Morgunblaðið - 26.02.2011, Side 18

18
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 26. FEBRÚAR 2011
Mánudagur
 Nánar verður greint
frá atvinnuleysi meðal
innflytjenda í næsta blaði.
BAKSVIÐ
Una Sighvatsdóttir
una@mbl.is
Sú tíð er liðin að Íslendingar geti all-
ir rakið ættir sínar til norrænna
landnámsmanna. Nýjum Íslend-
ingum fjölgaði ört á þensluárunum
upp úr aldamótunum 2000 og þótt
hluti innflytjenda hafi snúið aftur til
upprunalands síns hafa aðrir stofn-
að heimili og búið sér framtíð á Ís-
landi.
Fyrir 15 árum, árið 1996, voru
innflytjendur aðeins 2,1% lands-
manna, eða 5.357 talsins, en þeir
hafa síðan orðið æ stærri hluti af
þjóðinni. Hæst varð hlutfall þeirra
árið 2009, þegar 9,0% landsmanna
voru innflytjendur, en síðan hafa
margir flust brott og árið 2010 voru
þeir 8,2% landsmanna, eða 26.171
talsins, samkvæmt Hagstofunni.
Á bak við þessar tölur eru þó að-
eins einstaklingar sem fæddir eru
erlendis af foreldrum sem líka eru
fæddir erlendis, sem og ömmu og
afa. Þegar með eru taldir annarrar
kynslóðar innflytjendur, sem fæddir
eru á Íslandi af erlendum foreldrum,
sem og fólk með erlendan bakgrunn
aðrir en innflytjendur, t.d. þeir sem
eiga annað foreldrið íslenskt en hitt
erlent, þá sést að uppruni lands-
manna er orðinn talsvert fjöl-
breyttur og heildarhlutfallið 14,9%.
Ísland orðið „heima“
„Ísland er orðið fjölmenning-
arsamfélag. Það er ekki einsleitt
eins og það var fyrir 10 árum, þótt
fólk haldi það kannski ennþá,“ segir
Joanna Ewa Dominiczak, formaður
Samtaka kvenna af erlendum upp-
runa. Joanna segir að þótt ekki
kvarti margir undan fordómum sé
algengt að innflytjendur finni fyrir
ákveðnu skilningsleysi á þeim
sterku tengslum sem margir þeirra
hafi myndað við íslenskt samfélag.
„Þau sem hafa búið hér jafnvel í 20
ár og líta á sig sem Íslendinga eru
spurðir af hverju þau séu hér enn, af
hverju þau fari ekki „heim“. Fólk
skynjar ekki alveg að fyrir marga er
Ísland orðið „heima“.“
Fram kemur í Hagtíðindum 2009
um mannfjölda að hlutfall innflytj-
enda var lengi mun lægra á Íslandi
en í nágrannalöndunum, en er nú
orðið álíka hátt hér og í Noregi og
Danmörku. Það er hinsvegar til
marks um stutta sögu innflytjenda
hér að afkomendur þeira eru mun
færri en á nágrannalöndunum. Árið
1996 tilheyrði aðeins 0,1% lands-
manna annarri kynslóð innflytjenda,
en 0,8% árið 2010, eða 2.254.
Fjölskyldufólkið verður eftir
Þeir innflytjendur sem enn eru
hér eftir að kreppan skall á eru að
miklu leyti ungt fjölskyldufólk.
Samsetning hópsins hefur því
breyst talsvert því þegar góðærið
stóð sem hæst, frá og með 2006,
fluttu mun fleiri karlar en konur
hingað til lands og varð kynjahlut-
fallið hæst 1.353 karla á hverjar
1.000 konur árið 2007.
Flestir voru þetta karlar á aldr-
inum 20-39 ára, hingað komnir til að
vinna við byggingaframkvæmdir.
„Svo eftir að hafa unnið í nokkur ár
hér ákvað fólk að það væri tími fyrir
fjölskylduna að sameinast og þá
komu konan og börnin hingað,“ seg-
ir Joanna. Flutningar hingað til
lands vegna fjölskyldusameiningar
jukust síðustu ár og þannig jöfn-
uðust kynjahlutföllin.
Þetta er munstur sem Íslendingar
kannast nú orðið margir við á eigin
skinni eftir atvinnuleit í Noregi.
Margir komu hingað aðeins í þeim
tilgangi að starfa hér tímabundið.
Flestir í þeim hópi eru þegar farnir
en engu að síður er alveg ljóst að
það var talsverð einfeldni að ætla,
eins og svo margir gerðu í góðærinu,
að þegar störfin hyrfu þá myndu
innflytjendur einnig hverfa aftur
heim og rýma þannig til fyrir Ís-
lendingum á vinnumarkaði.
„Það voru margir sem fóru, en
það var ekki í eins miklum mæli og
stjórnvöld kannski bjuggust við eða
vonuðust til. Margir sem fóru út eru
líka fluttir aftur hingað, því það er
kreppa alls staðar, og þeir hafa unn-
ið sér inn réttindi á íslenskum
vinnumarkaði,“ segir Joanna.
„Það er ekki svo sjálfsagt að fólk
flytji bara heim. Sumir eru orðnir
ríkisborgarar hér, aðrir kannski
ekki en þeir eru með fjölskyldu og
börn í skóla. Það er mjög erfitt að
ætla að flytja aftur burt með börnin
og margir upplifa líka, eftir nokk-
urra ára búsetu erlendis, að tengslin
við heimalandið hafa breyst og þeim
finnst þeir ekki lengur heima þar.“
Engin lausn að útlendingar fari
Mjög hefur kreppt að kjörum inn-
flytjenda rétt eins og annarra lands-
manna undanfarið og er atvinnu-
leysi sá vandi sem helst blasir við
þeim. Staða þeirra á vinnumarkaði
er um margt erfiðari, meðal annars
sökum þess að eftir hrun virðist víða
sett þrengri krafa um íslenskukunn-
áttu en áður var gert.
Joanna segir það staðreynd að
innflytjendur séu komnir til að vera
á Íslandi til framtíðar og því verði að
taka þá með í reikninginn. „Margir
halda að lausnin við atvinnuleysinu
sé að „senda útlendingana heim“ í
stað þess að endurbyggja efnahags-
lífið, sem er kjarni vandans.“
Upprunaland 1-499 íbúa
Upprunaland 500-1.499 íbúa
Upprunaland 1.500-2.999 íbúa
Upprunaland 3.000 eða fleiri íbúa
Hvaðan koma landsmenn?
Fjölmenningarsamfélagið
 Saga innflytjenda stutt á Íslandi  Færri fóru en búist
var við í kreppunni  Nýjar fjölskyldur skjóta rótum
Staða innflytjenda á Íslandi
Þeir Jakub Chomiak og Tom-asz O. komu báðir til Ís-lands frá Póllandi í fyrsta
sinn fyrir um fjórum árum síðan,
Tomasz til að sameinast for-
eldrum sínum sem voru við störf á
Ísafirði og Jakub til að vera með
þáverandi kærustu á Patreksfirði.
Smæð samfélagsins í þessum
norðlægu sjávarþorpum varð
þeim báðum talsverð viðbrigði en
þeir kunnu strax að meta það
enda voru móttökur heimamanna
ekkert slor, eins og Jakub lýsir:
„Ég kom á Patró að kvöldi svo
það var myrkur og ég sá ekki bæ-
inn. Morguninn eftir fór ég í
gönguferð til að skoða mig um og
þá þekktu allir mig með nafni og
heilsuðu mér: „Blessaður, þú hlýt-
ur að vera Jakub!“ Patreksfirð-
ingar þekktu mig eiginlega betur
en ég þekkti mig sjálfur, og það
meira að segja áður en ég kom.“
Vill stofna fjölskyldu hér
Tomasz segir sömuleiðis að Ísa-
fjörður hafi komið þægilega á
óvart. Þar hafi hann strax fengið
vinnu, kynnst mörgu góðu fólki og
átt frábærar stundir.
„Og í rauninni er það ekki svo
ósvipað í Reykjavík. Ef þú ert með
vinnu hér þekkja þig allir strax og
bjóða þig velkominn.“ Þótt hann
kunni vel við sig í Reykjavík segist
Tomasz þó vel geta hugsað sér að
flytja aftur á Ísafjörð. Foreldrar
hans búa þar enn, en sjálfur býr
hann nú með pólskri kærustu
sinni í höfuðborginni. Tomasz seg-
ir að þegar að því komi að þau
stofni fjölskyldu séu þau staðráðin
í að gera það á Íslandi. Vonir
standa til að fyrr eða síðar flytji
foreldrar kærustu hans líka til Ís-
lands svo tengdafjölskyldan sam-
einist hér.
Skynja einlæga hjálpsemi
Þegar þeir komu til Íslands var
blússandi uppgangur og þeir gátu
strax fengið eins mikla vinnu og
þeir vildu. „Það skipti engu hvort
þú talaðir málið, þú þurftir ekki
einu sinni að skilja ensku, “ segir
Jakub. Í dag er staðan önnur.
Tomasz og Jakub eru báðir at-
vinnulausir og segja að í flestum
atvinnuauglýsingum sé íslensku-
kunnátta sett sem skilyrði.
Reynsla þeirra beggja er þó að vel
sé komið til móts við atvinnulausa.
„Vinnumálastofnun sendir okk-
ur á námskeið svo við getum lært
íslensku og það er mjög gott.
Miklu betra en að sitja heima og
gera ekkert. Kerfið er frekar að-
gengilegt og þú færð það á tilfinn-
inguna að fólkið sem þú talar við
vilji í alvöru hjálpa þér en ekki
bara afgreiða þig.“ Jakub tekur
Jakub Chomiak og Tomasz O. frá Póllandi
Allir á Patró
þekktu hann
strax með nafni