Vera - 01.10.2001, Qupperneq 66

/ etja er eitt af þessum kvenkynsorðum sem
^ LbJ valda svo skemmtilegu kynjaflökti: hvers-
L vegna? Jú vegna þess að hetjan er almennt
og yfirleitt skilgreind sem karlkyns, hetjur eru riddarar
á hvítum hestum, drekabanar, björgunarsveitamenn,
ævintýramenn og pólfarar, menn sem skara fram úr,
taka af skarið og sýna einstaklingshyggju sína í
verki. Og þrátt fyrir að orðið sé kvenkyns þá sjáum
við öll fyrir okkur stælta karlmannsskrokka, skegg-
brodda og ferkantaða kjálka. Kvenhetja á hinn bóg-
inn er konan sem bíður eftir björgun, og býður upp á
björgun. Það getur því verið nokkuð vandkvæðum
bundið að tala um konur sem hetjur; á að kalla þær
kvenhetjur í von um að orðið nái einnig yfir konur í
hlutverki hetju, eða á að reyna að endurheimta kven-
leika orðsins hetja og kalla þær einfaldlega hetjur?
Lengi vel var þetta ekki vandamál í kvik-
myndaumfjöllun því kvenhetjan hefur
lengst af verið fremur einhliða fyrirbæri
(ætlað til björgunar), en á síðustu árum
hefur hlutur virkra og hetjulegra kvenna
vaxið í bíó og því full þörf á að taka
málið föstum tökum. Hasar- og stór-
slysamyndir hafa verið áberandi á und-
anförnum árum og meðan þessi kvik-
myndategund er að miklum hluta bund-
in formúlukenndri hugsun þá er það
greinilegt að kvikmyndagerðarmenn og
handritshöfundar hafa leitað leiða til
þess að víkka út formúluna og gera
hana sveigjanlegri fyrir breytingum. Ein
leiðin til að brjóta formið upp er sú að
tefla fram kvenhetjum og er það kær-
komin tilbreyting. Þetta eru dömur sem
eru orðnar dauðleiðar á að bíða eftir
riddaranum á hvíta sportbílnum og drífa
bara í málunum sjálfar, skella sér í rækt-
ina og mæta svo flott vöðvaðar og
skornar á svæðið, sjá og sigra. Frægustu
kvenhetjumyndirnar eru án efs Alien
kvartettinn (1979, 1986, 1992, 1997) þar
sem stórkonan Sigourney Weaver hefur
ráðið ríkjum og það á fleiri en einum
vettvangi því hún framleiddi einnig
þriðju og fjórðu myndina. Það virðist
sem framtíðar- og vísindamyndir laði
sig sérlega vel að kvenhetjum, Termi-
nator myndirnar tvær (1984, 1991) voru
líka frægar fyrir kvenleg hörkutól, sér-
staklega sú seinni þar sem Linda
Hamilton breytist úr síhræddri gengil-
beinu í vöðvastælta herkonu. Grace
|ones sveiflaði svipu gljáandi svört í
Conan tfie Destroyer (1984) og |odie
Foster tókst á við mannætuna Hannibal
í Silence of tfie Lambs (1991). Og ekki
má gleyma uppáhalds sílíkonununni
Pamelu Anderson sem stjórnar heilli
borg að hætti Bogarts í Barb Wire
(1996) og berst við vonda menn eins
auðveldlega og að fara í hárlagningu.
Ceena Davis á líklega áhugaverðasta
hetjuhlutverk kvenna á hvíta tjaldinu
þegar hún leikur minnislausan laun-
morðingja í The Long K/ss Goodnight
(1997). Áður hafði hún veifað byssu í
hinni óvæntu og bráðskemmtilegu
Thelmu og Louise (1991), sem einnig
hefur verið sett f samband við hasar-
myndir. Long Kiss er sérlega áhugavekj-
andi fyrir það að þar er hugmyndin um
kvenhlutverk beinlínis tekin fyrir: þegar
persóna Davis missir minnið fellur hún
eins og náttúrulega inn í hefðbundið
kvenhlutverk sem móðir og barnakenn-
ari, hlutverk sem er gerólíkt því sem hún
'raunverulega er’, en hún hafði áður ver-
ið sérlega harðsvíraður leyniþjónustu-
maður. f myndinni er þessi klisja um
kvenhlutverk tekin skemmtilega fyrir
þegar persónan sveiflast á milli þessara
tveggja kyngerva - hins kvenlega og
hins karllega. Ekki má heldurgleyma
hinni ansi lipru Millu lovovich í The
Fifth Element (1997), sem lærir allt um
bardagalistir af CD Rom-mi, meðan hún
borðar kjúklinga, og birtist okkur svo
næst sem ]óhanna af Örh (1999).
Hörkuskvísan lennifer Lopez kom sá og
sigraði í Anacondu (1997) og var síðan
enn kúlli ef eitthvað var í Out of Sight
(1998), Linda Fiorentino bjargaði degin-
um í Men in Black (1997) og skaut
pödduna í tætlur, enn í stuði eftir að
hafa losað sig svo snyrtilega við allt
karlkyns í The Last Seduction (1995). Og
ekki má gleyma því að Sandra Bullock
lék svala leyniþjónustukonu í M/ss Con-
geniality áður en hún breyttist í fegurð-
ardrottningu. Hún hafði ekki síður burði
í hetjuhlutverkið þvf það var hún en ekki
Keanu Reeves sem beinlínis keyrði
Speed (1993) áfram, þarsem hún sat
undir stýri f strætónum hraðfara og
bættist þarmeð í hóp harðjaxlaðra kven-
hetja í hasar- og spennumyndum. Pam
Grier í |acfiy Brown (1997), Michelle
Yeoh í Tomorrow Never Dies (1997) og
Drew Barrymore, Cameron Diaz og
Lucy Liu í Charlie's Angels (2000)... eins
og sjá má af þessari upptalningu þá
virðist hin nýja kvenkyns hetja aðallega
tilheyra tíunda áratugnum. Ekki hafa þó
allir verið á einu máli um hversu
femínískt þetta allt er: og gagnrýnendur
hafa bent á að flestar þessar myndir
leggi áherslu á að sýna framá að þrátt
fyrir að kona geti verið hetja, þá er hún
alltaf fyrst og fremst kona, með kvenleg-
an vöxt, og kvenlega veikleika. Fræg er
senan þegar Sigourney Weaver berst við
geimveruna á nærbuxunum eftir að hafa
faðmað kött og stelpurnar í Charlie's
Angels þóttu nú ekki sérlega femínískar
fyrirmyndir þarsem þær hópast flissandi
utanum yfirmenn sfna! Persónulega lít
ég svo á að þrátt fyrir takmarkanir séu
þessar myndir mjög áhugavert innlegg f
femíníska sjóðinn. Og dæmið nú fyrir
ykkur sjálf!