Teningur - 01.01.1987, Page 40

ar innri nektar sem í þeim bjó og líkami
unga mannsins varð heltekinn.
Hér er um dularfulla og grundvallandi
upplifun að ræða sem maður finnur fyrir
við lestur bókarinnar. Bataille helgar
einn kaflann hlátri og gráti, en það er
einmitt í samræmi við tilgátu mína um
fyndnina sem tjáningu tilgangsleysisins
þega Bataille skrifar: „Satt best að segja
væri ógerningur að tala um sjálfa fá-
viskuna (það sem við getum alls ekki
vitað en hefur samt sem áður sín áhrif,
innskot greinarhöfundar) þegar við sjá-
um greinilega áhrif hennar, hláturinn og
grátinn o.s.frv.“
Þversögnin sem felst í hlátrinum er sú
að jafnframt því að hann gefur okkur
ákveðið rými veitir hann okkur innsýn í
visst samhengi sem annars tæki okkur
langan tíma og mikið púl að komast að.
Skáldskapurinn
Sérstaða skáldsagna Péturs Gunnars-
sonar er sú að þær fela bæði í sér skáld-
skap og fyndni. Þannig verður sú
ímynd sem sögurnar birta af þroskaferli
Andra og hins íslenska samfélags spegil-
mynd spegilmyndar. Það er skrumskæl-
ing (fyndnin) spegilmyndar (skáldskap-
urinn) af raunveruleika sem við
þekkjum ekki og getum alls ekki kynnst
á annan hátt en með því að tala um hann
og skrumskæla hann. Stíll bókanna sver
sig líka fremur í ætt við módernismann
en raunsæisstefnuna og minnir óneitan-
lega á fyndnar afskræmingar á líkama
okkar sem birtast í bugðóttum speglum
speglasalanna.
Andri og Guðmundur Andri
Andri Haraldsson fær ákveðna fyrir-
mynd í Sagan öll sem heitir Guðmundur
A ndri en saga hans fellur að hluta til inn í
sögu Andra. Þó fléttast sögur þeirra
saman þannig að það verður ógerningur
að skilja á milli skáldskapar og raun-
veruleika. Þannig minnir höfundurinn
stöðugt á þá staðreynd að hér er um
skáldskap að ræða og hann flytur áhug-
ann frá eigin persónu yfir á sögupersón-
urnar. Þannig eru það ákveðnir karakt-
erar sem allt snýst um, ákveðnir fulltrú-
ar‘-
Ég hef heyrt að í París sé safn sem hafi
að geyma tvær beinagrindur af Napó-
leon: önnur af honum ungum en hin af
honum gömlum. Þannig er hinn tvískipti
Andri á sama hátt tvær beinagrindur af
Andra.
Alvara bókanna
Gaman og alvara tengjast órjúfanlega
líkt og Ijós og skuggi. Skáldsögurnar
fjórar segja söguna um íslenska sam-
félagið eftir heimsstyrjöldina síðari.
Þetta er samfélag sem á ótrúlega stuttum
tíma hefur þróast yfir í nútímalegt vel-
ferðarsamfélag en samt sem áður felast í
því ákveðnar þversagnir: félagsleg bág-
indi, erfiðleikar einstæðra foreldra,
börn og gamalmenni sem verða útund-
an, fasteignabrask, stéttaskipting, þú
gætir sjálf(ur) bætt fleiri þáttum við
þessa upptalningu. Það er þessi sama
saga sem er tekin fyrir á Alþingi en þar
er umræðan án persóna af holdi og
blóði.
Það hefur verið minnst á það áður að
rödd sögumannsins hlýtur að bera keim
af rödd heildarinnar ef hún á að virka.
Hinn persónulegi stfll getur breytt og
þróað þessa rödd en stíllinn getur alls
ekki látið sem röddin sé ekki til. Ég ætla
nú að reyna að skilgreina hvað það er
sem einkennir persónulegan stfl Péturs
Gunnarssonar.
Undirstaðan er hæfileiki hans til að sjá
hið stóra í hinu smáa. Þess vegna eru
andstæður algengar í bókunum. Bæk-
urnar kanna sögu Andra og íslands og
sýna fram á hvernig saga heildarinnar,
mannkynssagan, rúmast í einni eða fá-
um persónum. Og ekki aðeins í persón-
um heldur er þessa sögu einnig að finna í
smáatvikum hversdagslífsins, í fjöl-
skylduboðum og í gráum hversdagsleik-
anum. Hin eiginlega nautn við lestur
bókanna felst í þeirri samsvörun sem les-
andinn finnur í tilvist einstaklingsins
Andra við eigin tilveru. Maður gæti full-
yrt að það sé einmitt það sem felist í allri
list og því er aðeins hægt að svara ját-
andi, það er einmitt í þessu sem listin
felst.
Isl. þýð.: Jóna Ingólfsdóttir
Þýð. á kvœði Piets Hein: Auðunn B.
Sveinsson.
38