafist er handa við uppbyggingu samfélags og stofnana þess frá
grunni. En alltaf er eins og hið manngerða samfélag þrengi að Stephani um
leið og það tekur á sig mynd og vorið 1889 flytur Stephan ásamt konu
sinni og börnum vestur í Albertafylki í Kanada þar sem landnám var að
hefjast um þær mundir. Stephan bjó þar síðari hluta ævi sinnar en fékk út-
rás fyrir flökkueðlið með langvinnum ferðalögum um Norður-Ameríku og
á heimaslóðir á Íslandi.
Þrátt fyrir að verk Viðars fjalli að miklu leyti um hugmyndalíf og skap-
gerð Stephans G. Stephanssonar er þar að finna stóra eyðu. Heimildir virð-
ast næsta fáorðar um fjölskyldulíf Stephans, einkum hvað viðvíkur eigin-
konu hans. Bókin ber þessa merki og hefði verið upplýsandi ef Viðar hefði
unnið meira með þessa þögn sem hluta af persónuleika Stephans. Viðar
rekur sögu Stephans svo að segja útúrdúralaust og tekur þann pól í hæðina
að halda sjálfum sér utan textans. Fyrir minn smekk hefði söguritari mátt
vera sýnilegri í textanum og velta upp fleiri álitamálum og stefna saman
fleiri röddum, t.d. fyrri túlkunum á höfundarverki og hugsun Stephans.
Kenningalegar og fræðilegar forsendur höfundar eru að mestu ósýnilegar
að baki textanum að öðru leyti en því að hann vísar til hugmynda Michaels
Bakhtins í eftirmála síðara bindis og í heimildaskrá má sjá nöfn fræðimanna
eins og Pauls Ricoeurs sem hafa haft áhrif á hugsun Viðars. Hér hefði ver-
ið fengur að ítarlegri umfjöllun höfundar um aðferðir sínar og sýn á
viðfangsefnið í niðurstöðukafla en hvort bindi fyrir sig endar á stuttum eftir-
mála þar sem Viðar fjallar stuttlega um tilurð ritsins.
R I T D Ó M A R246
Saga 2004 - NOTA 1.12.2004 9:40 Page 246