Vera - 01.08.2004, Blaðsíða 54

MYNDASOGUR / Úlfhildur Dagsdóttir
Sagan af prinsessunni
og myndasögunni
- er þetta eitthvað fyrir konur?
» Á síðasta ári vakti myndasagan 'Persepolis', sjálfsævisöguleg frásögn hinnar írönsku
Marjane Satrapi, nokkra athygli. Sagan, sem upphaflega er skrifuð á frönsku, var þýdd á ensku
og gefin út á vegum bókaforlagsins Pantheon, sem er ekki beint þekkt fyrir myndasöguútgáfu.
Það að 'venjulegt' bókaforlag skuli gefa bókina út er strax ákveðið 'virðingarmerki', en fáum
myndasöguhöfundum hefur hlotnast slíkur 'heiður', og þá enn frekar, fáum kvenkyns mynda-
söguhöfundum.
PERSEPOLIS
Sagan lýsir uppvexti Marjane í íran á umhleyp-
ingatímum, þegar klerkastjórnin tók við völdum
og í kjölfarið stríðinu við (rak. í einföldu, næstum
barnslegu, svarthvítu myndmáli lýsir Marjane
bæði sögulegum bakgrunni og hversdagslegum
veruleika og skapar einstaka og áhrifamikla sögu
sem er dæmi um það besta sem gert hefur verið
í þessu formi. Sem er ekki lítið því myndasagan
er það form sem í dag býður upp á
mestu möguleikana í nýsköpun í
skáldskap eða frásögnum. Þess ber að
geta að Persepolis er einmitt dæmi
um verk sem einkennast af skörun
æviskrifa og skáldskaparskrifa, en
slík verk eru mjög 'in' um þessar
mundir og þykja gott dæmi um um-
hleypingar og nýsköpun í skap-
andi skrifum.
Marjane Satrapi er ein af fáum kon-
um sem hefur tekist að vekja athygli á
sér í myndasöguheiminum en hann, líkt og kvikmyndaheimurinn,
hefur fengið það orð á sig að vera karlaheimur. Myndasagan, sem
flestir tengja við ofurhetjusögur (og Andrés önd), er almennt skrifuð
og teiknuð af körlum, sem skrifa og teikna karla (og stundum konur),
fyrir karla. Það þekkja allir þessa runu. Kallar að tala um kalla við aðra
kalla. Nema myndasögur eru lesnar af báðum kynjum og á sínu
glæstasta tímabili var myndasagan ætluð konum sem körlum, það er
á fimmta og sjötta áratugnum en þá voru gefnar út myndasögur fyr-
ir stelpur og konur sem voru mjög vinsælar. Þetta voru ástarsögur,
sögur sem minntu á sápuóperur og sögur um ungt fólk og tísku.
Svona svolítið eins og Sex in the City. Þessar sögur voru reyndar al-
mennt búnar til af körlum.
Neöanjarðarmyndasagan...
Kannski er þetta spurning um söguskoðun, svona álíka og hvernig
saga skáldsögunnar hefur verið endurskoðuð af femínistum til að
PERSEPOLIS 2
MYNDASAGAN, SEM FLESTIR TENGJA
VIÐ OFURHETJUSÖGUR (OG ANDRÉS
ÖND), ER ALMENNT SKRIFUÐ OG
TEIKNUÐ AF KÖRLUM, SEM SKRIFA
OG TEIKNA KARLA (OG STUNDUM
KONUR), FYRIR KARLA
benda á þátt kvenna í þróun formsins. í bók sinni
The Great Women Cartoonists rekur myndasögu-
höfundurinn Trina Robbins hlut kvenna í banda-
rísku myndasögunni, allt frá fyrstu árum hennar
um aldamótin 1900 til dagsins í dag. Það þarf
varla að nefna að nöfn þessara kvenna eru
hvergi nefnd í 'almennum yfirlitum' um sögu
myndasögunnar í Bandaríkjunum. Hinsvegar
eru fleiri og fleiri konur nefndar þegar
talað er um myndasögur í dag. Neð-
anjarðarmyndasagan, sem kom fram
á sjöunda og áttunda áratugnum og
olli mikilli endurnýjun í forminu, skol-
aði með sér nokkrum konum, þar á
meðal fyrrnefndri Trinu Robbins. (
kjölfarið hafa fleiri komið fram á sjón-
arsviðið. Ein þeirra sem hefur verið á-
berandi er Jill Thompson, sem bæði
skrifar og teiknar ævintýrið um skelfi-
legu ömmuna (Scary Grandmother).
Þó sú saga, barnasaga sem höfðar líka til fullorðinna, sé nokkuð þekkt
er Thompson þó líklega þekktari fyrir að hafa teiknað stóran hluta
sögubálksins um hina ósýnilegu (The Invisibles) eftir Grant Morrison
og einnig nokkrar sögur í sögunni um konung draumanna (The
Sandman) eftir Neil Gaiman.
...og ævintýrin
Það er í ævintýrunum sem konur hafa hvað mest skapað sér vett-
vang. Af öðrum má nefna útgáfur Lindu Medley af Grimmsævintýr-
um í bókum eins og The Lucky Road og The Curse of Brambly Hedge,
en sú síðarnefnda er sniðug útgáfa af Þyrnirós. Donna Barr er önnur
sem hefur gefið sig að ævintýrum og einnig mætti nefna Rebeccu
Guay semteiknarofurhetjuútgáfu af 1001 nótt (1001 Emerald Nights).
Þessi verk eru í raun á jaðri myndasagnanna og tilheyra oft svokallaðri
óháðri útgáfu, en þar hafa konur hvað helst markað sér spor (sjá t.d.
Cheat eftir Christine Norrie, sem fjallar um framhjáhald og Witch eftir
54 / 4. tbl. / 2003 / vera