Vera - 01.10.1989, Blaðsíða 17

I
Suöur-Afrísk móöir á
fundi.
þess efnis að leikklúbburinn ætlaði að
sýna leikritið ,, The Case Of The Dis-
membered Dairymaids“ eftir Hdgar
Allan Poe um kvöldið. Hn við fórum
ekki í leikhúsið. Við sátum á barnum
á hótelinu okkar og sögðum þjóð-
sögur og ævintýri, ekki man ég
hvernig það byrjaði. Við uppgötv-
uðum óvænta skyldleika með sög-
unum, hvort sem þær komu frá
íslandi, Afríku eða Skotlandi. Við Re-
becca fluttum ræður og svöruðum
fyrirspurnum og létum Marj segja
okkur hvað við hefðum verið frá-
bærar og svo héldum við áfram að
tala. Um kvennapólitík og karlmenn,
um kynstofna og konur, um bækur og
bíómyndir, um föt og hár og líkams-
vöxt og barnauppeldi og stjórnmála-
flokka og kynlíf og bfla og afríkanska
þjóðarráðið og mennina sem við
búum með og fólkið sem við hittum
í gær og allt þetta sem hægt er að tala
um eða bara blaðra um á löngum
dagleiðum og djúpum stólum.
Reyndar voru það einkum Marj og ég
sem töluðum svona. Hyrstu tvo
dagana gerði Rebecca ekki mikið
meira en svara spurningum um flugið
frá Afríku, hvort henni væri kalt,
hvort hún vildi meiri kók eða
kannski bjór. Rebecca hefði kannski
setið í aftursætinu ef þar hefði verið
pláss. Þess í stað sat hún frammí og
varð að hlusta á okkur leggja sálina og
ævisöguna á borðið eins og spil. Smátt
og smátt fór hún að leggja meira til
málanna en einhvern veginn gaf hún
aldrei upp hvað hún hefði á hendinni.
Var það vegna þess að hún var ein-
faldlega feimnari og lokaðri en við,
var það vegna þess að hún var ekki
alin upp í þessum vestræna menning-
arheimi þar sem allt er til sýnis? Það
var eitt af því sem við ræddum síð-
asta kvöldið okkar í Kanada.
I fyrsta skipti sem ég heyrði Rebeccu
tala opinberlega var í háskólanum í
Regina. Hún breyttist þegar í pont-
una var komið. Þegar Rebecca segir
frá ástandinu í Suður-Afrfku gerir hún
það mjög hægt og öðru hvoru gefur
hún sér tíma til að horfa þögul fram-
an í áheyrendur sína líkt og öruggir
ræðumenn gera stundum. Hún horfði
á mig og Marj sem sáturn á fremsta
bekk — Marj var fylgdarkonan, ég
átti að tala næst. Við vissum að hún
var ekki svona öruggur ræðumaður
en við vissum ekki ennþá að þessar
þagnir eru henni nauðsynlegar til að
geta haldið áfram að tala. Þó svo hún
hafi í þrjú ár haft það fyrir atvinnu að
ferðast um og segja frá því sem er að
gerast í Suður-Afríku, á hún ennþá
erfitt meö það. Hún þarf að rffa orð-
in upp úr reynslunni og hella þeim
aftur yfir meðvitund sína eins og
salti á sár. Ég held hún hafi tekið sér
tíma til að horfa þegjandi á hlust-
endur sína til að bíta á jaxlinn, til að
minna sig á að hún verður að halda
áfram að tala þó svo það sé sárt. Hún
stóð alltaf alveg teinrétt með hend-
urnar kyrrar á púltinu eða lagðar í
kross framan á maganum. Hárið á
henni var fléttað í hundrað smáar
fléttur, sem allar komu saman aftan
á hnakkanum í einni stærri. Það
hefði verið dónaskapur að spyrja
hana hvernig þetta væri gert því það
var að ganga fram hjá þessu stillilega,
næstum formlega yfirbragði inn að
einhverri kviku, sem hún hafði fyrir
sig eina og vildi ekki sýna öðrum.
Erindin sem hún flutti voru að mestu
leyti byggð upp í kringum tölfræði-
legar upplýsingar um Suður-Afríku.
Þau voru ópersónuleg og vandlega
undirbúin. 74% íbúa Suður-Afríku
eru svartir. Þeir njóta 17% þjóðar-
teknanna og hafa yfirráð yfir 13%
landsins sjálfs. Hvítir eru 17% íbúa
landsins, njóta 74% þjóðartekna og
ráða yfir 87% landsins. Land, jörðin
sjálf, er það sem svartir íbúar Afríku
geta ekki verið án og lifðu af þangað
til hvíti maðurinn kom þangað og tók
það frá þeim. Árið 1960 byrjaði
stjórnin að skipuleggja nauðunga-
flutninga svertingja á svonefnd
Bantu-svæði, ,,svört“ svæði og tók þá
ekkert tillit til uppruna eða þjóðernis
þeirra sem flutt voru. Yfir helmingur
svörtu íbúanna hefur nú verið fluttur
úr augsýn hvítra inn á þessi svæði.
Meðalævi svartra karla eru 51ár,
kvenna 58 ár. Meðalævi hvítra karla
er 65 ár, kvennanna 73 ár. Ungbarna-
dauði meðal svartra íbúa er mikill,
40% til sveita (þ.e. á ,,svörtu“
svæðunum), 20% í borgum. Ung-
barnadauði á meðal hvítra er 2.7%.
Hjá svörtu ibúunum er hlutfall lækna
einn á hverja 91000 íbúa, hjá þeim
hvítu eru hlutföll þessi: 1:330. Hvítu
íbúarnir njóta ókeypis skólagöngu,
þau svörtu borga fyrir sig þar sem
hana er að fá. Sérstök námskrá fyrir
„svarta “ skóla var gefin út árið 1953
og er hún enn í gildi. Sú námskrá
hefur þann eina tilgang að búa til
þjónustulund og undirgefni og inn-
prenta svörtum fyrirlitningu á eigin
tungumálum og menningu. Nemend-
ur tóku fyrst að mótmæla þessari
námskrá árið 1976 og að biðja um
betra skólahúsnæði og fleiri kennara.
Svar ríkisstjórnarinnar var að senda
herinn inn á skólalóðirnar. ,,Þeir
skutu á barnaskólanemendur, sem
voru aó krefjast pess eins að fá að
17