Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1966, Síða 10

34
TlMARIT VFl 1966
5 mánuði. En 1. maí 1917 byrja þær aftur og eru
samfleytt til ágústmánaðarloka, sem skýrsla
Sætersmoens nær til.
IJt frá þessum hæðarmælingum fær Sæters-
moen fram meðalvatnsborðshæð hvers mánaðar,
sem mælingarnar ná til. Nær hann þannig með-
alhæð um 10 mánuði við Þjórsárholt, en 8 mán-
uði við Haga. Hefir hann náð þessum meðaltöl-
um sumum um 3 ár, öðrum um 2 ár, en öðrum
aðeins 1 ár, en engar eru um janúar eða desember.
Við Haga hefir heldur ekki náðzt í meðaltal í
febrúar, marz og apríl.
Vatnsrennslismælingar með spaðamæli voru
gerðar þrjár við Þjórsárholt, þar af ein árið 1915,
en tvær 1917. Ein rennslismæling var gerð við
Haga sumarið 1916 og í Tungnaá sama sumar.
Auk þess styðst Sætersmoen við vatnsrennslis-
mælingu, er Jón Þorláksson, fyrrum landsverk-
fræðingur, gerði með því að mæla yfirborðs-
hraðann með flám. Mældist Jóni rennslið 250
m3/sek og taldi Sætersmoen það koma vel heim
við mælingar sínar.
Með þessum rennslismælingum við Þjórsár-
holt tókst Sætersmoen að búa til rennslislykil
frá rúmlega meðalrennsli niður í lágrennsli, er
hann taldi kalla mætti 250/m3sek. Hann náði
aldrei að mæla lægra rennsli.
Mælingin í Tungnaá bendir til þess, að þá (28.
ágúst 1916) hafi aðeins þriðji hluti rennslisins
við Þjórsárholt komið frá Tungnaá, en eftir skipt-
ingu úrkomusvæðisins hefði Tungnaá átt að
flytja nær 60%.
Mesta flóðarennsli gizkar hann á að sé 2000
m3/sek og getur þess, að flóðin standi venjulega
stuttan tíma.
Sætersmoen ber þessar ár saman við norskar
ár og telur rennsli íslenzku ánna óvenjulega
jafnt allt árið. Rekur hann ástæðuna til veður-
farsins, tiltölulega mildra vetra og auk þess
áhrifa jöklanna, sem séu í rauninni stórkostlegir
vatnsgeymar.
Sætersmoen athugaði og vatnsmiðlunarskil-
yrðin í því skyni að geta aukið minnsta rennsli
ánna, þ. e. Tungnaár og Neðri-Þjórsár. Það eru
stöðuvötnin á vatnasvæði Kaldakvíslar og
Tugnaár, Þórissjór annars vegar og Fiskivötn
hinsvegar, sem geta orðið uppistöður til vatns-
miðlunar. Af Fiskivötnum telur hann upp „Stóra-
sjó, Grænavatn, Snjóölduvatn, Nýjavatn, Skála-
vatn, Tjaldvatn, Langavatn o. m. fl.“ Hann
skýrir frá því, að hann hafi ekki getað gert ná-
kvæmar mælingar um uppistöðurnar, en gizkar
á að þær muni rúma um 500 millj m3. Út frá
þeim forsendum telur hann, að þegar miðlunar-
virkin hafi verið gerð, megi nýta í Neðri-Þjórsá
í venjulegu ári 300 m3/sek um 5 lágrennslis-
mánuði og 480 m3/sek í 7 mánuði og samsvar-
mánuðina. Við Búrfell megi fá 285 m/3sek í 5
mánuði og 480 m3/sek í 7 mánuði og samsvar-
andi í Tungnaá 120 og 150 m3/sek.
Hann gizkar á að kostnaðurinn við miðlunar-
virkin muni ekki ná 2 millj. kr., sem sé mjög
lítið hlutfallslega, jafnvel við fyrirhugað fyrsta
virkjunarstig.
Þá kemur þáttur um vatnsaflið í Neðri-Þjórsá
milli Urriðafoss og Klofaeyjar ofan við Búrfell.
Hugsar hann sér að 5 aflstöðvar verði byggðar,
þannig að nýtt sé 190 m fall af 246 m og auk
þess sé gerð virkjun í Tungnaá, á neðri hluta
hennar, er nýti 96 m fallhæð við Hrauneyjarfoss.
Virkjanirnar eru þessar:
1. Urriðafoss ....
2. Hestfoss ......
3. Þjórsárholt ...
4. Skarð .........
5. Búrfell .......
6. Hrauneyjarfoss
'£t 13
67,5 km 30 m
87,5 — 18 —
94,3 — 18 —
98,5 — 13 —
118,5 — 111 —
145,0 — 96 —
Samtals:
Hestöfl á
hverfilása
'C0 £ ‘CÖ £
lO t-
96.000 160.000
57.000 95.000
57.000 95.000
42.000 70.000
330.000 550.000
115.000 144.000
697.000 i7h4.ooo
Þannig mátti fá 697.000 hestöfl eða um
490.000 kw í 5 mánuði og 1.114.000 hestöfl eða
780.000 kw í 7 mánuði.
Um notkun þessa afls farast Sætersmoen
þannig orð: Nokkur hluti þessa mikla afls mun
áreiðanlega verða notaður til vinnslu áburðar-
efna til innanlandsþarfa og mun þá landbúnað-
urinn taka miklum framförum og nota tilbúinn
áburðarefni í stórum stíl, ef þau fást ódýrt, svo
sem verða mun frá virkjunum í Þjórsá. Verk-
smiðjur, sem reistar verða í þessu skyni, munu
væntanlega verða reistar við aflstöðvarnar,
þar sem nóg landrými er fyrir þær. J)
En aðalhluti vatnsaflsins mun verða notaður
til rafefnavinnslu til útflutnings og mun mikill
hluti hennar verða einnig tilbúinn áburður. Þessi
hluti aflsins þarf að komast til næstu hafna, þar
sem góð skilyrði eru fyrir hendi. Næstu hafnir
á Suðurlandi, sem notaðar eru af fiskiskipum,
eru Stokkseyri, Eyrarbakki og Þorlákshöfn, en
þær eru áhættusamar og það mun kosta stórfé,
“) Hér hugsar hann sér sömu aðferð og upphaflega
var hjá Norsk Hydro, þar sem köfnunarefnisvinnsla úr
loftinu var lögð við Saaheim aflstöðina, sem var langt
inni í Þelamörk í Noregi.