Freyr - 15.03.1994, Blaðsíða 22

íslenskum skinnum, á lifandi fé.
Slíkt er mikilvægt þar sem rannsókn-
ir hafa sýnt að erfðaþáttur skiptir
miklu í sambandi við þennan eigin-
leika.
Þá er ekki hægt annað en minna á
hinar gífurlega umfangsmiklu rann-
sóknir sem farið hafa fram hér á
landi á sauðfjársjúkdómum og vakið
hafa heimsathygli. Þar ber hæst
rannsóknir þær sem framkvæmdar
voru meðan baráttan var í hámarki
fyrir hálfri öld. Þar vann Björn Sig-
urðsson sínar heimsþekktu rann-
sóknir og á það er vert að minna að
Halldór Pálsson gerði þá einar fyrstu
rannsóknir í heiminum á tengslum
erfða og næmni sjúkdóma hjá búfé,
rannsóknarsvið sem mikið er í sviðs-
ljósinu um allan heim á allra síðustu
árum. Á síðari árum má minna á
gífurlega mikið rannsóknarstarf á
riðuveiki í sauðfé.
Þessi upptalning ætti að sýna að
öflugt rannsóknar- og leiðbeininga-
starf í sauðfjárrækt hefur haft mikil
áhrif fyrir framþróun greinarinnar.
Þetta starf hefur einkennst af því að
vera virkt og skila sér fljótt og vel til
framleiðendanna. Á þessu sviði er
einnig ljóst að við þolum mjög vel
samanburð við aðrar þjóðir og þar
höfum við meira af rannsóknarnið-
urstöðum sem athygli hafa vakið á
alþjóðavettvangi en á nokkru öðru
sviði innan landbúnaðar og jafnvel í
íslenskum rannsóknum á þessari
öld. Á þetta er full ástæða til að
benda.
Um leið er einnig ástæða til að
velta fyrir sér hvort einhverjir þættir
hefði betur mátt fara hefði rann-
sóknarstarfi betur verið sinnt. Það
dæmi sem ég held að þar muni nær-
tækast í framleiðsluumhverfi grein-
arinnar sjálfrar er þróun í bygging-
um. Hinar gríðarlegu fjárfestingar
sem áttu sér stað í fjárhúsabygging-
um hér á landi fyrir um tveim áratug-
um voru byggðar á fremur takmörk-
uðu rannsókna- og tilraunastarfi.
Fremur að þar gerði hver bóndi sína
tilraun. Ég held að hollt sé að hug-
leiða hvort þar hefði betur farið með
traustari grunni.
Stóra sviðið þar sem hins vegar
verður að benda á að rannsóknar- og ■
tilraunastarfsemi hefur ekki verið
leidd til hásætis er þegar kemur að
úrvinnslu framleiðslunnar, slátrun
og markaðsetningu afurðanna. Það
er einnig þar sem við sjáum í dag að
skórinn kreppir mest. Nú hygg ég að
vísu að þegar að þessum þáttum
kemur þá þurfi að mörgu leyti önnur
vinnubrögð í beitingu fræðslu og
rannsókna en á framleiðendahlið-
inni. Þrátt fyrir það þá held ég að
þörfin sé ljós og reynslan frá hinni
hliðinni eigi einnig að kenna okkur
að þessi þáttur á og verður að vera
virkur eigi að vænta þar árangurs.
Þörf er samt á að minna á það að á
allra síðustu árum hafa verið unnar
mjög markvissar og góðar rannsókn-
ir í matvælarannsóknum á fæðudeid
RALA sem vafalítið munu skila
okkur miklu í framtíðinni.
Rannsóknir og leiðbeiningar
þurfa að vera í sífelldri
eindurskoðun.
Starf eins og rannsóknastarf og
leiðbeiningar sem hefur verið og á í
eðli sínu að vera jafn mótandi eins
og ég tel mig hafa bent á að hafi
verið í íslenskri sauðfjárrækt verður
að vera í sífelldri endurskoðun og
endurmati. Á síðasta ári var stofnað
Fagráð í sauðfjárrækt þar sem sam-
an koma fulltrúar bænda og fulltrúar
þeirra aðila sem vinna að rannsókn-
um, fræðslu og leiðbeiningum í
greininni. Þar tel ég að kominn sé
góður vettvangur til umfjöllunar um
þessi mál á næstu árum. Ég held það
geti einnig verið jákvæð þróun að
umfjöllun um meðferð á því opin-
bera fé sem varið er til slíks þróunar-
starfs í greininni færist af auknum
þunga á slíkan vettvang.
Við höfum á síðari árum séð
ýmsar grunnbreytingar gerast í um-
hverfi þessarar starfsemi. í leiðbein-
ingastarfseminni hefur áhersla
starfsins verið að færast frá Búnað-
arfélagi íslands til búnaðarsam-
bandanna og með nægðu menntuðu
starfsliði verður leiðbeiningum best
sinnt sem næst framleiðendum, í
miðstöð þarf aðeins að vinna sam-
eiginlegt samræmingar- og úr-
vinnslustarf og miðla upplýsingum
og þekkingu. I rannsóknarstarfsem-
inni hefur umfang því miður dregist
stórlega saman á síðustu árum. Fyrir
um áratug voru tilraunir með sauðfé
á einum fimm tilraunabúum auk
skólabúanna, en í dag stendur að-
eins eftir tilraunabúið á Hesti auk
skólabúanna, en umfang búskapar
hefur einnig á þessum búum stórlega
dregist saman eins og í fjárbúskap í
landinu í heild. Ég held að það væri
hrikaleg skammsýni ef menn bera
ekki gæfu til að tryggja greininni á
komandi árum þá aðstöðu sem hún
býr við í dag í þessum efnum. Ég
held að þó að sú umræða heyrist ætíð
að slíka rannsóknarstarfsemi mætti
flytja út til bænda þá verði trauðla
fundin dæmi unt að slíkt verði gert á
hagkvæman hátt og fátt virðist mér
styðja það að slíkt mundi tryggja
betur dreifingu á niðurstöðum til
framleiðenda. Ég tel að dæmin sem
ég hef rakið sanni að sá þáttur hefur
verið í góðu lagi á umliðnum árum.
Augljóst er einnig að það samdrátt-
arumhverfi sem greinin hefur búið
við í rúman áratug hefur haft sín
áhrif á vilja bænda til að tileinka sér
og hagnýta nýjungar þó að skilning-
ur íslenskra bænda í þeim efnum sé
meiri og betri en í öðrum löndum og
líklega öðrum búgreinum hér á
landi. Samdrátturinn hefur hins veg-
ar leitt til að meðalaldur bænda í
þessari grein sé sífellt hækkandi.
Slíkt hlýtur að hafa sín áhrif á þekk-
ingarmiðlun sem full ástæða er til að
glöggva sig á.
Nám í sauðfjárrœkt á
bœndaskólunum.
Einn þáttur í fræðslustarfi er nám
það sem boðið er upp á á bændaskól-
unum. Það er að sjálfsögðu mjög
erfitt að meta árangur eða gæði þess
fyrir greinina og þróun í þeim efn-
um. Eg leyfi mér samt að fullyrða að
það nám hafi tekið breytingum til
eflingar á síðari árum. Éinn veiga-
mesti þáttur í þeim efnum var þegar
verknám úti á búum bænda var gert
að þætti í náminu fyrir rúmum ára-
tug. Ég starfaði þá á skólunum og tel
mig því geta dæmt um þetta af nokk-
urri reynslu. Ég hef áður dregið
fram sérstöðu greinarinnar og geri
enn. Ein er sú að eðli hennar er að
búskapurinn byggir á mikilli reynslu
sem myndast hefur af starfi kynslóð-
anna. Þessa reynslu getur ólærður
maður aldrei sótt í bækur að öllu
leyti. Hana verður að sækja á vett-
vangi til þeirra sem hana hafa. Fyrir
farsælt starf í þessum efnum er þetta
grundvallaratriði og vanti það jarð-
206 FREYR - 6*94