Vera - 01.10.1999, Blaðsíða 46

TÍöablæðingar
í Kvennafræðaranum eftir dr. Miriam
Stoppard er að finna mikinn fróðieik um
heilsufar kvenna, þar á meðat um tíða-
blæðingar. Þar segir að heilbrigðar kon-
ur hafi blæðingar í 3-5 daga mánaðar- I
lega helming ævi sinnar. Að meðaltali
blæði 400 sinnum frá tiðabyrjun til tiða-
hvarfa hjá hverri konu, að tiðablæðingar
geti hafist snemma, við 11 ára aldur, og að
tiðahvörf verði í síðasta lagi við 60 ára ald-
ur. Þessar tölur sýna að blæðingar eru snar
þáttur i lífi hverrar konu.
Meðal frumstæðra þjóða er gjarnan fagnað með
eínhverjum hætti þegar stúlka hefur í fyrsta sinn á
klæðum. En í hinum vestræna heimi hefur til
skamms tíma verið mikið pukur í kringum blæð-
ingar. Frá fornu fari hefur tíðablóð verið hálfgert
tabú og því tengjast ýmis konar hjátrú og hindur-
vitni. Sums staðar er talið að blæðingar geri kon-
ur „óhreinar" og víðast hvar er talið að samfarir
beri að forðast meðan á þeim stendur. Líkamleg
vanlíðan og skapsveiflur eru líka taldar tengjast
tiðablæðingum. Sumar konur verða pirraðar og
finna fyrir depurð rétt éður en tíðir hefjast og er
talið að hormónabreytingar valdi þvi. Þá er sums
staðar, einkum í Asíu, talið að konur beri að forð-
ast ýmislegt meðan á tíðum stendur, þar má
nefna hárþvott, böð, heimsóknir og elda-
mennsku.
Ömmur okkar notuðu tuskubindi
Einnota dömubindi eru mikill mengunarvaldur. I
Bretlandi nota 14 milljónir kvenna yfir 3000
milljón einnota dömubindi og tappa í hverjum
mánuði. Á vesturlöndum nota konur nær ein-
göngu verksmiðjuframleidd einnota bindi og
tappa en sums staðar eru ennþá notuð margnota
taubindi sem eru þvegin. Og svo eru 6% kvenna
í heiminum í dag sem aldrei nota dömubindi eða
tappa.
Hollt er fyrir okkur nútímakonur að minnast
þess að formæður okkar þurftu að nota marg-
nota tuskur sem tíðabindi allt fram á míðbik þess-
arar aldar. Líklega .þafa ömmur okkar sem nú
erum miðaldra flestár þurft að pukrast með
þvotta á tuskubindum. Sumar hafa sjálfsagt lent í
því að eiga engar tuskur og er auðvelt að gera sér
í hugarlund hvernig það hefur veríð.
Tíðablóð getur verið mikilvægt tákn í lífi konu.
Óttist hún þungun léttir henni þegar blæðing
hefst en það getur valdið óyndi þeirri konu sem
gjarnan vill verða ófrísk. Blæðing hjá ófrískri konu
getur líka verið merki þess að eitthvað hafi farið
úrskeiðis á meðgöngunni. Þótt flestum konum
finnist óskemmtilegt að byrja á túr er til lítils að
æðrast enda eru reglulegar blæðingar merki um
heilbrigða líkamsstarfsemi.
Tíðaverkir
Vera náði sambandi við Hildi Harðardóttur kven-
sjúkdómalækni sem starfar á Fæðingardeild Land-
spítalans en rekur einnig læknisstofu í Domus
Medica. Hildur segir
tíðaverki stafa af sam-
dráttum í legi. Verkurinn
nái jafnan yfir neðri
hluta kviðarhols og yfir
lífbein aftur í bak. Hildur
ráðleggur konum sem
koma til hennar vegna
tíðaverkja að taka bólgu-
eyðandi lyf meðan blæð-
ingar standa yfir.
„Þau lyf sem helst
eru notuð eru til dæmis
Ibúfen og Naproxyn sem
hægt er að kaupa í litl-
um skömmtum án lyf-
seðils. Ef þörf er á stærri skömmtum eða sterkari
lyfjum þarf lyfseðil og eru þá gjarnan notuð sterk-
ari bólgueyðandí lyf og stundum samhliða sterk-
ari verkjalyfjum sem innihalda kódín. Ég mæli
með að konan taki lyf sem fyrst eftir að blæðing-
ar byrja svo að þau verki sem best. Hefðbundin
verkjalyf, eins og paracetamól, duga ekki eins vel
á tíðaverki."
Er algengt að konur komi til læknis
vegna tíðaverkja?
„Það er nokkuð algengt að ungar stúlkur komí og
kvarti undan tíðaverkjum sem eru svo slæmir að
þær missa 1-2 daga úr skóla í hverjum mánuði.
Oftast er hægt að ráða bót á þessu með lyfjagjöf.
Ef hefðbundin verkjalyfjameðferð dugar ekki er
stundum gripið til þess ráðs að gefa stúlkunni
getnaðarvarnarpillu. Ef hins vegar kona á þrí-
tugs eða fertugsaldri fer að fá sífellt verri
tíðaverki getur verið um undirliggjandi sjúk-
dóm að ræða og stoðar þá ofangreind lyfja-
meðferð lítið."
Er ekki stundum bara nóg að fara út og
hreyfa sig ef blæðingar valda verkjum?
Það er alltaf gott að hreyfa sig og það leiðir
hugann frá verkjunum. En ef verkir eru það
slæmir að konan er óvinnufær þá er betra að taka
verkjalyf og leggja sig meðan það versta gengur
yfir."
Nú er algengt að konur taki hormónalyf árum
saman, allt frá upphafi breytingaskeiðs. Valda
þau lyf venjulegum blæðingum?
„Já, þær blæðingar eru svipaðar og þær sem
kona hefur á frjósemisskeiði."
Hvað eiga konur að gera ef blæðingar
verða óreglulegar eða óeðlilegar?
„Ef blæðing fellur niður á frjósemisskeiði þarf
fyrst að athuga hvort
konan sé ólétt. Ef blæð-
ingar falla niður og ekki
er um þungun að ræða
geta orsakir verið marg-
víslegar og er réttast að
fá skoðun hjá kvensjúk-
dómalækni. Breytinga á
blæðingum verður oft
vart við tíðahvörf. Oft
byrjar breytingaskeiðið
með því að tíðahringur-
inn veður styttri en oftar
en ekki hefur konan
fengið einhver einkenni
áður sem tengja má
breytingaskeiðinu, svo sem truflun á hitastjórnun,
svefni og skapbreytingar. Ef blæðingar verða
óeðlilega miklar er sjálfsagt að leita læknis," segir
Hildur.
Það er í rauninni stórmerkilegt að (líkama kvenna
skuli búa klukka sem stjórnar tíðum. Hjá sumum
hefjast blæðingar á 26 daga fresti, hjá öðrum á
32 daga fresti. Hvort tveggja er eðlilegt. En þetta
hefur náttúran lagt á okkur konurnar til að eggið
eigi þess kost mánaðarlega að hitta sæðisfrumu
svo að úr verði barn. Konan hefur tíðir 400 sinn-
um yfir ævina að meðaltali til að þetta sé mögu-
legt, þó ekki sé nema einu sinni.
vsv
46 • VERA