Birtingur - 01.01.1960, Blaðsíða 13

voru mjög dýrkuð, persónur þeirra ekki
síður en ljóðin. Einkum kunni D’Annunzio
lagið á því að vekja á sér athygli og sveipa
sig slæðum og glitvefnaði goðsögunnar.
Hann barst mikið á og naut þess innilega
að ganga fram af hugmyndasnauðum
hetjudýrkendum sem höfðu yndi af því
að sjá út um skráargat smáborgaraskap-
arins einhvern sprelligosa brjóta hin
þrælkandi siðalögmál sem eru í senn kast-
ali þess sem skortir ín.yndunaraflið og
dýflissa. D’ Annunzio óð uppi, heillaði
konur með spjátrungshætti og úrkynjuð-
um skáldskap og kórónaði feril sinn með
því að beita sér fyrir herhlaupi ítalskra
sveita til Trieste eftir fyrri heimsstyrj-
öldina, leikandi einhverskonar ofurmenni
og hetju.
2.
En þegar tugur var af öldinni tóku yngri
skáld að skjóta niður þessa spilaborg og
brátt einkenndust hinar yngri bókmenntir
Itala af uppreisn gegn D’ Annunzio-and-
anum og hetjudýrkuninni. Skáldstefna
sem var kölluð C r e p u s c o 1 a r i s m o eða
Rökkurstefnan kom fram: skáldin vildu
færa ljóðlistina nær virkum dögum lífsins,
tóku upp samræðumálfar og látleysi snerpt
með hæðni íbland. Síðan komu F ú t ú r -
i s t a r og gáfu út stefnuskrá sína 1909
með miklu brambolti undir forystu Mari-
netti. Um þá stefnu má segja svipað og um
Súrrealismann í Frakklandi að í anda og
innan viðja hreyfingarinnar urðu ekki
varanleg verk til en báðar þessar hreyf-
ingar höfðu ákaflega örvandi áhrif á list-
sköpun síns tíma og gætir enn. Efnileg
skáld voru í tengslum við báðar þessar
hreyfingar á ungum aldri og sköpuðu
síðar verðmæt listaverk þegar þau voru
sloppin út úr félagsbúinu. Fútúrista-
stefnuskráin er furðulegt ofstopafullt
plagg þar sem fyrst og fremst vakir fyrir
höfundum þess að hneyksla, espa fólk upp
og vekja á sér athygli. Það er ekki laust
við að þess sjái merki í fyrsta stóra verki
Laxness Vefaranum mikla frá Kasmír að
hann hafi kynnt sér fútúrismann eins og
reyndar líka súrrealismann. Marinetti for-
ingi fútúristanna var frakkur æsinga-
maður og endaði sem hirðfífl fasistanna.
1 þessu liði var Papini um skeið en sneri
við fútúristum bakinu og skrifaði skömmu
íyrir heimsstyrjöldina stórmerka reikn-
ingsskilabók: Un uomo finito, sem
þýðir: Búinn að vera. Papini var stór-
gáfaður sjálfsdýrkandi, ég efast um að
hann hafi skrifað nokkra setningu þar
sem orðunum var ekki tyllt utan á 1.
persónufornafnið: ég. Benedetto Croce
áhrifamesti heimspekingur ítala á þessari
öld var spurður álits á Papini. Hann er
uomo finito: hann er búinn að vera, sagði
Croce. Þetta frétti Papini, angistin þrykkti
stimplum sínum á hans ófríða andlit, hann
tekur hatt sinn og staf og þaut upp í
fjöll án þess að þurrka af gleraugunum
og linnir ekki látum fyrr en hann er bú-
inn að rekja allar hugsanir sínar frá því
hann var undrabarn í vöggu fram að
þessum voðalega dómi. Hvílíkt mælsku-
flóð! En sá urmull hugmynda og gnótt
þekkingar sem þessi maður þyrlaði í
kringum innfjálga og glæsilega sálarang-
ist sína. Þá hafði hann hamazt við að
hrinda öilum goðum af stalli, mölva helgi-
skrínin. En á efri árum gerðist hann
stríðsmaður kaþólskrar kirkju án þess þó
að hlíta nokkurntíma kirkjulegum aga og
dó fyrir nokkrum árum. Áðurnefnd bók
Papini hafði sterk áhrif á Laxness ungan
þegar hann var að heyja trúarlega styrj-
öld, skrifa Vefarann mikla frá Kasmír
suður á Sikiley.
3.
Á Sikiley. Þaðan er einmitt Nóbelsverð-
launaskáldið: Quasimodo. En áður en við
snúum okkur að honum er rétt að nefna
Birtingur 11