Vera - 01.10.1999, Side 7

Við hefjum umræðurnar á því að velta fyrir okkur
hvenær slaknaði á hinum siðferðilega þröskuldi
gagnvart því hvað er viðeigandi og hvað ekki þeg-
ar kvenlíkaminn og tenging hans við kynlíf er ann-
ars vegar. Af hverju brugðust konur t.d. ekki við
þegar efnt var til Islandsmeistarakeppni í nektar-
dansi? Var það af tillitssemi við íslensku stúlkurn-
ar sem tóku þátt, því í þessu máli eru konur ekki
að ráðast gegn stúlkunum persónulega heldur
þeirri sölumennsku sem þær taka þátt I og karl-
menn stórgræða á.
Rúna: „Þegar ég flutti
heim fyrir þremur árum,
eftir nokkurra ára búsetu
erlendis, varð ég vör við
breytt viðhorf. Það kom
m.a fram I því að þá þótti
sjálfsagt að fulltrúi tíma-
ritsins Playboy væri við-
staddur Fegurðarsam-
keppni Islands."
Þegar rætt er um viðbrögð töldu viðmælendurnir
að um þessar mundir ríkti pólitískur doði í samfé-
laginu, ekki bara I kvennahreyfingunni. En fólk
var sammála um mikilvægi þess að vekja málið til
umræðu og það hafa stelpurnar í Bríeti m.a. gert
með greinaskrifum í blöð.
Á nýlegri ráðstefnu um kvennahreyfinguna
rifjaði Vilborg Harðardóttir, ein af stofnendum
Rauðsokkahreyfingarinnar, upp aðgerð þeirra
gegn fegurðarsamkeppnum sem hafði þau áhrif
að slíkar samkeppnir lögðust niður um árabil.
Rúna: „Ég missti af uppákomunni með kvíguna
en ég man vel eftir því þegar Kvennaframboðs-
konur ( borgarstjórn Reykjavíkur klæddu sig eins
og fegurðardrottningar með kórónur og borða
sem á stóð: Ungfrú Spök, Ungfrú Meðfærileg
o.s.frv. eftir að borgarstjórinn, Davíð Oddsson, lét
þau orð falla þegar hann krýndi Ungfrú Island í
beinní sjónvarpsútsendingu, að ef konurnar í
borgarstjórn væru jafn fallegar og þessar stúlkur
þyrftu karlarnir ekki lengur að hafa áhyggjur og
gætu hætt.
Úlfhildur: „Mótmælaaðgerðir eru bara ekki
lengur í tísku. Hins vegar tel ég að klámuppsveifl-
an sé tískutengd. Ég hef heyrt talað um það í
nokkur ár að I stórborgum heimsins séu að
spretta upp fínir veitingastaðir sem bjóða upp á
súlu-nektardans og annað slíkt. Klámið hefur líka
komist í tísku sem „kitsch" fyrirbæri (listlíki,
ómerkileg list). Fólk sem aðhyllist þá stefnu les
klámblöð, horfir á klámmyndir, hefur klámdaga-
töl upp á vegg hjá sér og fer jafnvel út I áhuga á
fetishisma, sem hefur verið þýtt munalosti eða
blæti og felst í ofurást á hlutum, oft fötum svo
sem skóm og undirfötum. Hér á landi hefur slík
þróun ekki átt sér stað heldur kemur þetta allt í
einu inn í þjóðfélagið sem hreint klám."
Kynlífsbyltingin, sem oft er kennd við '68 kynslóð-
ina, kom miklu róti á samfélgið. Ungt fólk krafð-
ist frjálsra ásta og ýmsar hömlur leystust upp.
Rúna: „Hugsjónin um frjálsar ástir var mjög falleg
en hún gekk ekki upp. Þegar það kom í Ijós finnst
mér að við í kvennahreyfingunni höfum hætt að
ræða um unaðssemdir kynlífsins og farið að ræða
um kynlíf sem hluta af kúgun konunnar. Við vild-
um vera gerendur I pólitíkinni en varðandi kynlíf-
ið bar meira á konunni sem þolanda vegna um-
ræðunnar um ofbeldi, nauðganir og sifjaspell."
I byrjun 10. áratugarins komu fram ungir
femfnistar sem vildu ekki taka þátt í baráttu hinna
eldri gegn klámi. Þær
sögðust sumar njóta kláms
og tóku upp ögrandi
klæðaburð og fleiri kven-
leg tákn sem kynslóðin á
undan þeim hafði barist
gegn.
Úlfhildur: „Ég telst ein-
mitt til þessarar kynslóðar.
Það sem gerðist innan
femínismans á þessum
tíma er stundum túlkað
sem barátta dætra við mæður sínar. Ég upplifði
það á einhvern hátt sem slik kynslóðaskipti því
mér fannst ég verða að taka mína eigin afstöðu.
Ég man sérstaklega eftir uppákomu I tengslum
við sýningu á erótlskum myndum í Gallerí Borg
þar sem hópurinn Konur gegn klámi gerði sér
ferð á sýninguna, jafnvel með ritskoðun í huga.
Hvort sem þetta með ritskoðunina var rétt eða
ekki þá fór það alveg þveröfugt I mig að þær
skyldu yfir höfuð láta hafa sig út í að fara þarna.
Mér fannst þetta ekki rétt leið í kvennabaráttu og
tileinkaði mér aggressíva eða ögrandi hugmynda-
fræði pönksins: Ég er ekki fórnarlamb. Um svipað
leyti fór af stað I Bandaríkjunum mikil umræða
um klám og kynupplifun kvenna, um konur sem
gerendur í kynllfi og að þær gætu líka upplifað
klám sem eitthvað jákvætt."
Ingólfur: „Þegar ég lít til baka til minna unglings-
ára þá er auðvitað Ijóst að mjög margt hefur
breyst í samskíptum kynjanna. Nú virðist það
t.a.m. ekkert tiltökumál að stelpa taki frumkvæði
að nánum kynnum en það var allt að því óhugs-
andi hér áður fyrr. Strák-
arnir áttu að sækja á og
stelpunum bar að láta
heldur ganga á eftir sér og
þær áttu ekki að sýna mik-
inn áhuga. En þessar
breytingar hafa sjálfsagt í
för með sér eitthvað sem
okkur þykir miður eða
hvað? Hvar eru mörk þess
sem leyfilegt er?
Hildur Fjóla: „Við veltum
því stundum fyrir okkur,
ungu femínistarnir, hvort eigi að banna klám. Við
nánari athugun kemur svo í Ijós að samkvæmt ís-
lenskum lögum er klám bannað en það virðist
bara ekki skipta neinu máli."
Ingólfur: „Nei, þau lög eru nánast dauður bók-
stafur. Það er einna helst að lögreglan sé við og
við látin gera myndbönd upptæk á grundvelli
þessara laga og það er sjálfsagt með því verra
sem menn lenda í að þurfa að horfa á hverja spól-
una af annarri með þessari endaleysu til að skrá
hjá sér hvaða senur séu líklega brot á lögum um
bann við klámi."
Hildur Fjóla: „Já, hver á að flokka klámið? Hvað
er vægt klám, hvað svæsið o.s.frv.? Svo eru líka til
ástalífsmyndir þar sem báðir aðilar njóta kynlífs.
Erum við á móti slfku efni? Diana Russel, ein
fremsta baráttukona gegn klámi í heiminum, talar
um muninn á klámi og erótík. Samkvæmt hennar
skilgreiningu er það erótík þegar ekki verður vart
við kvenfyrirlitningu, kynþáttafordóma eða for-
dóma vegna kynhneigðar og full virðing borin
fyrir manneskjunni. Klám er hins vegar hið gagn-
stæða, þar er ýtt undir ofbeldi og virðingarleysi
kemur fram. Þessi flokkun getur hins vegar verið
flókin."
Úlfhildur: „Já, hún er það. Nú er t.d. mikið rætt
um hvernig kynhegðun tengist alls konar valda-
baráttu, fyrir sumum er sadó-masó t.d. hluti af
kynlífinu og þannig hefur það alltaf verið. Hvar á
þá að setja mörkin?"
Ingólfur: „Hvað þetta varðar er að sjálfsögðu
mikilvægt að menn geti komið sér niður á skil-
greiningu á klámi ef hugmyndin er að banna það.
Það blasir við að ef á að fara að dæma fólk í fé-
sektir eða fangelsi þá verður að vera nokkuð Ijóst
hvenær menn eru að brjóta lög og hvenær ekki.
Hins vegar getur maður verið á móti klámi með
eigin skilgreiningu án þess að vilja færa ríkisvald-
inu þau völd sem banni fylgja. Gagnrýnin um-
ræða er eitt, lögregluaðgerðir annað. Sporin
hræða, bæði hérlendis og erlendis þar sem ríkis-
valdið hefur haft völd til að takmarka hvað er tjáð
og hvernig. Og mér finnst einnig ef menn eru á
bannnótum þá verði að vera alveg skýrt á hvaða
grunni það er. Því er oft haldið fram t.d. að klám
stuðli að aukinni kvenfyrirlitningu og jafnvel of-
beldi gegn konum og er þá gjarnan vitnað til til-
rauna varðandi slíkt. Þær tilraunir eru ákaflega
vafasamar, túlkanir misjafnar og mjög hæpið að
færa niðurstöður milli hópa og menningarsvæða.
Mér hefur lengi fundist undarlegt af hverju menn
líta ekki til Danmerkur t.d. þar sem klám hefur
verið löglegt áratugum saman. Ekki er ofbeldi
gegn konum meira þar en
annars staðar."
Rúna: „En það er heldur
ekkert minna þar en ann-
ars staðar. Við getum því
ekki sagt að leiðin til að
losna við ofbeldi sé að
leyfa mönnum að horfa á
klámspólur."
Þegar litið er til klámiðn-
aðarins er það staðreynd
að framleiðslan verður sí-
fellt svæsnari til þess að skapa spennu hjá neyt-
andanum. Það kom t.d. fram í heimildamyndinni
um Annabel Chong, en myndband með upptök-
um af þvi þegar 251karlmaður hafði samfarir við
hana á tíu klukkustundum hafði selst (yfir 40.000
eintökum þegar heimildamyndin var gerð. Eftir
það buðu klámmyndaframleiðendur henni stöð-
ugt að ganga lengra til að svara eftirspurninni.
~TJ

cn
o

VERA • 7