Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1878, Side 52

öld eða Gregorius tímatali 1582) var prentað 1707 og síðan
annað stærra rím (fíngra rímið) 1739, og hérumbil 100 árum
seinna (1838) var það prentað að nýju, og mun vera vottur um,
að rímlistin sé enn við lýði hjá alþýðu á Islandi. Nýi stíll
var innleiddur á Islandi með tilskipun 10. April 1700, áður
tíðkaðist hinn svonefndi gamli stdl, sem hafði staðið frá Róm-
verja tíð. Löngu síðar samdi Oddur læknir Hjaltalín »Nýtt
lesrím«, og er sá bæklíngur prentaður 1817. Síðan 1837 hefir
íslenzkt Almanak verið prentað á hverju ári.
Síðan farið var að prenta almanökin handa Islendíngum
sérílagi, hefir það verið tekið til greina, að hið forna tímatal
hefir að nokkru leyti haldizt við á íslandi, og verið tíðkanlegt
jafnhliða hinu, sem er komið frá Rómverjum og rómversku
kirkjunni í því lagi, sem það er komið til vor. Hvorttveggja
tímatalið á kyn sitt að rekja upphaflega til austurálfu þjóða,
og er það einkanlega merkilegt, að hið forna íslenzka ttmatal
hefir skyldleika sinn mestan við Indland hið forna og Egipta-
land, en hið rómverska tímatal, sem nú er hið almennasta, er
nærskyldast Kaldeum og Babilonsmönnum. Það er vottur til,
að menn hafi mjög snemma skipt í fimtir, eða haft fimm-daga
vikur, en sjö daga-vikan er þó snemma orðin tíðkanleg, og hún
er í upphafi frá Kaldeum; þetta vikutal höfðu og Gyðíngar,
og það varð almennast.
Niðurskiptíng ársins, eptir hinu forna íslenzka tímatali,
verður áreiðanlega miðuð við þann tíma, þegar Þorsteinn surt-
ur fékk lögtekinn sumarauka. Þorsteinn bjó í Þórnesi, nálægt
Helgafelli, svo sem kunnugt er, en hann var sonur Hallsteins
af Hallsteinsnesi við Þorskafjörð. Sumaraukinn var lögtekinn
um árin 955 til 959. Þar var, eins og sjá má við hið íslenzka
tímatal í almanakinu, árinu skipt í tólf mánuði, og hefir hver
30 daga. En þá vantar 4 daga uppá 52 vikur, og er þeim
skotið inn um miðsumar. En árið verður samt of stutt, og það
var sú endurbót, sem Þoisteinn surtur fékk komið á og í lög
leidt, að bætt var enn inn viku á nokkurra ára bili, og er það
sem kallað er sumarauki. Það var fyrir skipað, til þess að halda
við réttu tímatali, að hver sá goði, sem þínghelgi átti í hverju
héraði, skyldi árlega segja upp á leiðarþíngum öll nýmæli, sem
þá höfðu verið ( lög tekin á alþíngi, og þar með misseristal
(þ. e. um sumarkomu og vetrarkomu) og imbrudaga hald, og
lángaföstu ígáng, og svo ef hlaupár er, eða ef við sumar er
lagt (þ. e. ef sumarauki verður), og svo ef menn skulu fyr koma
á alþíng, en tíu vikur eru af sumri (Þíngskapaþáttur í Grágás,
kap. 61.). Með þessu var séð fyrir því, að tímatalið eigi rask-
aðist, og þessari reglu fylgja almanökin, svo að þar er jafnvel
fært aptur til hins upphaflega einstök atriði, sem raskazt höfðu,
svo sem að láta vetrarkomu vera á föstudegi, I staðinn fyrir
laugardag, o. s. frv. Þó er auðsætt, að lagagreinin ! Grágás,
sem skipar að segja fyrir árlega um föstuinngánga, og um
imbrudaga hald, hlýtur að vera ýngri en svo, að hún sé frá
miðri tíundu öld, eða hérumbil frá 960; líklegra er, að hún sé