Vera - 01.10.1999, Blaðsíða 23

D A G B Q&
F E M I N I S I A
eftir ÚI f h i I d i Dagsdóttur
Konursemerumennsem
erukonursemerukonur
semerumennsemerukonur
Um þessar mundir stend ég i dálítilli dvergorrustu við akademónana mína uppi í Reykjavíkur Akademíu. Ég villtist
nefnilega inn á heimasiðuna þeirra (okkar) og rakst þar á þær upplýsingar að Reykjavíkur Akademían hýsti
sjálfstætt starfandi fræðimenn. í hasti sendi ég inn leiðréttingu: ég er fræðikona, ekki fræðimaður. Leiðréttinguna
hef ég ekki enn fengið en hinsvegar spunnust um þetta örsmáar umræður í kaffistofunni þarsem sýnist sitt
hverjum, aðallega lét fólk sér þó fátt um finnast og konurnar virtust ótrúlega lítið sárar yfir að vera kallaðar menn.
Mér finnst þetta hinsvegar hið versta mál og þreytist aldrei (nema stundum) á því að mótmæla þessum órétti.
Á sínum tíma æsti það upp mikið fok fjaðra að þingkonur Kvennalistans
vildu láta kalla sig þingkonur en ekki þingmenn. Orðið þingmaður var
heilagt og vísaði til hinnar eðlu stofnunar sem þingið er, með öllum sín-
um mikilmennum og gáfumennum og stórmennum. Þingkona var van-
helgun á þessum mennum, líklega skyld þeirri vanhelgun sem
kvenprestur á túr veldur í kaþólskum kirkjum. Um tíma voru kvenstörf
kvenkennd eftir mætti en síðan dó þessi góða tíska út, mér til mikilla
vonbrigða, því mér er alveg fyrirmunað að skilja af hverju ég skuli sífellt
karlkennd. Ég er orðin hundleið á að vera kennari, gagnrýnandi, fyrirles-
ari, frílansari, fræðimaður og rithöfundur. Ég er hvergi í þessum orðum
sem aldrei voru hönnuð utanum mig því þau voru búin til af körlum um
karla fyrir karla, og þegar lítil kona eins og ég geng inn í þessi orð þá
horfi ég ( kringum mig og sé ekkert markvert og ekkert sem líkist því
sem ég vil vera.
Og nú er komið aðeins að því að tala um orð
Kynjavandamál þetta er náttúrulega hinni íslensku tungu að kenna en
ósveigjanleg og yfsilonóvæn þvingar hún konur í karlmannleg hólf. En
íslenskan sýndi og sannaði hvað hún getur verið skemmtileg þegar hún
bauð fram orðið orðræða sem þýðingu á enska hugtakinu discourse
sem visar í fræðílegu tali til ákveðins sjáfstæðis tungumálsins. Orðið orð-
ræða (fyrir utan að vera kvenkyns) er eitt af þessum skemmtilega lýsandi
orðum; ég sé alltaf fyrir mér hóp af orðum sitja í hring og ræða æst sam-
an, rjóð í vöngum yfir flösku af rauðvfni. Orðin sú eru hreint ekki saklaus
tæki tungu heldur háskaleg fyrirbæri sem segja sína eigin sögu; tviræð
merking einstakra orða getur kollvarpað innihaldi heillar setningar eða
jafnvel bókar eða ritraðar. Þessi sjálfstæða merking orða kemur einmitt
svo vel fram í kynjuðu máli íslenskunnar, þarsem annað kynið ber með
sér áberandi meira gildismat en hitt: prófið til dæmis að skipta kennara
út fyrir kennslukonu. Vægið minnkar, ekki satt?
Ég á mér ekki mikið af stuðningsfólki (ég skipti alltaf mönnum út fyr-
ir fólk þegar ég á þess kost, nema þegar ég er að taka neikvæð dæmi,
þá segi ég menn) í þessari baráttu minni - tungumálið skiptir engu máli,
þetta eru bara öfgar og konur eru líka menn, eru þrjár algengustu at-
hugasemdirnar. Auðvitað eru þetta öfgar, en tungumáið skiptir vissu-
lega máli: en ég vil ekki vera líkamaður, eða líka eitt né annað.
Karlmenn geta verið skyttur og hetjur
Þetta með líkamennina verður líka svo ósegjanlega lítils virði þegar til
þess er tekið að menn geta bara alls ekki hugsað sér að vera líkakonur;
strákar til dæmis gátu ekki verið fóstrur, nei þeir urðu að vera fóstrar og
enduðu svo sem leikskólakennarar. Á sínum tíma (1973) var nafni
Fóstruskóla Sumargjafar breytt I Fósturskólinn til þess að gefa karlmönn-
um færi á að mennta sig sem fóstrur. Þegar þeir svo gripu þetta tæki-
færi glóðvolgt 10 árum síðar kom babb I bátinn: átti að útskrifa þá sem
fóstrur eða var ástæða til að breyta starfsheitinu? Leitað var til Jafnrétt-
isráðs og íslenskrar málnefndar til þess að athuga hvort það bryti I bága
við jafnréttislög eða íslenska málhefð að karlmenn tækju að sér kven-
kynsstarfsheiti. Um stund urðu strákarnir að láta sér fóstruheitið nægja
- enda bent á að karlmenn geta verið bæði skyttur og hetjur - en 11
árum síðar var starfsheitið leikskólakennari tekið upp.
Ekki fer neinum fregnum af því að leitað hafi verið til málfræðilegra
yfirvalda þegar konur hafa tekið upp karlkyns starfsheiti, allavega minn-
ir mig að flestum hafi fátt um fundist þegar ég tók upp ofangreind heiti.
Kannski mætti segja að einhver munur sé á því þegar starfsheiti eru
ekki aðeins kvenkyns heldur beinlínis kennd við konur, eins og kennslu-
kona og fræðikona og hjúkrunarkona, og því sé körlum vorkunn að vilja
ekki ganga undir slíka kynskiptaaðgerð: en hvað með alla mennina sem
við konur verðum að vera? í eitt skipti fyrir öll: ég er ekki maður, ég er
kona. Og hana nú.
Að lokum ber þess að geta að orðið akademón er karlkyns. En það
er í góðu lagi: því demónar geta verið allskyns.
2 3
VERA •