Birtingur - 01.01.1960, Blaðsíða 35

ríkjunum er hvorttveggja frelsið skert,
eða öllu heldur: . .. frelsið til að hafa
náungann að féþúfu afnumið með öllu,
hið síðara“ — þ. e. andlegt frelsi ein-
staklingsins, og þá fyrst og fremst frelsi
rithöfunda til að skrifa eins og þeim
býr í brjósti — „sveigt undir vilja og
þarfir ríkisheildarinnar samkvæmt því
lögmáli, að allir þegnar þjóðfélagsins
verði að einbeita sér að því að hraða
uppbyggingu sósíalismans ...“
Röksemdafærslan er þessi: ef öllum mönn-
um einhvers þjóðfélags er bannað að
stela, nokkrum hluta þegnanna þar að
auki bannað að tala, munu þeir sem máls
er varnað sameinast þjófgefnum mönnum
í baráttu gegn máttarstólpum slíks þjóð-
félags: þannig sameinast sjónarmið þjófa
og þeirra sem krefjast málfrelsis (og þá
jafnframt þessar tvær stéttir). í þessari
gullvægu rökfærslu er ein bagaleg veila: að
áður hefur verið upplýst, að þeir sem
heimta málfrelsið afneita sjónarmiði þjóf-
anna, af því að það samrýmist ekki sið-
gæðishugsjónum þeirra (sbr. lið VII).
Niðurstaðan verður því: vestrænir rithöf-
undar vilja, að mönnum sé bannað að
stela en leyft að tala. Það er hin mikla
ávirðing, sem krossfarinn er kallaður til
að uppræta.
7. „Engum er Ijósara en rithöfundum hve
ófrjótt og hættulegt það er að reisa
skorður við andlegu frelsi“ (bls. 14)
Víst er um það. En hvaða akkur er þá
sósíalismanum í að sveigja t. d. frelsi rit-
höfunda til að skrifa eins og þeim býr í
brjósti undir vilja og þarfir ríkisheildar-
innar á tímum, þegar allir þegnar þjóðfé-
lagsins verða að einbeita sér að frjóu upp-
byggingarstarfi ? Eru líkur til, að rithöf-
undar skili þá betra verki fyrir þjóðar-
heildina? Telur Hannes sovézkar bók-
menntir sanna það?
Mig langar enn fremur til að vita: hverjir
úrskurða hvað sé vilji og þarfir ríkis-
heildarinnar? Það skyldu þó ekki vera
stjórnmálamennirnir? Ef það kæmi nú
einmitt á daginn: hver er þá orðin að-
staða rithöfunda til að rækja það hlut-
verk, sem Hannes telur brýnast — að
beita hæfileikum sínum til að greiða
úr hugmyndaflækjum stjórnmálamanna?
Væri ekki rithöfundum hreinn voði vís, ef
stjórnmálamennirnir hefðu þar að auki
sér við hlið vikalipra bókmenntakommiss-
ara til að gylla hugmyndaflækjurnar sem
hina einu skýru hugsun, kaldrifjaða met-
orðadýrkendur sem köstuðu sér eins og
grimmir úlfar yfir hvern þann starfs-
bróður sinn sem tæki sér rétt til að
skrifa eins og honum býr í brjósti?
Hafi eitthvað þessu líkt komið fyrir (og
það reynir Hannes ekki að dylja), hvernig
rökstyður hann þá: að ótti rithöfunda
við andlega frelsisskerðingu sé aðeins ótti
við að mega ekki halda áfram að hugsa
eins og borgarar, að ki’afa þeirra um frelsi
til skáldskapar sé í raun réttri sama og
krafa um frelsi til kúgunar?
8. „... ef veiklundaðri maður en Stalín
hefði stjórnað þessu víðlenda ríki á ör-
lagaárum sósíalismans, hefði nazistun-
um tekizt áform sitt“, segir Hannes á
bls. 17 — og enn fremur:
„Húmanistar eiga í rauninni um tvennt
að velja: að viðurkenna afrelc Stalíns
og þakkarskuld sína við hann, eða harma
ósigur nazistanna“.
Hannesi er tæplega ókunnugt, að ófræg-
ingarherferðin gegn Stalín á upptök sín
hjá öðrum en vestrænum rithöfundum, að
fordæmingarmessan yfir honum dánurn
hefur verið sungin hvað skörulegast af
lærisveinum hans og samherjum í Sovét.
Það hefur gengið mjög erfiðlega að fá
sanna og samhljóða vitnisburði frá sovézk-
um kommúnistum um það, í hverju af-
rek Stalíns sé fólgið. Hannes þyrfti því
Birtingur 33