Vera - 01.10.1989, Blaðsíða 28

KONURNAR
KYRRAHAFINU
Suður-Kyrrahafseyjar er áreiðanlega
ekki sá staður á jarðríki sem hugurinn
hvarflar oftast til, nema kannski
hugur þeirra sem eiga sér draum um
friðsæla stund á (eyði)eyju í Suður-
höfum. Það er því svolítið undarleg
upplifun að koma til þessara eyja,
hitta þar fólk af holdi og blóði og fara
að velta því fyrir sér í hvernig sam-
félagi það lifir, hvernig því líður og
svo ekki síst hvernig konurnar hafa
það. Það er helst hægt að fá einhverj-
ar hugmyndir um þetta með því að
bera saman þær heimildir sem er að
hafa um efnið og eigin reynslu. En
fyrst getur verið gaman að líta aðeins
á hugmyndirnar sem maður hefur
áður gert sér um þessar fjarlægu eyj-
ar.
Seiðmagn eyjanna er yfirleitt tengt
hugmyndum um ósnortna, ægifagra
náttúru og barnslega saklaust mann-
líf, sem ekkert getur spillt nema kyn-
sjúkdómar og trúboðar. Konurnar í
Kyrrahafinu eru aðallega þekktar fyrir
húladans og af myndum Gauguin og
einhvern rámar kannski í að drottn-
ingar hafi ríkt á Tahiti áður en Félags-
eyjar urðu að franskri nýlendu.
Ósnortna náttúran er nú í mikilli
hættu vegna kjarnorkutilrauna
Frakka á Suður-Kyrrahafi. Barnslega
saklausa mannlífið hefur vissulega
fengið sinn skammt af trúboðum og
kynsjúkdómum. Kristna trúin er nú
orðin mjög ríkur þáttur í menningu
Suður-Kyrrahafsins og eyjabúar
halda því fram að þeir hafi lagað hana
að þeirri menningu sem fyrir var og
verja hana með kjafti og klóm í um-
ræðum. Spilling, drykkjuskapur,
vændi og kynsjúkdómar sem fylgdu
,,innrás“ Evrópumanna, voru á-
hyggjuefni þegar á síðustu öld og
eyjabúar telja sig enn ekki hafa náð
tökum á þeim vanda, þótt hann sé
misjafn eftir svæðum. Á Cook-eyjum
er það mikill drykkjuskapur sem
veldur mönnum áhyggjum, á eyjun-
um sem eru undir franskri stjórn, til
dæmis Tahiti, eru vændi og alls
konar spilling borgarsamfélaga meira
áhyggjuefni.
Konurnar í Kyrrahafinu eru síst
áhrifameiri í samfélagi sínu en kon-
urnar á Vesturlöndum. Þó má í
stuttri heimsókn á nokkrar Kyrrahafs-
eyjar finna ólgandi áhuga hjá mörgum
konum til að breyta áhrifaleysi sínu
í samfélaginu. Þar heyrast kunnug-
legar athugasemdir eins og: „Það er
verið að reyna að telja okkur trú um
að konur hafi sömu tækifæri og
karlar, en það eru karlarnir sem ráða
öllu.“ Það var lögreglukona á Cook-
eyjum sem kom með Jtessa
athugasemd. Hún sagði að konur
gætu menntað sig á við karla, en tölur
sýna að það eru strákarnir sem eru
studdir til mennta, ekki stelpurnar.
Og eina konan sem hafði farið á þing
Cook-eyja hafði fallið út eftir nokkra
mánuði þegar efnt var til aukakosn-
inga. Þar með var það búið. Og hafði
verið hlustað á þessa einu konu (með-
al rúmlega þrjátíu karla)? Hún hló
bara yfir þeirri spurningu og hristi
höfuðið.
Það er áberandi bæði á Cook eyjum
og Fiji hvað konur ganga í öll störf á
við karlmenn, nema stjórnunarstörf.
Þær eru sýnilegri í ýmsum störfum
samfélagsins en víða annars staðar, til
dæmis víða í Evrópu. Þær keyra stræt-
isvagna, leigubíla, stýra verslunum,
hótelum (stundum með ósýnilegan
karlyfirmann), vinna í bönkunum, á
skrifstofunum og við tölvurnar, en
þær sitja yfirleitt ekki þjóðþingin eða
eru í áhrifastöðum svo sem stjórn-
sýslu. Og þóttþað séu þær sem eru
langvirkastar í störfum hinna ýmsu
kristnu safnaða Kyrrahafsins, þá eru
prestarnir karlar. Safnaðarstarfið er
víða langvirkasta félagsstarfið á eyj-
unum.
Suður-Kyrrahafsbúar eru að byrja að
skilgreina sérstöðu sína og menning-
ar sinnar, en eins og oft áður eru það
fyrst og fremst karlar sem skilgreina
samfélagið og móta þá mynd sem
eyjabúar vilja gefa af sjálfum sér.
Ýmsar rannsóknir hafa verið gerðar
í Suður-Kyrrahafsháskólanum, sem
staðsettur er á Fiji, á undanförnum
árum, á menningu og félagsmynstri á
Kyrrahafseyjum. Eignarhald á landi er
það sem flestir beina augum sínum að
enda mjög stór þáttur í þjóðfélagsgerð
og áhrifum Kyrrahafsbúa á eigið líf.
Sums staðar hefur land verið í sam-
eign eftir ákveðnum reglum, annars
staðar ríkja flóknar reglur (jafnvel
miðaðar við arf í kvenlegg) um afnot
og eignarrétt á landi, og til að flækja
þetta allt komu Evrópumenn og söls-
uðu undir sig verðmætt land. Á eyj-
um eins og Fiji hafa Indverjar líka
raskað þjóðfélagsgerðinni mjög en
þar eru Jteir nú urn helmingur lands-
manna og stýra viðskiptalífinu að
mestu. Er hér yfirleitt um það að
ræða að karlmenn hafa ásælst land og
áhrif annarra karla og karlarnir í
Kyrrahafinu eru að reyna að sporna
við áhrifum evrópskra og asískra
karla. Lfflegar rannsóknir á gangi
mála eru að vísu forvitnilegar en
28