Dagblaðið Vísir - DV - 15.10.2005, Blaðsíða 26

26 LAUGARDAGUR 15. OKTÓBER 2005
Helgarblað DV
Spilafíkn má lýsa sem spilahegðun sem hefur í för með sér óæskilegar afleiðingar fyrir
þann sem spilar, aðra í nánasta umhverfi hans og fyrir samfélagið. Andleg vanlíðan,
þunglyndi, kvíði og streita eru algengir fylgifiskar spilafíknar og spilafíklar misnota oft
áfengi eða önnur vímuefni. Spilafíkill er iðulega upptekinn af þrálátum þönkum um pen-
Lífið hefur ekki alltaf farið bliðum höndum um Júlíu Olsen. Hún hefur þó aldrei upplifað aðra
eins vanliðan og þegar hún var virkur spilafíkill í fjögur ár. Júlía spilaði frá sér niu milljónir á
Qórum árum, þar á meðal ibúðina sína og allar aðrar eigur. íbúðum systur hennar og vinkonu var
bjargað á elleftu stundu. Þegar spilafíknin hafði tekið yfirhöndina leigði Júlia út íbúðina sína og
lifði nöturlegu lífi i litlu kjallaraherbergi, án eldunar- og snyrtiaðstöðu. Hún vonaði á hverju
kvöldi þegar hún lagðist til svefns að hún vaknaði ekki að morgni.
Við Júlía hittumst á Kringlu-
kránni um miðjan dag í miðri
viku. Hún situr teinrétt í baki yfir
kaffinu sínu og horfir hugsi yflr
salinn. Það var einmitt á Kringlu-
kránni sem hún missti fyrir alvöru
stjórn á spilamennskunni fyrir
flórum árum.
„Um miðjan dag, í miðri viku,"
segir hún og hristir höfuðið. „Það
var hásumar og ég klæddi mig upp
í sumarkjól og fínan gulan jakka
og fór gagngert á Kringlukrána til
að spila. Þá hafði ég aldrei farið í
stóru kassana áður en þarna fór ég
í Gullnámuna í fyrsta skipti. Ég
lagði undir og fékk stóran vinning,
eitthvað um 200 þúsund krónur.
Mér finnst í minningunni eins og
það hafi verið vendipunkturinn."
Júlía ólst upp í Njarðvík en
flutti til Reykjavíkur á unglings-
aldri. Hún giftist ung og eignaðist
tvö börn sem hún missti frá sér.
Hún vill ekki fara nánar út í þá
sögu en síðar eignaðist hún tvö
börn í viðbót sem hún ól upp ein.
Árið 1979 fluttist hún til Stokk-
hólms þar sem barnsfaðir hennar
bjó. Hún var þó ein með börnin
sín, átta og ellefu ára, en fjölskyld-
unni gekk vel að fóta sig í nýju
landi. Bömin blómstmðu og Júlía
vann við heimahjúkxun.
Byrjaði fyrir alvöru með
stóra vinningnum
„Þegar við fluttum heim frá
Svíþjóð árið 1996 kom mér á óvart
hvað þjóðfélagið hafði breyst
þessi nítján ár sem við vomm í
burtu," segir Júlía. „Ég hafði lent í
slysi í Svíþjóð og var komin á ör-
orkubætur og gat ekki farið út á
vinnumarkaðinn hér heima. Ég
var einmana og ósátt og spila-
mennskan varð eins konar flótta-
leið. Ég fann þegar ég stóð fyrir
framan kassana að ég þurfti ekkert
að hugsa. Það er næstum hægt að
líkja þessu við meðvitundarleysi
eða einhvers konar vímu; ég bara
leið í burtu og fannst að ég fyndi
þama sáiarfriðinn sem ég þráði
svo heitt. Það varð fljótlega það
eina sem komst að, þessi sálar-
friður við spilakassana."
Júlía byrjaði á því þegar hún
kom heim frá Svíþjóð að kaupa sér
litla íbúð í Keflavík. Hún seldi
hana þó fljótlega og keypti sér
þriggja herbergja fbúð í Breið-
holti. „Ég var þar í eitt ár en ákvað
svo að selja og fá mér minna og
græddi svolítið á því. Ég fékk sjö
hundmð þúsund í milli og ætlaði
að leggja það fyrir. Ég spilaði það
frá mér á þremur mánuðum."
Júlía segir að hennar spila-
mennska hafi byrjað smátt en und-
ið upp á sig þangað tfl hún var
heillum horfln og á valdi sjúk-
dómsins. Til að byrja með freistað-
ist hún öðm hvom í pókerkassana
ef hún fór út að skemmta mér með
vinkonu sinni á Kringlukrána, en
meira var það ekki. Eftir stóra vinn-
inginn, þennan fallega sumardag
fyrir fjórum ámm, fór hún að
stunda spilakassana alla daga.
Hírðist í litlu kjallaraher-
bergi og hætti að þrífa sig
„Það er svo margt hræðilegt
sem fylgirþessum sjúkdómi," seg-
ir Júlía. „Eg var fljótlega farin að
selflytja launin mín á milli banka
og var alls staðar komin með yfir-
drátt. Fyrir mig sem íbúðareig-
anda var þetta auðvelt, svo auð-
velt að ég vissi varla hvaðan á mig
stóð veðrið. f Svíþjóð hafði ég
aldrei átt Visa- eða Eurokort og
vissi varla hvað yfirdráttur var. Nú
var ég með þetta allt í höndunum
og gat alls staðar fengið lán. Það
var alltof auðvelt að komast yfir
peninga. Svo kemur að sjálfsögðu
að þvf að allt þrýtur. Á ákveðnum
tímapunkti ákvað ég að leigja út
íbúðina mína og leigja sjálf lítið
herbergi í kjallara. Ég fór svo fyrsta
dag hvers mánaðar í bankann til
að sækja peningana frá
leigjendunum og þóttist ætla að
grynnka á skuldunum. Ég komst
samt aldrei lengra en yfir götuna í
Gullnámuna þar sem ég eyddi öllu
á örfáum klukkutímum. Skömmin
var hræðileg og ég missti agjörlega
lífslöngunina. Ég, sem hafði alltaf
verið frekar pjöttuð, hætti að þrífa
mig og borðaði helst ekki neitt. Ég
hírðist bara í þessu nöturlega
kjallaraherbergi þar sem var engin
eldunaraðstaða og bara snyrting
frammi á gangi. Ég læsti ekld her-
berginu á næturnar því ég vonaði
alltaf að ég vaknaði ekki að
morgni. Ég vildi ekki að fólk þyrfti
að bijótast inn þegar ég væri farin
að lykta. Þetta var ekkert líf. Ég
hafði samastað en tilfmningin var
sú að ég væri heimilislaus. Þetta
varð ekki til þess að ég sækti meira
í fólk; dóttir mín fékk að koma til
mín og ein vinkona, en engir aðr-
Snýst ekki um peninga eða
hagnaðarvon
Júlía hafði alltaf lagt metnað
sinn í að eiga örlítinn sjóð ef dótt-
ir hennar og dóttursonur þyrftu
einhvers með. Það var lífsþráður-
inn hennar. En svo fór það líka.
„Ég man, einu sinni þegar ég
ætlaði að sækja drenginn á leik-
skólann og hafa hann hjá mér yfir
nótt, að ég tvísté í Kringlunni í tog-
streitu um hvort ég ætti að fara upp
í kassana eða inn í Bónus og kaupa
eitthvað handa baminu að borða.
Mér auðnaðist í það skiptið að
hugsa um drenginn og keypti í
matinn.
Júlía segir að þegar sjúkdómur-
inn fari að grassera snúist hann
alls ekki um peninga og hagnaðar-
von. Hún keypti sér aldrei neitt
fyrir vinningspeningana; þeir fóru
jafnóðum í kassann aftur. Stund-
um vann hún hundmð þúsunda
en það hvarflaði aldrei að henni
að kaupa sér föt eða nota pening-
ana í eitthvað skemmtilegt.
Bar út Fréttablaðið í sextán
hverfi
„Ég gekk um eins og umrenn-
ingur í gatslitnum gallabuxum og
tímdi helst ekki að kaupa mér að
borða. Ég gat æst mig heil ósköp
yfir því að kaffipakkinn kostaði
300 krónur á sama tíma og fimm-
þúsundkallarnir í kassana skiptu
engu máli. Það hverfur allt verð-
skyn, allt vemleikaskyn. Svo fer
maður að ljúga. Ég var sniUingur í
að ljúga mig út úr hlutunum og
var samtímis að rífa mig niður og
brjóta öll mín Jífsgildi. Að eðlisfari
er ég heiðarleg kona og hefði
aldrei trúað því að óreyndu að ég
gæti hafnað í svona aðstæðum."
Á endanum málaði Júlía sig út í
horn. Hún missti íbúðina sína og
bankarnir vildu ekld lána henni
lengur. „Það var hræðilegt," segir
Júlía. „Ég talaði dóttur mína inn á
að fara að bera út Fréttablaðið
með mér og einhvern tíma bámm
við út í sextán hverfi. Launin áttu
að fara í skuldir en ég tapaði þeim
að sjálfsögðu strax í peningakass-
ana. Dóttir mín vissi ekki hvers
kyns var og ég taldi henni trú um
að ég hefði svo litlar tekjur, gengið
væri svö óhagstætt fýrir launin
mín frá Svíþjóð, ég skuldaði svo
mikið í íbúðinni og svo framvegis.
Tómar lygar og tilbúningur."
Einmanaleiki er hluti af
spilafíkninni. „Maður er í eigin
heimi," segir Júlía. „Ef einhver yrti
á mig meðan ég var að spila urraði
ég af vonsku. Mig langaði ekki að
blanda geði. Ég stóð bara við kass-
ann og ýtti á takkana. Ég tók ekki
einu sinni eftir því hvort ég vann
eða tapaði. Allt í einu var bara all-
ur peningur búinn og þá fór ég
heim. Ég var ekki einu sinni svekkt
og hugsaði aldrei um upphæðirn-
ar. Ég vissi að ég fengi peninga
næsta föstudag og lengra náði
hugsunin ekki."
Einbeitir sér að því að
hjálpa öðrum spilafíklum
Nú er Júlía búin að vera í bata í
tæpt ár og lítur framtíðina björt-
um augum „Eftir að ég hætti hef
ég fengið svo mikið hrós," segir
hún feimnislega. „Fólk sér svo
mikinn mun og hefur orð á því
hvað ég líti vel út. Meðan ég var að
spila fannst mér ég vera í svartri
kúlu sem þrengdist alltaf. Ég held
að fólk hafi séð þessa svörtu kúlu
utan um mig og smátt og smátt fór
það að forðast mig. Þessi ein-
manakennd er sameiginleg öllum
spilafíklum."
Þegar Júlía var búin að tapa öll-
um eigum sínum kom að því að
gengið var að ábyrgðarmönnum
lána. „Það var- annars vegar systir
mín og hins vegar besta vinkona
mín. Sem betur fer tókst að bjarga
málunum; þær þurftu sjálfar að
semja en ég borga þeim. Skuldir
sem ég var sjálf í ábyrgð fyrir eru
ógreiddar. Ég er ekki yflrlýst gjald-
þrota en ég er á svörtum listum alls
staðar og hef ekki möguleika á að
eignast neitt. Nú er ég búin að fá
leigða íbúð hjá Öryrkjabandalaginu
og er komin það langt í batanum að
ég get séð um mín fjármál sjálf. Það
gat ég ekld til að byija með."
Það var Júlíu opinberun að
kynnast öðrum spUafiklum hjá
SÁÁ. „Ég byrjaði á að leita mér
hjápar þar og fýrst þegar ég fór á
fundi hágrét ég. Ég kynntist svo Júl-
íusi Júlíussyni sem stofriaði Samtök
áhugamanna um spilafíkn í janúar
2004. Ég veit ekki hvar ég væri ef ég
hefði ekki kynnst honum. Það hef-
ur bjargað h'fi mínu. Nú á ég þá
einu ósk að geta orðið öðrum
spilafíklum til hjálpar og vona
sannarlega að þetta viðtal opni
augu fólks fýrir því hversu liræði-
legur þessi sjúkdómur er. Þetta er
eins og aðrar fiknir; fólk ræður ekki
við þetta nema fá rétta hjálp. Mað-
ur læknast ekki einn tveir og þrír,
heldur þarf stöðugt að vera að
vinna í batanum. Maður verður
aldrei fyrrverandi spilafikill."
Lífið hefur aftur tilgang
Júfía hefur lent í því að falla einu
sinni frá því hún byrjaði sitt bata-
ferli en þá hringdi hún í Júlíus í
dauðans ofboði og hann hjálpaði
henni. „Nú starfa ég með Samtök-
um áhugafólks um spilafíkn. Við
svörum í símann hvenær sem fólk
þarf á að halda og það gefur mér
mest að geta verið til staðar fyrir
aðra spilafíkla. Ég er að endumýja
sambandið við mína nánustu og er
einnmitt að fara að sækja litla eng-
ilinn minn á leikskólann núna og
ætla að hafa hann hjá mér í nótt.
Lífið hefur öðlast tilgang á ný og ég
get ekki nógsamlega lýst því hvað
ég er fegin að vera komin út úr
myrkrinu."
Júlía hefur þó þungar áhyggjur
af því hversu margir eiga við þessa
fíkn að stríða og hvað þeim fer
fjölgandi.
„Það eru margir að spila á net-
inu, en það kom aldrei til greina
hjá mér þar sem ég á ekki tölvu. Ég
veit samt að það er vaxandi
vandamál. Ég hef líka áhyggjur af
gylliboðum bankanna og hversu
auðvelt er fýrir óharðnaða ung-
linga að nálgast fjármagn. Bank-
amir berjast um kúnnana og það
er hættulegt fyrir ungmenni að
vera með fullar hendur fjár og
auðvelt að missa fótanna. Við hjá
Samtökum áhugafólks um
spilafíkn emm að búa til fræðslu-
efni sem við ætlum að fara með
inn í grunnskólana því við teljum
mikilvægt að foreldrar séu vak-
andi fyrir þessu vandamáli og
fylgist vel með. Þetta er helvíti að
fara í gegnum og ég vona að starf
okkar verði til þess að opna augu
fólks. Þar ætla ég að leggja mitt á
vogarskálarnar."
edda@dv.is