Vera - 01.10.1989, Blaðsíða 20

ÞETTA ER
MI TT
Um Sigurveigu Guðmundsdóttur kennara í Hafnarfirði
mœtti hœglega skrifa heila bók, því það getur reynst erf-
itt að velja atriði úr langri œvi í lítið viötal. Nýlega hélt
hún upp ó 80 ára afmœlið sitt og naut þess að sjá öll þau
andlit sem heiðruðu hana á afmœlisdaginn. „Það voru
fluttar margar líkrœður,“ segir hún og hlœr, um leið og
hún styður sig við göngugrindina sem er henni hjálp við
að komast um húsið.
Hún metur það mikils að geta enn búið í „Gerðinu" sem
stendur í hjarta Haf narfjarðar, í stórum trjágarði upp við
Lœkjarskóla þar sem hún kenndi í 18 ár, til 67 ára aldurs.
Hún byrjaði á því eftir að hafa fœtt sjö börn á 13 árum
og komið þeim á legg. „Ég vil ekki fara á stofnun. Þar
missir fólk allan persónuleika. Það œtti ekkerf gamalf fólk
að fara að heiman sem hefur nokkra von til að vera þar
áfram,“ segir hún og talar af reynslu um stofnanir, því þar
dvaldi hún meira og minna í 10 ár vegna berklaveiki sem
hrjáði hana frá 13 ára aldri.
Við urðum ásáttar um að sleppa að mestu ártölum og
upptalningu á öllum þeim félögum sem hún hefur starfað
í og gegnt trúnaðarstörfum fyrir. „Þetfa stendur allf í
Kennaratalinu. Það yrði leiðinleg upptalning því einu
sinni voru félögin orðin 13 sem ég var skráð í. Það voru
allt þjóðþrifafélög,11 segir hún þar sem hún situr með síga-
retfu, þétt upp við miðstöðvarofninn í stofunni, um klukk-
an fjögur síðdegis, en fyrir þann tíma tekur hún hvorki á
móti gestum né símtölum. Stofan er prýdd ýmsum munum
tengdum kirkjufélagi Sigurveigar, kaþólskunni, og út um
gluggann sér hún Hamarinn, þar sem áður bjuggu álfar
og huldufólk. Innan seiiingar er bók sem Anna Sigurðar
í Kvennasögusafninu útvegaði henni, því hún er sílesandi.
Þœr eru skólasystur og hafa oft samband í síma um
hugðarefni sín. Bókin er norsk, um skáldið Ibsen, konu
hans, son og tengdadóttur.
si Eg fæddist hér í Hafnarfirði 6. sept-
ember 1909 og átti góða bernsku.
Hafnarfjörður var þá lítill bær og
fólkið fátækt, fyrir utan nokkra fína
embættismenn og útgerðarmennina
sem bárust mikið á.
Faðir minn var nítjándualdar
maður, fæddur 1853 og dó þegar ég
var 9 ára. Hann hét Guðmundur
Hjaltason og var Borgfirðingur. Hann
var hugsjónamaður og heimsborgari,
frumkvöðull lýðháskólahreyfingar-
innar hér á landi, og var sjálfur á lýð-
háskólum í Noregi og Danmörku
1875-1881. Þar sem hann hafði
kynnst erlendum þjóðum og bar með
sér framandi siði, þótti Hafnfirð-
ingum hann framandi. Hann vildi t.d.
fara í bað og bar til þess sjó heim í
húsið okkar. Hann vildi Iíka stunda
sólböð og líkamsæfingar. Slfkt gerðu
engir aðrir og þótti því undarleg
sérviska.
Móðir mín hét Hólmfríður Björns-
dóttir og var úr Fljótunum. Það var
harðbýl sveit og mamma kynntist
mikilli örbirgð. Hún var lausaleiks-
barn og var á hrakningum, byrjaði 8
ára að vinna fyrir sér. Hún sagði oft
þegar hún las „Sjálfstætt fólk“, að það
minnti sig á lífið þegar hún var að
alast upp.
Pabbi kynnti mig fyrir heims-
menningunni en mamma gaf mér inn-
sýn í þjóðtrúna og íslenska
alþýðumenningu. Hún sá Þorgeirs-
bola þeysa um sveitina og varð vör
við álfkonur í klettum. Áður en
pabbi dó var hann búinn að lesa upp-
hátt fyrirmig margt af því sem best
hefur verið ritað, eins og Biblíuna,
gríska goðafræði, Eddu og íslend-
ingasögurnar. En mamma var sísyngj-
andi dægurlög þess tíma, lög við
kvæði þjóðskáldanna og af henni
vandist ég á að læra vísur og kvæði.
Ævisögur foreldra minna eru til á
bókum. Hann skrifaði sjálfur sína
sögu og hafði auk þess gefið út
nokkrar bækur, og nú er nýútkomin
bók um uppeldiskenningar hans,
rituð af dr. Braga Jósefssyni lektor við
Kennaraháskóla íslands. Ég býst við
að mamma hafi ekki viljað vera
minni en hann á sínum tíma og fékk
Elínborgu Lárusdóttur til að skrifa
ævisögu sína, en hún heitir „Tvennir
tímar“.
Margrét systir mín kom með nú-
tímann inn í uppeldið. Hún var 12
árum eldri en ég, skemmtileg og
ákaflega góð stúlka. Hún gaf mér
barnabækur og dúkkur og kynnti mig
fyrir skemmtilegum hlutum. Ég var
stolt af henni því hún var óvenju
falleg og var líkt við kvikmynda-
stjörnur eins og Henny Porten og
Polu Negri, eða það sem best þótti hér
á landi — að líkjast dætrum Hannesar
Hafstein þegar hún gekk um götur
Reykjavíkur.
Uppeldismáti föður míns lifði
áfram eftir að hann dó, því mamma
hélt minningu hans á lofti. Stúlkur
áttu að læra alveg jafnt og piltar,
enda var mömmu tamt að tala um að
við ættum að læra því hún fór á mis
við það og þurfti að gjalda þess. Hins
vegar var sá vani að stúlkur ættu að
bíða eftir að fá gott gjaforð ekki í
hávegum hafður á mínu heimili.
Við Hafnfirðingar erum heppnir að
hafa átt Flensborgarskólann sem
stofnaður var fyrir aldamót. Ég gat
verið þar í eitt og hálft ár áður en ég
smitaðist af berklum eins og margir
skólafélagar mínir. Þegar ég var 14 ára
fór ég í fyrsta sinn á Vífilsstaðahælið
og met þann tíma mikils því lífið þar
var mjög sérstakt. Þar var margt gáfað
og músíkalskt fólk og samskipti mikil
milli sjúklinga sem ekki voru rúm-
fastir, en það gátu orðið allt að 100
manns.
Samkomur og upplestrar skálda ur-
ðu mér mikil opinberun. Útvarpið var
ekki komið og grammófónar og söng-
skemmtanir fátíðar, svo eina tónlistin
sem almenningur heyrði var það sem
fram fór í kirkjunni. Fyrsta söng-
konan sem ég heyrði syngja var Lóa
Hjaltested sem söng „Nótt“ eftir
Árna Thorsteinsson fyrir okkur.
Regína Þórðardóttir leikkona var
berklaveik og bróðir hennar og vinir
komu uppeftir og sungu fyrir okkur.
Það var mér líka mikil opinberun
þegar ég heyrði klassíska tónlist í
20