Morgunblaðið - 17.06.2011, Blaðsíða 21

21
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 17. JÚNÍ 2011
eftir hálfs árs baráttu við sjúkdóminn og
markaði sér fljótt braut sem stjórnmálaleið-
togi. Næsta vor hafði hann veg og vanda af
stofnun tímaritsins Nýrra félagsrita, sem varð
hans höfuðmálgagn næstu þrjá áratugina. Í
fyrstu þremur tölublöðunum birtust eftir hann
þrjár greinar sem lögðu grundvöllinn að bar-
áttumálum hans: Um Alþing á Íslandi, Um
skóla á Íslandi og Um verslun á Íslandi.
Þingmaður Ísfirðinga í 35 ár
Íslensk stjórnmál voru á þessum tíma undir
miklum áhrifum af rómantíkinni og hverfðust
um skáldskap og ættjarðarást. Jón tók annan
og vísindalegri pól í hæðina. Hann byggði mál
sitt á lögfræðilegum, hagfræðilegum og sögu-
legum röksemdum, krydduðum með tilfinn-
ingarökum og þjóðerniskennd í bland.
Vorið 1844 fóru fram fyrstu alþingiskosn-
ingarnar á Íslandi. Kjörgengi var takmörk-
unum háð en Jón bjó að því að faðir hans hafði
gefið honum jörð í Arnarfirði og var hann því
gjaldgengur til framboðs í Ísafjarðarsýslu.
Hann hlaut góða kosningu og var þingmaður
Ísfirðinga alla tíð síðan.
Þegar því langþráða markmiði var náð að
endurreisa Alþingi árið 1845 hlaut að koma að
því að Jón sneri aftur til Íslands eftir 12 ára
útivist. Hann nýtti einnig Íslandsförina til að
ríða heim að Hrafnseyri til foreldra sinna og
um haustið að loknu þingi var endi bundinn á
trúlofunina löngu þegar þau Ingibjörg gengu í
hjónaband. Þá um haustið hófu hjónin nýbök-
uðu búskap í Kaupmannahöfn en annað hvert
ár kom Jón heim til að sitja Alþingi.
Markmiðin náðust eftir dauða hans
Stefnuskrá sína í sjálfstæðisbaráttunni setti
Jón fram í ritgerðinni „Hugvekja til Íslend-
inga“ árið 1848. Krafa Jóns var að Alþingi
fengi fullt löggjafarvald með konungi, að fjár-
hagur Íslands og Danmerkur yrði aðskilinn, að
janfrétti skyldi ríkja meðal þjóðanna. Stefn-
unni sem Jón markaði fylgdu flestir Íslend-
ingar í baráttunni undir forystu hans.
Helsta ögurstundin í sjálfstæðisbaráttu
Jóns Sigurðssonar er án vafa þjóðfundurinn
árið 1851 þegar Jón mótmælti sem frægt er
orðið og aðrir þjóðfundarmenn tóku undir.
Þessi atburður styrkti mjög stöðu Jóns sem
leiðtoga, en í kjölfar fundarins tók þó við löng
biðstaða þar sem lítið þokaðist í þá átt að skil-
greina þjóðréttarlega stöðu landsins. Þó var
það mikill sigur þegar Íslendingar fengu fullt
verslunarfrelsi við aðrar þjóðir árið 1855, en
það var lengi meðal helstu baráttumála Jóns.
Jón lifði það ekki að sjá Ísland sem fullvalda
ríki en málin höfðu þó þokast í átt að mark-
miðum hans. Síðustu æviárin dró mjög af Jóni
og var hann sagður aðeins skugginn af sjálfum
sér á síðasta Alþingi sem hann sat, árið 1877.
Hann lést í Kaupmannahöfn 7. desember 1879
og kona hans níu dögum síðar. Ósk Jóns um að
hvíla í íslenskri mold var uppfyllt vorið 1880
þegar kistur þeirra Ingibjargar voru fluttar til
Íslands og þau borin til grafar að viðstöddu
fjölmenni í kirkjugarðinum við Suðurgötu.
18
12
18
13
18
14
18
15
18
16
18
17
18
18
18
19
18
20
18
21
18
22
18
23
18
24
18
25
18
26
18
27
18
28
18
29
18
30
18
31
18
32
18
33
18
34
18
35
18
36
18
37
18
38
18
39
18
4
0
18
4
1
18
4
2
18
4
3
18
4
4
18
4
5
18
4
6
18
4
7
18
4
8
18
4
9
18
50
18
51
18
52
18
53
18
54
Jörundur hundadaga-
konungur lýsir því yfir í
skammvinnu valdaráni
að Ísland sé „laust og
liðugt frá Danmerkur
ríkisráðum“.
Baldvin Einarsson gefur út ritið
Ármann á Alþingi undir því yfirlýsta
markmiði að endurreisa Alþingi.
Byltingar blossa upp aftur
í Frakklandi og hafa víðtæk
áhrif um alla Evrópu.
Kristján VIII samþykkir að
kanna grundvöll þess að setja
á fót fulltrúaþing á Íslandi.
Tímaritið Ný félagsrit hefur
göngu sína í Kaupmannahöfn.
Konungur gefur út tilskipun um endurreisn Alþingis á Íslandi.
Kosningar til Alþingis. Konungur
samþykkir að embættismenn hans
á Íslandi skuli kunna íslensku.
Alþingi
endurreist
Frakkland verður
lýðveldi eftir febrúar-
byltingu. FriðrikVII
afsalar sér einveldi.
Kosið til þjóðfundar
Þjóðfundurinn.
Jón Sigurðsson
tekur forystu á
örlagastund.
Jón flytur til
Reykjavíkur
til að taka
stúdentspróf.
Jón trúlofast Ingibjörgu
Einarsdóttur. Siglir
utan til Kaupmanna-
hafnar til náms.
Garðvist Jóns lýkur. Hann
lauk aldrei prófi. Um
þetta leyti virðist stjórn-
málaáhugi hans vakna.
Jón veikist og leggst fyrir í 6 mánuði. Rís
aftur úr sæng sem fullmótaður stjórn-
málamaður. Fyrsta blaðagrein hans birtist, í
deilu um skipan Íslandsverslunarinnar.
Greinin „UmAlþing á
Íslandi“ eftir Jón birtist
í Nýjum félagsritum.
Jón kjörinn
þingmaður
Ísfirðinga til
endurreists
Alþingis.
Jónkemuraftur til Íslandseftir 12ár til aðsitja
hiðendurreistaAlþingi. Kvænist Ingibjörgu.
RitgerðJóns, „Hugvekja til Íslendinga“,
birtist í Nýjum félagsritum.
Jón kosinn
forseti
Alþingis í
fyrsta sinn
Jón kosinn forseti
Hafnardeildar Hins
íslenska bókmennta-
félags. Forsetanafnið
festist við hann.
Ljósmynd/Þjóðminjasafn Íslands
Ingibjörgu Einarsdóttur voru þröngar
skorður settar líkt og öðrum konum á 19.
öld. Hennar framtíðarvonir voru alfarið
bundnar því að eignast góðan mann og
hefur hún eflaust verið orðin langeyg eftir
góðu mannsefni þegar leiðir þeirra Jóns
Sigurðssonar lágu fyrst saman. Þá var
Ingibjörg 25 ára gömul og bjó enn í föð-
urhúsum en Jón aðeins 18 ára skólapiltur.
Ingibjörg, sem kölluð var Imba innan
fjölskyldunnar, var fædd 9. október 1804,
frumburður hjónanna Ingveldar Jafets-
dóttur og Einars Jónssonar, kaupmanns í
Reykjavík og föðurbróður Jóns. Þau voru
því náskyld og inn á heimili þessa frænd-
fólks síns flutti Jón þegar hann kom til
Reykjavíkur til að taka stúdentspróf.
Þrátt fyrir sjö ára aldursmun varð
greinilega kært með þeim Ingibjörgu, því
áður en hann sigldi utan í fyrsta sinn sum-
arið 1833 bað hann um hönd hennar. Ingi-
björg var 28 ára þegar þau trúlofuðust en
hún mátti bíða í meira en áratug í festum
áður en Jón efndi heit sitt við hana.
Biðin hefur ekki reynst Ingibjörgu auð-
veld, ekki síst eftir að móðir hennar dó og
hún sat ein uppi með föður sinn sem var
drykkfelldur og erfiður. Þá hefur það ekki
verið til að bæta sálarlíf hennar í biðinni
þegar fiskisögur tóku að fljúga um sára-
sótt Jóns og meintan ólifnað í vafasamari
hverfum Kaupmannahafnar. Af bréfa-
skriftum samtíðarfólks hennar má ráða að
Ingibjörg hafi á stundum fyllst örvæntingu
yfir stöðu sinni og hún hlýtur að hafa efast
að Jón reyndist maður orða sinna.
Ingibjörg reyndist Jóni traustur lífs-
förunautur og hún fylgdi honum alltaf í
hinum mörgu Íslandsferðum hans. Jón lýs-
ir því í bréfum til vina að Ingibjörg sé hon-
um „trúföst og elskuleg“ og að þeim komi
í öllu „æskilega saman“. Heimili þeirra
Jóns var nánast eins og félagsmiðstöð í Ís-
lendingasamfélagi Kaupmannahafnar og
hjónin voru ósérhlífin í ýmsum snúningum
fyrir landa sína. Heimildir herma einnig að
Ingibjörg hafi ekki vílað fyrir sér að láta
Jón vita ef hún hafði aðra skoðun á mönn-
um og málefnum. Ingibjörg hjúkraði Jóni á
dánarbeðnum en lést sjálf 9 dögum á eftir
honum og var jarðsett við hlið hans.
Traustur og
þolinmóður
lífsförunautur
Ingibjörg Æskuunnusta og eiginkona Jóns Sig-
urðssonar. Myndin er í eigu Þjóðminjasafnsins.
Ingibjörg Einarsdóttir» „Það mun hverjum þeimvirðast, sem þekkir hið and-
lega líf mannsins, að hollast sé
að taka eftir skaplyndi og
framferði sjálfs sín, og bera
það saman við annarra, til þess
að læra að þekkja sig eins og
maður er. Eins er þessu varið
um þjóðirnar, taki þær ekki
eftir þjóðlífi sínu, þá sundrast
þær.“ –Jón Sigurðsson, 1841