Dagblaðið Vísir - DV - 15.10.2005, Blaðsíða 46

46 LAUGARDAGUR 15. OKTÓBER 2005
Helgarblað fiV
Þegar Sigurbjörg Péturs-
dóttir innanhúshönnuður
varð þess vís að maðurinn
hennar hafði beitt dóttur
hennar grófu kynferðis-
legu ofbeldi frá flmm ára
aldri fannst henni sem
gáttir helvítis opnuðust
undir henni. Spurningin
hvernig slíkt hefði getað
gerst án hennar vitundar
hefur leitað á hana síðan.
Hún segir blákalt að hefði
hún náð til hans hefði hún
líklega drepið hann en eig-
inmanninn hefur hún
hvorki séð né heyrt frá síð-
an. Sigurbjörg lýsir hér
þeim viðhorfum sem hún
mætti frá lögreglu og
harnaverndarnefnd sem
komu fram við hana eins
og hún væri sökudólgur-
inn. Móðir á að gæta harna
sinna en ekki aö láta níð-
ingsskap föður fram hjá
sér fara. En þögnin er
skjöldur níðinganna og
hana verður að rjúfa.
Hún steig út úr vélinni
glöð og reif í skemmti-
legum hópi syngjandi
manna og kvenna. Þau
voru að koma úr
nokkurra daga söngferð til Færeyja
og höfðu skemmt sér konunglega.
Þrátt fyrir kátínu og gleði var ekki
laust við að það læddist að henni
smávægileg ónotatilfinning eða
spenna öllu heldur. Það hafði eng-
inn svarað símanum heima hjá
henni deginum áður. Hvers vegna
vissi hún ekki en vonaði að allt væri
í lagi. Á meðan hún beið eftir tösk-
unni sinni við færibandið vék
ónotatilfinningin fyrir undmn þeg-
ar hún heyrði nafn sitt kallað úr há-
talarakerfinu: „Sigurbjörg Péturs-
dóttir er beðin um að hafa samband
við upplýsingaborð strax." Hálfri
klukkustund síðar fann hún hvemig
gáttir helvíti opnuðust undir fótum
hennar og hún féll niður.
Martröð Sigurbjargar Péturs-
dóttur var að hefjast. Hún helltist
yfir hana þennan dag á skrifstofu
Félagsþjónustunnar í Kópavogi.
Frammi fyrir henni stóð félagsmáia-
stjórinn, Bragi Guðbrandsson, og
kona sem hún vissi enginn deili á.
Hún man orðin eins og sögð hefðu
verið f gær. Orðin sem tilkynntu
henni að eignmaður hennar Alfreð
Alfreðsson hafði markvisst beitt
fjórtán ára dóttur hennar
kynferðislegu ofbeldi síðan hún var
fimm ára. „Og vissir þú ekki neitt?
Ertu viss um að þú hafir ekki tekið
eftir neinu sem benti til þess sem
var að gerast?" Aftur og aftur glumdi
í eyrum hennar. „Hvemig gat þetta
farið fram hjá þér, ertu viss um að
þú hafir ekkert vitað?" Orðin sem
áttu eftir að fylgja henni næstu árin.
Hún var spurð, vinir hennar vom
spurðir. Og svo hvísluðu menn sín á
milii, veltu fyrir sér og svörðuðu.
„Hún hlýtur að hafa vitað þetta.
Svona fer ekki fram hjá móður!"
Ekki vernda níðingana
Síðan em liðin m'tján ár og Sigur-
björg segir að sá dagur hafi vart liðið
að hún hugsi ekki til baka. Og ekki
aðeins allir þessir dagar. And-
vökunætumar hafa verið ófáar og
loks þegar svefiúnn sigri þá taki
martraðimar við. „Nú er nóg komið,
ég vil leggja mitt af mörkum og ijúfa
þessa þögn," segir hún þar sem hún
situr á móti mér í stofúnni heima
hjá sér. Hún dregur djúpt andann
og segir með áherslu að þó ekki sé
nema til að bjarga einu bami frá
þeim hrylling sem það upplifir. „Við
þolendur og aðstandendur þeirra
vil ég segja: „Ekki vemda þessa m'ð-
inga áffarn með þögninni." Það er
tími tii kominn að þeir verði af-
hjúpaðir sem vinna voðaverk á
bömum í skjóli þagnarinnar," segir
hún með áherslu og augu hennar
gneista.
Sigurbjörg var mjög ung þegar
hún kynntist Alfreð, fyrri manni sín-
um. Hann var hins vegar kominn
yfir þrítugt og hafði lifað ýmislegt.
Alfreð var mjög fær trommuleikari
og talsvert þekktur einkum þeim
DV Helgarblað
LAUGARDAGUR 15. OKTÓBER2005 47
sem áhuga höfðu á djassmúsík. „Það
urðu margir hissa þegar við fórum að
vera saman og höfðu ekki trú á sam-
bandinu. Ég var bara krakki og hugs-
aði ekki um praktíska hluti, aðeins
daginn í dag. Ég var innan við átján
ára þegar ég varð ófh'sk af Áslaugu
dóttur minni og við fórum að búa,"
riljar Sigurbjörg upp.
Vinkonurnar björguðu lífi
mínu
Alfreð sem drukkið hafði talsvert
tók sig verulega á eftir að ljóst var að
þau ættu von á bami. Sigurbjörg var
handboltakona og lék í marki hjá
margföldu meistaraflokksliði Vals.
„Ég átti mikið af góðum vinum í
gegnum íþróttimar og var meðal
annars í saumaklúbbi með stelpun-
um íVal sem enn er virkur," segir hún
og bætir við að hefði hún ekki átt þær
að þegar ógæfan hrundi yfir hana þá
væri hún ekki til ffásgnar. „Þær
björgðu lífi mínu, vinkonur mínar í
handboltanum og í kómum," segir
hún ákveðin.
Meðgangan gekk vel og dóttir mín
fæddist í september 1973. Alit gekk
vel í byijun. Alfreð spilaði á kvöldin
og vann á daginn. Sigurbjörg fór að
æfa handbolta aftur og aðeins tveim-
ur árum síðar eignuðust þau son.
„Hjónabandið gekk í einhver ár en
fljótlega fór það að bresta. Alfreð
drakk talsvert og var ofbeldis-
hneigður," segir Sigurbjörg og bætir
við að lengi vel hafi hún verið farin að
huga að þvf að losna ffá Alffeð með
bömin: „Hann barði úr mér alla ást.
En hvað sem á gekk, þá faldi ég það
vel. Vinkonur mínar vissu það ekki frá
mér hvað á gekk. Inn á milli var svo
allt í lagi og þá gleymdi ég öllum bar-
smíðum. Trúði lfldega að hann myndi
aldrei aftur leggja á mig hendur. En
það fór alltaf allt í sama farið aftur,"
segir hún og strýkur hárið aftur frá
enninu og slakar á í öxlunum.
Föst í ofbeldisneti
Sigurbjörg var föst. Hún gat hvorki
farið né verið. Aðstæður á heimili
móður hennar vom með þeim hætti
að þangað gat hún ekki snúið og eina
systir hennar var ung og ógift og bjó
ekki þannig að Sigurbjörg gæti flúið
til hennar. „Ég var ein, mér fannst ég
ekkert geta leitað. Ég treysti mér ekki
til að segja vinum mínum hvemig
ástatt var. Stoltdð kom í veg fyrir að ég
leitaði þangað sem hjálp væri að
finna," segir hún og neitar að það hafi
sést míkið á henni eftir barsmíðamar.
Bendir á að þessir menn viti hvað þeir
séu að gera; þeir beiji þannig að fotin
hylji öll ummerld. „í þau skipti sem
það tókst ekki og ég var marin og blá í
framan, hafði ég skýringar á reiðum
höndum," segir hún og greina má
háð og fyrirlitningu í rómi hennar.
Oftast lagði Alfreð heimilið meira
eða minna í rúst við barsmíðamar en
hún segir að daginn eftir hafi ekki
nokkur maður séð á íbúðinni hvað
gerst hafði um nóttina. „Ég gekk ffá
öllu, í hvaða ástandi sem ég var. Bar
hausinn hátt og ætlaði ekki að láta
taka mig í bólinu. Það skildi enginn fá
að vita hvað gengi á hjá mér," segir
hún með sama háðstóninum.
Hún segist alltaf finna til þegar
hún hugsi til baka. „Og svo er ég svo
reið sjálffi mér að hafa látið þennan
mann leggja líf mitt í rúst," segir hún
og hækkar róminn.
Vissi ekki af ofbeldinu gegn
dóttur hennar
En til að komast af, kunna konur
ýmislegt fyrir sér. Sigurbjörg vann
mikið, vann eins og skepna og söng
með kómum. Hún komst þannig í
burtu nokkur kvöld í viku og svo hitti
hún vinkonur sínar. Átti sitt líf utan
veggja heimilisins. Það bjargaði
henni þá.
Sigurbjörg segir að sig hafi á þess-
um tíma aldrei dottið í hug að ekki
væri allt í lagi með börnin heima hjá
föður sínum. „Það hvarflaði ekki að
mér og ekkert benti til að Alfreð beitti
dóttur mína kynferðislegu ofbeldi á
meðan ég var ekki heima," segir hún
og heldur áfram. „Ég gerði allt sem ég
gat undir það síðasta til losna og ég
man að Alfreð fór í meðferð einhveij-
um mánuðum eða rúmlega það áður
en harmleikurinn átti sér stað. Þá leið
mér svo vel og fann hvað mig langaði
að vera bara ein með bömin. En hann
neitaði alltaf að fara að heiman. Ég
var föst í gildmnni; gat hvorki verið né
farið og leið alltaf stöðugt verr og verr.
En ég vissi ekki þá hvað var að gerast
inni á heimilinu mínu," segir hún lágt
og sígur niður í sófann.
Augljóst er að það tekur á Sigur-
björgu að rifla upp þennan tíma. Hún
segist ekki hafa gert það lengi; ekki
kafað svona eins og nú. Það er henni
erfitt en hún segist finna að hún verði
að tala um þetta. Það hafi ekki dulist
neinum sem þekkti þau að Alffeð var
bamamðingurinn sem beitti dóttur
þeirra kynferðislegu ofbeldi og sagt
var frá í öllum fjölmiðlum. „Það var
hræðilegt. Verst var að vita af umtal-
inu og heyra héðan og þaðan það
sem fólk sagði. Enn verra var að vita
að um annað var ekki rætt en ekki um
hvað var talað. Finna augngotumar
og sjá í augum fólks spumina og ef-
ann. „Hún hefði átt að vita þetta." En
enginn dæmdi harðar en ég sjálf. Ég
gat ekki fyrirgefið sjálfri mér fyrir að
hafa ekki áttað mig á hvemig dóttir
mín var svívirt fyrir ffaman nefið á
mér," hvíslar Sigurbjörg og strýkur
augun með handabökunum.
Líkt og helvíti á jörð hafi
opnast
Dagurinn sem Sigurbjörg líkir við
að helvíti á jörð hafi opnaist fyrir fót-
um hennar, mun seint víkja úr huga
hennaf. Henni brá þegar nafnið
hennar var kallað og óttaðist það
versta. „En það var ekkert í líkingu við
það sem beið mín. í símanum byrjaði
hann á að tilkynna mér að allt væri í
lagi með dóttur mína. Hún væri í góð-
um höndum. „Hvað kom fyrir hana?"
spurði ég óttaslegin og hann sagði að
ég fengi að vita það þegar ég kæmi á
skrifstofuna. „En maðurinn minn,
hvar er hann?" En ég fékk loðin svör
og hraðaði mér því til fundar við þetta
fólk. Ég hefði aldrei átt nein samskipti
við Félagsmálastofnun og skildi ekki
hvers vegna fólk þar var að blanda sér
í mín mál," bendir hún á.
Sigurbjörg segist hafa verið eitt
spumingarmerki og hún hraðaði sér
á staðinn. Þar tók Bragi og fleiri
félagsráðgjafar á móti henni. „Það
fyrsta sem þau spurðu að, áður en ég
hafði áttað mig á hvað hefði gerst, var
að spyija hvort ég hefði ekki vitað
neitt," rifjarhún upp. Þagnar síðan og
felur andlitið í höndum sér áður en
hún heldur áfr am. „Þegar að mér loks
skildist hvað var að gerast, þá trúði ég
því ekki og spurði hvort þau væm
ekki að fara mannavilt. Þau full-
vissuðu mig um að svo væri ekki. Síð-
an glumdi á mér aftur og aftur sama
spumingin. „Ertu viss um að þú hafir
ekki vitað hvað var að gerast?"
Eiginmaðurinn dæmdur í
gæsluvarðhald
Sigurbjörg segist ekki geta lýst
með orðum þessari martröð lífs
hennar sem þama hófst. Hún segist
hafa upplifað sterkt tortryggni þeirra
og efa. Hún segist enn þann dag í dag
finna skelfilega tilfinninguna sem
gagntók hana þegar hún áttaði sig á
að þau trúðu henni ekki. Hún þagnar
augnablik og hallar hugsandi úndir
flatt með hönd undir ldnn áður en
hún heldur áfram. „Loks fékk ég botn
í það sem hafði gerst á meðan ég var í
burtu," segir hún og hækkar aðeins
róminn. „Þegar ég fór hafði ég ekki
minnstu áhyggjur. Sonur minn var í
sveit en dóttir mín var nýfermd. í
Kópavogi var starfandi útidefld sem
krakkamir leituðu oft til með sín mál.
Þannig atvikaðist það að ofbeldi föð-
ur hennar varð ljóst. Dóttir mín átti
góða vinkonu sem hún trúði fyrir
þessu hræðilega leyndarmáli. Vin-
konan lét vita og það var strax farið í
málið. Alfreð var dæmdur í gæslu-
varðhald á meðan rannsókn fór
fram," segir Sigurbjörg og segist
aldrei hafa séð Alfreð sfðan. „Ég hefði
liklega drepið hann ef ég hefði komist
að þessu á annan hátt. Ég vildi fá að
hitta hann í fangelsinu eftir að ég
komst að þessu en hann vildi ekki
hitta mig. Það var kannski eins gott,"
segir hún og hækkar róminn.
Sigurbjargar beið yfirheyrsla hjá
„En börnin mín urðu föðurlaus og ég stóð ein á
sama hátt og þessi vinkona mín en viðhorfmanna
til okkar voru ekki þau sömu. Það varsárt að upp-
lifa þetta, reyna að sætta sig við þetta. Ég hefekki
enn sætt mig við þennan hrylling sem barnið mitt
mátti þola en ég reyni að lifa með því."
é í i
lögreglunni og hafi verið talað við
hana af ónærgætni hjá Félagsmála-
stofnun þá var það ekki annað en
kurteisishjal miðað við hvað beið
hennar hjá Rannsóknarlögreglu ríkis-
ins sem rannsakaði málið. „Þeir töl-
uðu við mig eins og sakboming.
Spurðu mig sömu spuminganna aft-
ur og aftur eins og þeir vildu ragla
mig. í þeirra huga var ég skepna sem
lét misnota dóttur sína án þess að
hreyfa legg eða lið," útskýrir Sigur-
björg og segist gjörsamlega hafa lam-
ast við meðferðina. Hún spurði lög-
regluna hvort fjölmiðlum yrði greint
frá málinu en þeir neituðu þvf. Dag-
inn eftir las hún í blöðunum allt um
málið. „Mér fannst ég dæmd; rann-
sóknaraðilar sendu þau skilaboð en
sögðu það ekki beinum orðum og í
fjölmiðlum mátti lesa það á milli lín-
anna," segir hún bitur.
Hótaði að kyrkja hana
Sigurbjörg segir að dóttir hennar
hafi verið illa haldin. Hún hafi verið
lengi að jafha sig og liðið mjög illa. „Ég
einsetti mér að gera allt sem í mínu
valdi stæði tfl að hjálpa henni að ná
sér. Sonur minn átti líka lengi mjög
erfitt. Við áttum það öll en ég hét því
að ég hjálpa þeim að komast í gegn-
um þetta og gerði allt sem í mínu valdi
stóð til þess. Við ræddum saman
mæðgumar og hún sagði mér að
hann hafi hótað að drepa hana ef hún
segði frá. Hún minnti mig á alla mar-
blettina sem hún hafði skömmu áður
verið með á hálsinum. „Pabbi herti að
hálsinum eins og hann ætlaði að
kyrkja mig þegar ég hótaði að segja
frá," sagði hún. Hún minnti mig líka á
þegar ég skömmu áður skammaði
hana fyrir hve langan tíma það hefði
tekið hana að fara út í sjoppu. Þá sat
hann fyrir henni og fór með hana nið-
ur í geymslu," rifjar Sigurbjörg upp og
um hana fer hrollur. Sjálfsásökunin
hefur verið leiðandi afl í lífi Sigur-
bjargar allan þennan tíma. Það era
liðin nítján ár síðan kynferðislegu
ofbeldi föðurins lauk en það hafði
staðið yfir linnulaust frá því dóttir
hennar var fimin ára. Það fer hrollur
um Sigurbjörgu þegar hún minnist
þessara tíma en sársaukinn og sektar-
kenndin hafa fylgt henni alla tíð síðan.
Losaði sig við hjónarúmið
Eitt fyrsta verk Sigurbjargar var að
losa sig við hjónarúmið. Þar höfðu
myrkraverkin sem hann framdi á
dóttur hennar farið ffarn þegar móð-
irin var ekki heima. „Ég setti íbúðina á
sölu og reyndi að afiná allt sem hægt
var sem minnti mig á manninn. Fjár-
málin vora í lamasessi eftir hann og
árin sem fóra í hönd vora erfið. Við
fengum enga hjálp frá kerfinu tfl að
standa straum af kostnaði við
sálfræðihjálp fyrir okkur öll. Dóttir
mín fékk engar bætur en Guðrúnu
Jönsdóttur hjá Stígamótum og
Jóhanni Loftssyni sálfræðingi verð ég
ávallt þakklát," bendir Sigurbjörg á og
segir að mæðgumar hafi lagt sig fr am
um að vinna sig frá þeim sársauka
sem fyrrverandi maður hennar olli
þeim. Hún hafi átt það eina takmark
að hjálpa bömunum sínum frá þess-
umharmleik
Sigurbjörg rifjar upp að einmitt á
þessum tíma hafi vinkona hennar
misst mann sinn af slysforum. Hún
naut allrar samúðar og átti hana að
fúllu skilið. „En bömin mín urðu föð-
urlaus og ég stóð ein á sama hátt og
þessi vinkona mín en viðhorf manna
til okkar vora ekki þau sömu. Það var
sárt að upplifa þetta, reyna að sætta
sig við þetta. Ég hef ekki enn sætt mig
við þennan hrylling sem bamið mitt
mátti þola en ég reyni að lifa með
því," segir hún og horfir beint fram.
Sigurbjörg neitar því að hún láti
þetta kvelja sig lengur. Þetta viðtal er
liður í því að loka fyrir, skýra út fyrir
þeim sem héldu kannski eitthvað
annað og frelsa sig frá þessu máli.
„Þetta mál hefur haft afgerandi áhrif á
líf mitt og sett mark sitt svo um mun-
ar á alla mína lífisgöngu síðan. Ég
deyfði mig með rauðvíni á kvöldin.
Því hélt ég áfram næstu 17 árin og
þróaði smátt og smátt með mér alkó-
hólisma. Undir það síðasta var ég að
drekka mig í hel fyrir augunum á vin-
um mínum og vandamönnum. Sam-
býlismaður minn sem ég kynntist
skömmu eftir að upp komst um Al-
freð gafst upp og fór. Það bjargaði
mér að fara í meðferð á Vog. Síðan
era fimmtán mánuðir og ég er öll að
koma til," upplýsir Sigurbjörg og
brosir.
Hún segir að löngunin til að drepa
Alfreð hafi smátt og smátt verið að
víkja fyrir sáttinni sem hún hefúr
stefnt að því að ná. „Ég hef þurft að
díla við sjálfa mig, fyrirgefa mér sem
móður að hafa ekki gætt dóttur
minnarbetur. Það hefurverið erfiðast
en sú umræða sem átt hefur sér stað
að undanfomu rekur mig áfram. Því
vil ég leggja mitt af mörkum með þá
von að þögnin sem varið hefúr m'ð-
ingana verði rofin. Þögnin er þeirra
skjól og skjöldur. Það er ekki fyrr en
fómarlömb þessara manna svipta
hulunni frá og fara að tala sem þeir
missa vopnin úr höndnum sér."
bergljot@dv.is