Birtingur - 01.01.1960, Blaðsíða 17

eftir T. S. Eliot, var þá nýlega komið út.
Enda þykir vera skyldleiki með þessum
skáldum tveim. Sterk einangrunar- og
einmanakennd ríkir í verkum Montale
sett fram með vitsmunalegum strangleik,
einkum framan af. Talað hefur verið um
landslag á tunglinu í sambandi við þær
myndir sem hann bregður upp í ljóðlist
sinni: váleg birta opinberar nakta kletta
þar sem annarlegir skuggar standa skelfi-
lega kyrrir líkt og við sólmyrkva en mann-
eskjan villist í sálarháskanum meðan
fjarlægur stormur gnýr í lofti, hann segir
frá lífskröm mannsins í ómælisvíddum
eyðileikans. En hann er sterkur í bölsýni
sinni, þar eru engir kveinstafir né sút.
Hann yrkir ekki um II Dolore eins og
Ungaretti sem óttaðist svo mjög dauð-
ann og var skáld skipbrotsins og þjáning-
arinnar. Montale talar um „mal de vivere“,
hve manninum er óhægt í lífi sínu. Hann
getur ekki sætzt við öfl tilverunnar né
náð inn í dulhelgi hennar. Hann er lok-
aður úti í einsemd. Vílið er þó fjarri þessu
skáldi. Tilveran er þrátt fyrir allt þrungin
leyndardómsfullu lífi sem býr yfir óend-
anlegum möguleikum þótt mennirnir eigi
svo örðugt að tengjast því vegna þeirra
skapa sem eru „mal de vivere“, lífskröm-
in. Hamingjan kann að birtast manneskj-
unni í hillingum fremur en raunveruleg
sæla, helzt fær það bjargað henni sem
Montale nefnir „la divina indifferenza",
hið guðdómlega æðruleysi. Frægasta ljóða-
bók Montale kom fyrst út 1925 og aukin
útgáfa 1931: Ossi di seppia, Bein
kolkrabbans: það er sú skepna sem spýtir
bleksvörtu þegar háski steðjar að. Aðrar
helztu bækur hans sem ég veit um eru
Le occasioni 1939, Tækifærin, og
F i n i s t e r r e 1943, Heimsendir. Loks er
nýkomið ljóðasafn sem nefnist La bu-
fera e altro, Fellibylur og fleira. Þá
bók hef ég ekki séð en nýverið lesið mikla
lofstafi um hana eftir frægan franskan
gagnrýnanda og skáld André Pieyre de
Mandiargues sem segir að aldrei hafi ljóð-
hst Montale verið voldugri né tærari en
í þessari ljóðabók. Með árunum hefur
Ijóðlist Montale færzt nær mannúðinni.
Hann er alltaf nýstárlegur og ferskur, er
alltaf að koma lesandanum að óvörum,
gera til hans nýjar kröfur. Hann krefst
næmleika og einbeitingar. Menn dotta ekki
yfir bókum hans, annaðhvort þeyta þeir
frá sér bókinni í upphafi og grípa hinar
kröfulausu værðarbækur sem vagga við-
skiptamönnum sínum í hægindum hins
gamalkunna, — eða sökkva sér í skáldskap-
arheim þennan og ferðast þar um hið kyn-
lega myndtöfraða land hlítandi segulkrafti
torræðra teikna sem eru letruð hvarvetna
á veggi, steina, jörðina, í gárum brunns-
ins sem þú lýtur yfir; þar mætast í eins-
konar tímalausum tíma leiftursýnir úr
fortíð með dularfullum framvísandi hug-
blæ spásagnar um það sem á eftir að
koma. Stundum eru hillingasýnir um
framtíð bundnar við nákvæmlega teikn-
aða minningu um einn ákveðinn dag sem
skáldið lifði, fléttað saman eins og tré
sem golan bærir og spegilmynd þess í
streymandi fljóti, í vatni sem þýtur burt
líkt og á flótta meðan myndin er kvrr
með sínum eigin hreyfingum fyrir and-
blænum. Undir hjúpi hins bölsýna heim-
spekilega viðhorfs býr skáldskaparfegurð
sem seint þrýtur þann sem sökkvir sér
í lesturinn, ekki má ég dvelja lengur við
þetta skáld þótt freistandi væri:
Cigola la carrucola del pozzo
1’ acqua sale alla luce e vi si fonde
Trema un ricordo nel ricolmo secchio
nel puro cerchio un’ immagine ride.
Accosto il volto a evaneschenti labbri:
si deforma il passato, si fa vecchio
appartiene ad un altro ...
Ah che giá stride
la ruota, ti ridona all’ atro fondo,
visione, una distanza ci divide.
Birtingur 15