Morgunblaðið - 17.06.2011, Blaðsíða 29

Morgunblaðið - 17.06.2011, Blaðsíða 29
stjórnskipun vekur athygli hve vítt og djúpt Jón hefur hugsað efnið og hve vel hann er að sér um kenn- ingar og framkvæmd á þessu sviði. Umræða um stjórnskipunarhug- myndir Jóns hefur oftar en ekki goldið fyrir það að einblínt hefur verið á spurninguna hvort hann hafi séð fyrir sér fullvalda íslenskt ríki sem lokamarkmið. Stjórn- arskrárhugmyndir Jóns kallast hins vegar jafnt á við nýrri hug- myndir um lýðveldisfestu sem og eldri hugmyndir um réttarríki, mannréttindi og virðingu manns- ins. Hvað sem líður hugleiðingum um afstöðu Jóns til fullveldis Ís- lendinga leiðir skoðun á verkum hans í ljós stjórnskipunarhug- myndir sem ekki aðeins hafa stað- ist tímans tönn heldur eiga enn er- indi í umræðu um íslenska stjórnskipun. Ekki síst á þetta við nú þegar unnið er að heildarend- urskoðun stjórnarskrár lýðveld- isins og lagt er mat á hvort eitt- hvað hafi mátt betur fara í meðferð okkar á því fullveldi þjóð- arinnar sem Jón átti stóran hlut í að móta. Höfundur er brautarstjóri við laga- deild Háskólans á Akureyri. á 750 manna Esb.þinginu í Strass- borg og Brussel og einungis 1/ 1666 (0,06%) atkvæðavægis í hinu volduga ráðherraráði í Brussel – því sem t.d. fer með virkustu lög- gjöf um sjávarútvegsmál í Esb., m.a. „regluna“ óstöðugu um hlut- fallslegan stöðugleika fiskveiða (um hana: afhjúpandi staðreyndir hér: blogg.visir.is/jvj/2010/07/25/ relative-stability/)! En getum við, eins og Jón for- seti orðar það, „staðizt“ með því að hafa einungis 1/125 eða 1/1666 atkvæða „í okkar eiginmálum“? Vitaskuld ekki! Hve langan tíma sem valdamenn ráðandi stórþjóða í Esb. taka sér til að komast yfir það sem þær kjósa sér af fisk- veiðiauðlindum okkar (sem eru miklu auðugri en margir halda nú), þá ættum við okkur enga vörn, umþóttun né tillitssemi nema í mesta lagi í 15-20 ár, áður en ráðamenn nefndra stórþjóða yrðu búnir að koma þessu í fram- kvæmd. Málið er alvarlegra en við blasti hér. Í Esb.-þinginu hefðu 8 þing- menn okkar ekki leyfi til að bera fram lagafrumvörp – einungis framkvæmdastjórn Esb. hefur vald til þess! – Það sem verra er: í ráðherraráðinu eykst vald stærstu ríkjanna frá árinu 2014 skv. Lissa- bonsáttmálanum. Fjögur stærstu ríkin (af 27), Þýzkaland, Frakk- land, Bretland og Ítalía, fá 53,64% atkvæðavægis. Sex stærstu (með Spáni og Póllandi) verða með 70,44% atkvæðamagns, öll hin 21 samanlagt með 29,56%! Enginn má við margnum. Víst er, að Bretland, Spánn, Belgía, Þýzkaland o.fl. lönd myndu not- færa sér valdið í ráðherraráðinu til að haga málum í sína þágu, ekki smáþjóðar á útjaðri Esb. Íslandi allt. Aldrei að víkja! (orð Jóns forseta). » Getum við, eins og Jón forseti orðar það, „staðizt“ með því að hafa einungis 1/125 eða 1/1666 atkvæða „í okkar eiginmálum“? Höf. er guðfræðingur og prófarkalesari. 29 Í dag, 17. júní, fyrir réttum tveimur öld- um fæddist Jón Sig- urðsson á Hrafnseyri við Arnarfjörð. Á tímamótunum er vel við hæfi að minnast þessa mikla leiðtoga í frelsisbaráttu Íslend- inga, en líkast til hafa hugsjónir frjáls- hyggju átt sér fáa jafndygga formæl- endur hér á landi og Jón Sigurðs- son. Hann barðist jöfnum höndum fyrir kjörfrelsi, málfrelsi, stjórn- frelsi, atvinnufrelsi og versl- unarfrelsi. Einokunarverslun Dana var af- numin árið 1787, en samt sem áður var engum öðrum en þegnum Danakonungs heimilt að versla hér á landi. Þrátt fyrir að verslunin væri frjáls að nafninu til gætti lítt samkeppni, en danskir kaupmenn höfðu eftir sem áður einokun á verslun, hver á sínum stað. Það varð eitt helsta baráttumál Jóns að á Íslandi skyldi tekin upp frjáls verslun og jafnt þegnum Danakon- ungs sem kaupmönnum annarra þjóða yrði frjálst að versla hér á landi. Jón var innblásinn af hug- sjónum klassískrar frjálshyggju um afnám tolla og annarra hafta á verslun milli landa, til að mynda kenningum Adams Smiths. Mál sitt flutt Jón með skýrum og skipuleg- um hætti í ritgerð sinni „Um versl- un á Íslandi“, sem birtist í 3. ár- gangi Nýrra félagsrita árið 1843. Þar segir hann meðal annars: „Ekkert land í veröldinni er sjálfu sér einhlítt, þó að heimska manna hafi ætlað að koma sér svo við að það mætti verða, en ekkert er heldur svo, að það sé ekki veit- andi í einhverju, og geti fyrir það fengið það sem það þarfnast … Þegar nú verslunin er frjáls leitar hver þjóð með það sem hún hefir aflögu þangað sem hún getur feng- ið það, sem hún girnist, eða hún færir einni þjóð gæði annarrar.“ Frjáls verslun Samkvæmt hugmyndum Adams Smiths var hag þjóðanna best borgið með frjálsri verslun, sam- keppni og litlum ríkisafskiptum af efnahagsmálum. Í anda þessa segir Jón í áðurnefndri ritgerð að „því frjálsari“ sem verslunin er „því hagsælli verður hún landinu“. Hér byggir Jón á kenningum Smiths um hagkvæmni gagnkvæmra við- skipta, en hafnar um leið þeirri hugmyndafræði að hvert land skuli leitast við að vera sjálfu sér nógt um sem flest. Eftir endurreisn Alþingis 1845 gerðist Jón helsti forvígismaður þess að verslunin yrði gefin frjáls, en að lögum komst á fullkomið verslunarfrelsi hér á landi 1854. Raunar höfðu alþingismenn ekki verið einhuga um verslunarmálin, en Jón var alla tíð í fylking- arbrjósti þeirra sem vildu sem víð- tækast verslunarfrelsi. Hugmyndir þeirra tíma um verslunarfrelsi fólu ekki eingöngu í sér að sérhverjum væri frjálst að versla hvar sem væri, heldur skyldu allir tollar af- numdir. Af þessu má sjá að því fer fjarri að Íslendingar nútímans búi við skipulag sem kenna megi við frjálsa verslun. Einstaklingshyggja Jóni Sigurðssyni var einnig um- hugað um takmörkun ríkisvaldsins og hafði kynnt sér hugmyndir Johns Locke í því efni. Locke er talinn einn helsti upphafsmaður frjálslyndrar einstaklingshyggju. Með henni voru mörkuð þáttaskil í heimspeki vestrænna þjóða og nýjar hug- myndir náðu fótfestu. Hugmyndir á borð við lýðræði, réttarríki, friðhelgi einkalífs og um rétt einstakling- anna til að lifa lífi sínu án afskipta yfirvalda. Jón hafði meðal annars kynnt sér rit Johns Stuarts Mills um þessi efni. Þær klassísku frjáls- hyggjuhugmyndir sem Jón aðhylltist höfðu þá skotið djúp- um rótum meðal borgara á Norð- urlöndum sem kröfðust afnáms einveldis. Norðmennirnir sem komu saman á Eiðsvelli 1814 voru innblásnir af frjálshyggju- hugmyndum og sömuleiðis Dan- irnir sem settu sér stjórnarskrá í júní 1849. Þegar oki einveldisins var létt grundvölluðu frjálsir borg- arar nýtt þjóðfélag frjálshyggju, sem byggðist á einstaklingsfrelsi og frjálsri verslun. Það er því ekki að undra að Danmörk, snauð af náttúruauðlindum, var komin í hóp ríkustu landa heims undir lok nítjándu aldar. Stjórnlyndi og stéttabaráttu hafnað Jón hafnaði stéttabaráttu, svo vitnað sé til orða hans í ritgerðinni „Um Alþing á Íslandi“ sem birtist í Nýjum félagsritum árið 1841: „Kjör manna, stétta og þjóða eru svo samtvinnuð, að eins gagn er í rauninni allra gagn og eins skaði allra skaði.“ Og í Nýjum félagsritum 1860 skrifaði hann: „Maður verður að venja sig af að treysta á stjórnina eina sér til hjálpar og venja sig á að nota sína eigin krafta; maður verður að læra að samlaga þessa krafta, svo þeir geti unnið saman til almennra heilla.“ Þannig varaði hann við stjórn- lyndishugmyndum og hvatti menn til að treysta á einstaklings- framtakið Á erindi við nútímann Nú um stundir situr að völdum ríkisstjórn sem berst hatrammlega gegn flestum þeim hugsjónum sem Jóni Sigurðssyni voru hvað helst hjartfólgnar. Núverandi stjórn- arflokkar amast við frelsi borg- aranna á flestum sviðum, berjast gegn frjálsri verslun og keppa að því að afhenda stjórnarfarslegt frelsi til stofnana í Brussel. Frjálshyggjuhugsjónir Jóns Sig- urðssonar ættu að vera nútíma- mönnum innblástur. Hann barðist fyrir frelsi einstaklingsins og frelsi þjóðar. Frjálshyggja er ólík öðrum stjórnmálastefnum því með henni er leitað leiða til að menn geti lifað í sátt og samlyndi þrátt fyrir ólíkt gildismat. Hún felur í sér lausnir á sameiginlegum vandamálum án þess að beita þurfi kúgunum, ofríki eða þvingunum. Frjálshyggjuhugsjónir Jóns Sig- urðssonar eru Íslendingum leið- arljós til framtíðar. Frjálshyggju- maðurinn Jón Sigurðsson Eftir Björn Jón Bragason Björn Jón Bragason » Frjálshyggjuhug- sjónir Jóns Sigurðs- sonar ættu að vera nú- tímamönnum innblástur. Hann barð- ist fyrir frelsi ein- staklingsins og frelsi þjóðar. Höfundur er sagnfræðingur og laganemi. MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 17. JÚNÍ 2011 7. útdráttur 16. júní 2011 A ð a l v i n n i n g u r Kr. 2.000.000 Kr. 4.000.000 (tvöfaldur) 6 4 5 5 3 V i n n i n g u r Kr. 100.000 Kr. 200.000 (tvöfaldur) 3 5 4 9 2 4 3 7 8 2 7 4 4 3 1 7 8 7 4 2 Vi n n i n g u r Kr. 50.000 Kr. 100.000 (tvöfaldur) 951 16292 26577 28058 44391 70072 1612 18040 26613 44263 54441 71197 V i n n i n g u r Kr. 15.000 Kr. 30.000 (tvöfaldur) 2 1 4 7 3 1 3 1 2 0 1 9 2 4 1 5 9 3 6 7 2 1 5 1 7 7 7 5 8 0 3 3 6 4 4 9 2 6 3 5 7 3 6 5 1 3 3 4 7 2 8 9 6 6 3 7 5 5 8 5 2 5 6 6 5 9 0 3 2 6 5 0 4 5 7 5 3 7 4 5 2 1 4 6 9 1 3 0 9 5 5 3 8 6 0 1 5 2 9 5 8 6 0 4 1 4 6 6 7 8 0 2 9 6 7 7 5 1 0 1 4 7 8 6 3 1 0 8 3 3 9 0 9 3 5 2 9 7 9 6 0 7 2 1 7 0 0 5 5 3 7 4 2 7 8 3 6 1 5 4 0 1 3 1 3 5 9 4 1 4 7 9 5 4 6 8 6 6 0 8 8 6 7 0 1 7 4 4 4 3 7 7 9 6 6 1 5 5 0 3 3 2 4 3 6 4 2 7 3 6 5 5 0 3 5 6 1 6 6 6 7 3 4 8 3 4 9 9 5 8 2 5 6 1 6 0 2 4 3 3 1 1 6 4 3 4 7 2 5 6 1 7 7 6 3 1 9 2 7 4 6 0 2 5 7 0 8 8 2 7 1 1 7 9 5 4 3 3 4 7 9 4 4 5 7 3 5 6 5 3 0 6 3 5 4 9 7 5 2 0 1 6 8 2 6 1 1 0 9 3 1 9 8 2 5 3 6 4 7 0 4 8 1 8 8 5 7 2 3 2 6 3 6 0 8 7 9 5 0 5 6 9 0 4 1 1 2 9 5 2 0 9 2 2 3 6 7 1 7 4 8 6 1 1 5 7 7 9 1 6 3 8 5 7 7 9 5 0 6 V i n n i n g u r Kr. 9.000 Kr. 18.000 (tvöfaldur) 17 6938 15261 23921 30927 37917 44078 52344 58343 66275 74089 403 6945 15288 24062 31090 37972 44176 52390 58358 66383 74098 417 6951 15303 24071 31121 37988 44189 52496 58530 66394 74347 456 7227 15459 24079 31179 38230 44256 52778 58623 66527 74374 638 7296 15497 24124 31203 38238 44257 53089 58748 66538 74397 791 7332 15529 24128 31331 38366 44592 53115 58861 66967 74410 915 7434 15612 24443 31530 38444 44729 53128 58888 67027 74413 921 7461 15753 24613 31558 38448 44763 53370 58895 67055 74436 950 7505 15766 24640 31559 38457 44814 53410 59025 67058 74501 974 8037 15804 24982 31703 38496 44833 53424 59198 67234 74833 989 8131 16009 24985 31990 38500 44986 53451 59359 67348 74898 1043 8206 16017 25075 32050 38583 45179 53577 59404 67361 75272 1063 8207 16114 25196 32090 38697 45182 53696 59533 67519 75336 1071 8341 16230 25283 32102 38716 45369 53703 59664 67886 75370 1075 8356 16405 25345 32156 38879 45718 53709 59686 68186 75390 1091 8886 16545 25423 32164 38960 45777 53823 59756 68319 75392 1103 8996 16671 25427 32267 38972 45784 53830 60125 68328 75438 1421 9047 16901 25600 32377 38986 45813 54065 60134 68566 75454 1454 9109 16955 25614 32450 39193 45979 54086 60295 68644 75473 1489 9223 17115 25622 32718 39237 46044 54096 60300 68732 75575 1558 9313 17141 25636 32941 39345 46423 54155 60387 68826 75585 1596 9455 17156 25679 33073 39421 46444 54380 60485 68925 75628 1794 9568 17302 25688 33106 39474 46497 54437 60624 68954 75668 1972 9658 17361 25692 33128 39603 46516 54504 60709 68966 75733 2000 9733 17504 25715 33167 39667 46854 54545 60849 68988 75738 2006 9739 17527 25719 33331 39669 46968 54612 60874 68990 75763 2030 9820 17580 25890 33344 39672 46970 54828 60993 69064 75896 2238 9831 17783 25897 33388 39701 47025 54892 61188 69608 75911 2284 10018 17854 26136 33487 39870 47108 54953 61271 69624 76071 2351 10121 17857 26150 33593 40072 47131 55132 61411 69687 76092 2521 10142 17867 26370 33668 40115 47687 55226 61445 69689 76100 2560 10263 18191 26380 33683 40247 47703 55274 61574 69888 76342 2634 10336 18265 26417 33738 40260 47778 55315 61705 70208 76424 2733 10386 18269 26579 33743 40275 47814 55319 61912 70278 76461 2766 10424 18329 26622 33920 40362 47944 55389 62023 70354 76540 2803 10480 18382 26715 34190 40615 48032 55416 62294 70362 76592 2821 10633 18630 27079 34207 40627 48457 55514 62335 70370 76833 2841 10795 18653 27190 34322 40633 48514 55520 62401 70412 76868 2993 10809 18806 27330 34333 40662 48583 55601 62659 70419 76877 V i n n i n g u r Kr. 9.000 Kr. 18.000 (tvöfaldur) 2997 10967 19089 27338 34551 40727 48702 55843 62731 70510 77151 3034 11292 19357 27345 34626 40837 48815 55925 62783 70658 77247 3093 11373 19471 27347 34665 41044 48836 55972 62995 70738 77297 3184 11432 19495 27364 34721 41061 48877 56169 63060 70754 77526 3233 11448 19582 27494 34726 41135 49187 56223 63095 70761 77634 3323 11900 19640 27542 34893 41159 49349 56225 63112 70886 77796 3361 12100 19675 27759 35379 41219 49358 56270 63248 70970 77880 3412 12134 20069 27767 35441 41324 49502 56298 63527 70980 77949 3453 12141 20125 27794 35592 41419 49587 56307 63577 71029 78137 3558 12441 20191 27812 35639 41470 49609 56358 63616 71569 78144 3650 12479 20328 27833 35921 41515 49625 56367 63656 71886 78237 3690 12511 20377 28088 35966 41607 49627 56421 63811 71994 78276 3744 12633 20416 28156 36232 41642 49640 56444 63901 72002 78281 3773 12817 20480 28187 36243 41720 49725 56451 63976 72161 78296 3850 12924 20603 28243 36257 41869 49782 56496 64035 72268 78731 3914 12959 20628 28254 36261 41920 49807 56538 64044 72303 78746 3927 13140 20747 28288 36324 42057 49869 56721 64196 72360 78763 3968 13194 20862 28487 36355 42098 49980 56753 64200 72379 78883 4047 13243 21055 28521 36548 42127 50275 56801 64272 72447 78912 4204 13445 21155 28686 36569 42165 50282 56825 64280 72593 78991 4206 13514 21507 28821 36733 42350 50367 56913 64504 72656 79035 4306 13523 21760 28898 36752 42414 50657 57080 64547 72706 79166 4352 13572 21836 29038 36791 42416 50670 57129 64739 72752 79175 4404 13759 21895 29159 37087 42449 51059 57297 64757 73315 79406 4534 14088 22061 29325 37147 42496 51097 57313 64767 73337 79494 5136 14394 22212 29328 37158 42534 51265 57353 64820 73339 79774 5490 14556 22291 29474 37208 42562 51277 57462 64822 73384 79831 5561 14631 22420 29584 37281 42812 51421 57548 64898 73389 79875 5777 14695 23057 29666 37314 42884 51442 57768 64934 73453 79932 5902 14747 23226 29916 37395 42928 51675 57850 64947 73528 79951 5977 14787 23236 29964 37456 43110 51796 57882 64968 73560 79978 6031 14793 23242 29975 37483 43114 51806 57884 65040 73612 6077 14870 23276 30235 37522 43499 51823 58022 65375 73674 6591 14874 23314 30360 37630 43640 51854 58032 65432 73693 6645 14976 23442 30547 37635 43731 51959 58038 65447 73702 6687 15015 23647 30569 37734 43786 52009 58113 65617 73732 6767 15047 23826 30654 37774 43871 52210 58217 65963 73808 6913 15108 23886 30861 37788 43906 52260 58278 65991 73987 6924 15193 23890 30902 37807 43993 52291 58313 65993 74054 Næstu útdrættir fara fram 23. júní & 30. júní 2011 Heimasíða á Interneti: www.das.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.