Vera - 01.10.2001, Page 57

„Móðir mfn tók þátt í verkalýðsbarátt-
unni í Vestmannaeyjum á fyrri hluta
aldarinnar," segir Þórunn „og þegar hún
var á félagsfundum fékk ég oft að fljóta
með. Það má segja að ég sé uppalin á
fundum." Foreldrar Þórunnar, Guðrún
Jónsdóttir og Magnús lónsson, bjuggu í
Vestmannaeyjum. Hann var Árnesingur
að ætt en hún úr Borgarfirðinum. Þau
eignuðust þrjú börn, einn dreng og tvær
stúlkur, en sambúð þessa unga fólks
varð ekki löng. Guðrún missti bæði
mann sinn og son sama sumarið og var
nú ein með telpurnar. „Sjómennirnir í
Eyjum skutu saman f dálítinn sjóð
handa mömmu þegar pabbi dó,"segir
Þórunn. „Fyrir þá peninga gat hún keypt
sér lftið hús sem hún kallaði Auðsstaði
eftir æskuheimili sfnu í Borgarfirði.
Óneitanlega virðist það töluverð bjart-
sýni af félítilli ekkju að nefna húsið sitt
Auðsstaði. En enginn sýndist hafa neitt
við það að athuga enda var það fjarri
móður minni að gefast upp. Hún fékk
sér prjónavél og gerði sér ferð til
Reykjavíkur að læra á þetta tæki. Svo
prjónaði hún, og saumaði reyndar líka,
fyrir almenning og hafði alltaf meira en
nóg að gera. Ég man að það var árvisst
áhyggjuefni okkar systranna hvort
mömmu tækist að Ijúka við að sauma
jólakjólana okkar fyrir hátíðina.
Viðskiptavinirnir urðu að ganga fyrir. En
eftir að móðir mín fór að selja prjónles
fengu fleiri einstæðar konur í Eyjum sér
prjónavél og báðu svo mömmu að
kenna sér. Þær trúðu því að þá hlytu
þær að komast af eins og hún. Og alltaf
var sjálfsagt að segja öllum til sem
báðu um það - ég held að móðir mfn
hafi aldrei hugleitt hvort það hefði áhrif
á tekjumöguleika hennar sjálfrar enda
hafði hún alltaf feykinóg að gera.
Guðrún á Auðsstöðum, eins og móðir
mín var jafnan kölluð í Vestmanna-
eyjum, átti traust fólks. Hún var starf-
andi í verkakvennafélaginu þó hún væri
ekki verkakona sjálf, oftast ritari því hún
hafði mjög fallega rithönd. Hún var líka
oft fundarstjóri og vann þessi trúnaðar-
störf vel, eins og allt sem hún gerði.
Um skeið var hún í barnaverndarnefnd.
Ég var nánast smákrakki þegar ég vissi
allt um fundarsköp og síðan hefur mér
alltaf fundist ótækt að heyra fundum
illa stjórnað.
Er hún ekki dáin ennþá?
Annars settu veikindi og sjúkrahús
mikinn svip á bernsku mína. Ég fékk
barnaveikina um leið og bróðir minn
sem dó úr veikinni, og það munaði víst
ekki miklu að ég yrði honum samferða.
Páll Kolka, sem þá var læknir í Vest-
mannaeyjum, skar mig barkaskurð og
mun hafa bjargað lífi mínu. En skurður-
inn heppnaðist samt eitthvað ekki eins
vel og hann átti að gera og læknirinn
sendi mig til Reykjavíkur sjóleiðis,
auðvitað margra klukkutíma ferð. Með
opinn skurðinn og pípuna í, sem átti
svo að hreinsa öðru hvoru. Mamma fór
með mig og má furðulegt heita að þetta
ferðalag skyldi lánast. En það gerði það
sem sagt og mér þatnaði. Ég var samt
mikið veik og var með annan fótinn á
sjúkrahúsum næstu ár. Einu sinni
heyrði ég að starfstúlkurnar voru að tala
um mig frammi á gangi sjúkrahússins í
Eyjum og segir þá ein þeirra: „Er hún
ekki dáin ennþá?" Ég hugsaði með
barnslegri hneykslun: Vita þær ekki að
mér er að batna?" Henni hefur ekki
verið fisjað saman, þessari Eyjastelpu.
Og Þórunn helduráfram: „Eitt sumarið
var mér komið til hressingardvalar á
heilsuhæli sem þá varað Reykjum í
Ölfusi. Þar var gott að vera og þetta
sumar varð mér lærdómsríkt. Það var
eins og þarna hefði valist saman skarp-
greint hugsjónafólk. Meðal sjúklinganna
á Reykjum voru þau Hlín Ingólfsdóttir
og Árni Einarsson. Þau urðu seinna
hjón og í forystu um stofnun SÍBS og
byggingu Reykjalundar. Gils
Guðmundsson rithöfundur var þama
einnig, hann var bókavörður á stof-
nuninni. Og þarna kynntist ég
verkalýðsleiðtoganum og andófsman-
ninum Jóni Rafnssyni. Hann kom að
Reykjum í heimsókn til einhvers
vinafólks síns, en það var ekki viðlátið.
Hann fór þá að spjalla við mig, ungling-
inn, spurði meðal annars hvað ég væri
að lesa. - Leyndardóma Parísarborgar,
sagði ég eins og satt var, en sú bók var
vinsæl spennusaga, nýlega út komin.
Þetta leist lóni ekkert á. - Þú ættir að
lesa Sölku Völku, sagði hann. Líklega
hef ég tekið eitthvað dræmt undir
ábendinguna því |ón rakti fyrir mérallan
söguþráðinn í þessu mikla verki, nánast
lék Sölku Völku fyrir mig þarna á stof-
unni. Og sannarlega hreifst ég. Nýr kafli
hófst í lífi mínu með þessari sérkenni-
legu bókmenntakynningu eldhugans
jóns. Ef til vill hef ég þá farið að gera
mér grein fyrir því hvað var léttvægt og
hvað var mikilvægt. Þegar ég var tólf ára
fluttumst við mæðgurnar til Reykjavíkur.
Móðir mín hætti þá félagsmálastörfum.
Borga varð marga mónuði fyrir-
fram fil að komast inn í íbúð og
síðan voru ekki mánaðargreiðslur
eins og nú heldur varð að greiða
út aftur langt fram í tímann.
En ég byrjaði aftur á móti af lífi og sál
að vinna fyrir þær hugsjónir sem síðan
hafa fylgt mér gegnum lífið. Ég var
aðeins þrettán ára þegar ég gekk í félag
ungra kommúnista, varð að fá undan-
þágu vegna þess hve ung ég var. Við
héldum fundi okkar í gamla KR húsinu
sem stóð þar sem nú er ráðhúsið. Ég á
margar góðar minningar frá þessum
árum." Þórunn virðist hverfa aftur í
tfmann um stund. Svo heldur hún
áfram: „Mamma vildi nú að ég lærði
eitthvað nytsamt svo ég gæti nokkurn
veginn séð fyrir mér. Og það varð úr að
ég byrjaði f saumanámi hjá Herdísi
frænku minni en hún rak saumastofu.
Þarna var gott að vera, góður félags-
skapur en nokkuð oft þurfti ég að fá frí
til að vinna sjálfboðavinnu fyrir flokkinn
minn. Þetta ár var sameiginlegt framboð
Alþýðuflokks og kommúnista f Reykjavík
og mikil vinna og áhugi hjá okkur
ungum vinstrimönnum í kringum það.
Og svo fór að ég var aðeins þennan eina
vetur f saumanáminu. Reykholtsskóli
var þá virtur unglingaskóli og þangað
tókst mér að komast. Aftur urðu kafla-
skil hjá mér. Ekki bara að mér félli skól-
inn vel heldur náði ég betri heilsu í
Reykholti en ég hafði haft mörg undan-
farin ár. í skólanum var gufubað og aðs-
taða öll með ágætum. Ég á Reykholts-
skóla mikið að þakka. Á þessum árum
var algengt að nemendur færu beint úr
Reykholtsskóla upp í Kennaraskólann
og þá leið fór ég - óskaði eftir
inntökuprófi í Kennaraskólann eftireinn
vetur í Reykholti. Þetta gekk nú allt vel
en menntabraut mín endaði samt í bili
eftir einn vetur f Kennaraskólanum þvf
nú varð ég ástfangin og fyrr en varði var
ég orðin húsmóðir með börn og bú."
Húsnæðisbasl á stríðsárunum og
braggalíf
Þórunn gerir hlé á máli sínu og ég spyr
hana ekki hvort hún hafi saknað skólans
enda fer hún nú að segja mér frá lífs-
baráttu ungs fólks í Reykjavík fyrir og í
kringum seinni heimstyrjöldina. „Þetta
var í ráðherratíð Eysteins lónssonar og
hinnar frægu haftastefnu Framsóknar-
flokksins. Heimskreppan var í algleym-
ingi. Varla hægt að fá neitt til neins,
venjulegar nauðsynjavörur urðu gulls
ígildi. Svo kom stríðið ofan á haftastefn-
una, siglingar urðu slitróttar og bygg-
ingarefni illfáanlegt, stundum var það
Eitt af því sem mér er ógleymanlegt
frá Peking ráðstefnunni var fundur
ísraelskra og palestínskra kvenna.