Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1966, Qupperneq 55

79
TlMARIT VPl 1966
KÍSILGÚRVERKSMIÐJAN VIÐ MÝVATN -AÐAIEFNARÁS- baiour iIndai 14.12.1966
Mynd 3. Vinnsluþrep og aðalefnarás kísilgúrframleiðslunnai1.
leiddur fjöldi tegunda af kísilgúrsíunarefnum.
Mismunurinn liggur aðallega í síunarhraðanum
og þá jafnframt þeim óhreinindum sem komast
í gegn við síunina. Yfirleitt er þessu þá þannig
farið, að því tærari sem vökvinn þarf að vera,
því seinvirkari síunarefni þarf að nota. Aðal-
markaðurinn er fyrir síunarefni, sem eru á mið-
sviðinu, svo sem Hyflo Supercel. Gert er ráð fyr-
ir, að verksmiðjan við Mývatn takmarki sig mest
við þetta svið til að byrja með og framleiði að-
eins fáar tegundir síunarefna fyrst um sinn.
Hins vegar er verksmiðjan byggð þannig, að ef
á þarf að halda, getur hún unnið síunarefni, sem
getur fallið inn í allt hið venjulega síunarefna-
svið kísilgúrs.
Tœkniþróun.
Vinnslu kísilgúrs má skipta í þrjá höfuðliði
tæknilega séð, þ. e. námugröft, hreinsun og loka-
vinnslu. Tveir fyrri liðirnir urðu fyrst í stað
höfuð rannsóknarefni hér, en síðar var loka-
vinnslan einnig tekin fyrir.
Nú var frá upphafi talið æskilegast að byggja
verksmiðjuna uppi við Námaskarð sem er 3*4
km austan Mývatns. Annað sjónarmiðið var það,
að vinnslan yrði þar nokkuð afsíðis frá Mývatni
og hitt, að hún yrði nálægt jarðhitanum. Við
höfðum líka frá byrjun augastað á dælingu við
hráefnisöflunina, enda þótt margar aðrar aðferð-
ir væru athugaðar áður en lauk og þar á meðal
gröftur með keðjuskóflum, grabba og flutning-
ur efnisins með strengjabraut. Fyrsta tilraun til
þess að dæla leðjunni var þannig gerð þegar árið
1955 og önnur nokkuð veigameiri 1957 og loks
lokatilraun með fullkomnum tækjum sumarið
1965. Með því var endanlega ákveðið að nota
dælingu, enda kom í ljós, að hún
var bezta lausnin.
Eitt höfuðatriðið í meðferð kísil-
gúrs, sem nota á við síun, er að
brjóta ekki kísilgúrskeljarnar í með-
ferð. Aðeins reynslan getur kennt,
hvað er óhætt í þeim efnum. Dælingin
árið 1957 hafði sýnt, að hún olli ekki
skemmdum á gúrnum. Hins vegar
var sú leiðsla aðeins 250 metrar en
verksmiðjan þurfti 4000 m langa
Ieiðslu. Eftir víðtækar tilraunir, sem
miðuðust við sömu aðstæður og
myndu vera fyrir hendi í löngu
leiðslunni, var ákveðið að reyna að
dæla gúrnum alla leiðina, og sem
betur fór hafa engar skemmdir á
gúrnum komið fram. Það dælingar-
kerfi, sem nú er að taka til starfa, er byggt á
eftirfarandi hátt:
Úti á vatninu er höfð flotdæla með hnífaút-
búnaði, sem losar um setið og sýgur upp leðjuna
og dælir henni í gegnum 8” víða og 500 m langa
flotleiðslu í land. Þar fer leðjan fyrst gegnum
síu með 10 mm opmn til þess að skilja frá stein-
völur, greinar og annað slíkt og síðan í 300 m3
rennslisjöfnunargeymi. Þurrefnismagn þessarar
leðju er 8—10%, enda sogar flotdælan upp vatn
með henni. 1 framhaldi af jöfnunargeyminum
eru síðan 2 raðtengdar 6” dælur hver með 100
hestafla rafmótorum, sem þrýsta leðjunni 3V2
km leið upp að verksmiðjunni. Leiðsla þessi er
8” og hún flytur 60—70 lítra á sekúndu. Þótt
við værum lengi vel hræddir um stíflur í þessari
löngu leiðslu, hafa þær ekki komið fram. Nún-
ingsslit á bæði dæluna og leiðslu hefir reynzt
mun minna en búizt var við.
Við verksmiðjuna fer leðjan aftur í gegnum
síur, sem eru með um 2 mm op. Hér eru það
mest gróðurleifar, sem numdar eru burt.
Síðan fer hún gegnum sandskiljur, sem vikið
verður að síðar, og loks í geymsluþró. Þessi hluti
kerfisins, sem nú hefir verið lýst, vinnur aðeins
að sumri til. Úr geymsluþrónni fær verksmiðjan
hráefni allt árið með því að á henni er höfð flot-
dæla með líkum hætti og gert er á Mývatni. Þessi
dæla skilar hráefninu í geymi við verksmiðjuna
sjálfa.
Þótt dælingin hafi marga mikla kosti sem
lausn á vandamálum okkar þarna, hefir hún
einnig þann galla, að bæta þarf vatni í leðjuna.
Að vísu er hægt að fleyta nokkuð af þessu vatni
ofan af, þegar í geymsluþróna er komið, en hún
er samt mun vatnsmeiri eftir, en ef hún væri t.