Vera - 01.05.1983, Blaðsíða 12

enda mjög háð sínu nánasta umhverfi varðandi flesta þætti sinnar
tilveru. Með því að stilla konunni upp á svipaðan hátt, þ.e. á gólfi
eða sófa, er um leið verið að gefa til kynna að það sé svipað á
komið með hana og börnin, hún geti ekki staðið ein í lífinu, sé háö
forsjá annarra eða karlmannsins. Þegar auglýsing bregður upp
mynd af fjölskyldunni, t.d. kjarnatjölskyldunni, eru stellingar,
staðsetning, svipbrigði o. s. frv. yfirlcitt þannig að hægt er að lesa út
úr þeim ákveðna félagslega formgerð. Oftast eru gefin í skyn nán-
ari tilfinningaleg tengsl milli móður og dóttur, en föður og sonar.
Sonurinn þarf að læra að standa á eigin fótum og ryðja sína leið að
karlmennskunni. Fjölskyldufaðirinn stendur oft eins fjarri öðrum
fjölskyldumeðlimum, sem Goffman vill túlka á þann hátt, að það
sýni vald hans og yfirburði. Hann er öryggisventill fjölskyldunnar.
Ef auglýsing sýnir bæði kynin í einhverjum tengslum við hús-
hald, t. d. matargerð, þá er konan iðulega sýnd við vinnu en karlinn
ekki. Goffman túlkar þetta á þann hátt að ekki sé hægt að troða
karlmönnum í kvenmannsverk, eða ef þeir eru sýndir í einhvers
konar heimilisvafstri, birtast þeir sem mjög vandræðalegir; van-
kunnáttan uppmáluð. í þessum störfum eru karlmenn settir á svip-
aðan stall og börnin, umkomulausir og öðrum háöir, en í flestunt
öðrunt er það konan sem fær þetta hlutskipti. Svipbrigði karlmanns,
sern oftast eru sýnd er konan er aö fást við annars konar störf en
heimilis- og uppeldisstörf, gefa til kynna samkvæmt Goffman að
karlmaðurinn er fullur meðaumkunar. brosir föðurlega við því
hversu illa henni gengur. Á öllum stöðum nema inni á heimilinu er
konan sýnd í ímynd liins umkomulausa barns, eöa þá í hlutverki
kyntáknsins, reiðubúin til að þóknast karlmanninum.
Spegill, spegill
Þau blöð sem konur hér á landi lesa hvað mest eru einhvers
konar sambland af tísku-, viku-, og kvennablöðum. Vikublöð sem
blanda saman umræðu um það, sem konur eru taldar hafa áhuga á,
og tískuefni og boðskap um útlit og hegðun. Þctta eru blöð eins og
Femina og Líf, en minni útbreiðslu hafa hreinræktuð tískublöö
eins og til dæntis Vogue. Efni þessara blaða er fremur fábreytt,
þ.e.a.s. öll cru þau uppbyggð á sama hátt. Við fáum nýjar matar-
og handavinnuuppskriftir, nýjustu slúðursöguna um ríka og fræga
fólkið, leiðbeiningu í vandamálum, eina ástarsögu og fullt af aug-
lýsingum eins og fyrr hefur verið minnst á. Síðast en ekki síst fáum
við leiðbeiningar um hvernig við eigum að klæöast, mála okkur,
breyta vexti okkar, framkomu og jafnvel skoðunum. Þessar leið-
beiningar eru eitt mikilvægasta efni blaðanna, og trúlega það
áhrifamesta. Leiðbeiningarnar eru bæði óbeinar, í fornti greina og
viðtala auk auglýsinga, og beinar í formi tískuþátta og mynda.
Konurnar í þessum blöðum eru ungar, leggjalangar, hraustlegar,
stæltar, flott klæddar og hamingjusamar að sjá. Stundum er veiklu-
legt útlit í tísku og þá eru konurnar þannig aö hörmung er á að líta.
Konum er kennt að þær eigi að kaupa föt í nýju litunum, með nýju
sniðunum og klippa hárið eftir nýjustu línunni. Þessi útlitskennsla
og stýring þjónar fyrst og fremst þeim tilgangi að auka á neysluæð-
ið, og þjónar beint hagsmunum auðvaldsins. Alið er á óánægju
kvenna, minnimáttarkennd þeirra og ósjálfstæði, og þeini sam-
keppnisanda sem brýtur niður alla samkennd og vellíðan. Búin eru
til gervivandamál, sem geta orðið alvöruvandamál, og lausn sú sem
blöðin gefa, er að meö því að kaupa allt dótið og draslið leysist
allur vandi. Útlitið, umbúðirnar, er gert að aðalatriði en konan
sjálf, hugsanir, skoðanir og tilfinningar hennar einskis virtar. Við
þekkjum þetta allar, tískan í blöðununt segir okkur hvernig við
eigum að vera og hlýtum við öllum boðum og bönnum er okkur
lofuð lífshamingjan. Lífshamingjan er fólgin í neyslu og fólgin í því
að við breytum útliti okkar í samræmi við utanaðkomandi kröfur
en ekki eigin óskir. Launin eru heldur ekki af lakara taginu, þau
eru nær alltaf í karlmannslíki. Karlmaðurinn er gerður af mið-
punktinum í lífi hverrar konu, gegnum útlit sitt geti hún náð í
efnilegan mann, og í gegnum hann öðlist líf hennar tilgang. Þannig
er hugmyndafræði blaðanna í samræmi við ríkjandi hugmynda-
fræði þjóðfélagsins og stuðla þau því aö viðhaldi kvennakúgunar.
Sú tleyga setning „Spegill, spegill herm þú mér, hver á landi
fegurst er?“ er göntul og þó í sínu fulla gildi. Af boðskap tísku-
blaða má ráða að enn skuli þetta vera grundvallarspurning kvenna
varðandi líf sitt, en svarið er örlítið breytt. Með því að beygja
okkur undir útlitsstýringu þeirra eigum viö nefnilega aö geta hróp-
að; „Ég, ég!“
Barátta fyrir kvenfrelsi er barátta gegn boðskap af þessu tagi,
öllum boðskap um hvernig konur skuli vera í hátt og hugsun.
Tökum spegilinn úr höndum tískukónganna og í eigin hendur,
ákveðum sjálfar hvað viö sjáum og hvaö við viljum sjá í eigin
spegilmynd.
(Heimild m.a. ritgerö Katrínar
Baklursdóttur og Kristínar Jóns-
dóttur: „Er líf í tuskunum?")
Kristín