Freyr - 15.03.1994, Blaðsíða 39

Smitandi júgurbólga
Ólafur Valsson, dýralœknir júgursjúkdóma
Júgurbólga af völdum keðjusýkla af flokki B (Streptococcus agalactiae), sem í daglegu
tali er nefnd smitandi júgurbólga, hefur á undanförnum árum fundist hjá um 14% mjólkur-
framleiðenda hér á landi.
Til samanburðar má geta þess að
nágrannaþjóðum okkar hefur tekist
að takmarka mjög útbreiðslu smit-
andi júgurbólgu með markvissum,
lögbundnum aðgerðum. Tíðnin hjá
þeim er um eða innan við eitt
prósent.
Til að forðast að smit berist inn í
búið þurfa bændur að vera vak-
andi við kaup á gripum.
Ein ástæða þess að ekki hefur tekist
að útrýma sjúkdómnum er sú að
sýkillinn getur borist í háls manna
t.d. við neyslu smitaðrar, ógeril-
sneyddrar mjólkur. Þar getur hann
lifað og valdið nýsmiti í kúnum. Þess
vegna er lögð sérstök áhersla á að
fólk sem vinnur í fjósi drekki ekki
ógerilsneydda mjólk.
Streptococcus agalactiae veldur
umtalsverðu tjóni á þeim búum þar
sem hann er viðloðandi. I sumum
tilfellum getur sýkillinn að auki
valdið sjúkdómum í fólki. Nauðsyn-
legt er því að halda útbreiðslu smit-
andi júgurbólgu í lágmarki.
Smitandi júgurbólga getur smitað
frá kú til manns og frá manni til
kýr. Líklegast er að smit berist frá
manni til kýr við snertingu.
Reglugerðarákvœði
Með breytingu á mjólkurreglu-
gerð frá 1991 er mjólkurstöðvum
gert skylt að láta árlega fara fram
sýklagreiningu á innleggsmjólk
framleiðenda í þeim tilgangi að leita
að smitandi júgurbólgu. Finnist
smitandi júgurbólga í tankmjólk
framleiðanda skal kanna útbreiðsl-
una í fjósinu með spenasýnum úr
öllum kúm, í samráði við héraðs-
dýralækni. í framhaldi af því skal
gera sérstakar ráðstafanir til útrým-
ingar smitinu í fjósinu.
Ástœður
Nú má spyrja hvað sé unnið við
aðgerðir af þessu tagi. Því er til að
svara að margt vinnst með þeim og
nægir að nefna eins og áður hefur
komið fram að þessi sýkill getur vald-
ið sýkingu í mönnum, oftast vægum
sýkingum, en í einstaka tilfellum
mjög alvarlegum. Sýkillinn veldur
einnig eins og áður sagði fjárhags-
legu tjóni hjá mjólkurframleiðanda
vegna þeirra skemmda sem verða á
sýktu júgra. Smitandi júgurbólga er
oft dulin í júgranu án þess að sjáan-
legar breytingar séu á mjólkinni.
Engu að síður verða skemmdir á
mjólkurmyndandi vef sem kemur
fram í hærri frumutölu og minni nyt.
Ef ekkert er að gert, aukast skemmd-
irnar í júgranu og að lokum verður
að farga kúnni vegna júgur-
skemmda. Sýnt hefur verið fram á
að nyt kúa með dulda júgurbólgu er
að meðaltali 18-20% minni en heil-
brigðra gripa. Sýktar kýr endast
einnig mun styttra í mjólkurfram-
leiðslu en ósýktar. Af framansögðu
má vera ljóst að mikill ávinningur er
af því að losna við smitandi júgur-
bólgu í eitt skipti fyrir öll.
Erlendar rannsóknir hafa sýnt að
meðhöndlun á smitandi júgurbólgu
á mjaltaskeiði skilar sér fjárhags-
lega, þar sem aukin framleiðni gerir
meira en að borga fyrir lyfjameð-
höndlunina. Smitandi júgurbólga
veldur miklu tapi í afurðum. Talið er
að heildarnyt kúa sem smitast
snemma á mjaltaskeiðinu minnki
um allt að 25%.
Varnir gegn nýsmlti
Ekki verður nægilega brýnt fyrir
framleiðendum sem eru lausir við
smitandi júgurbólgu að beita öllum
ráðum til að forðast nýsmit á búinu.
Þar sem smitandi júgurbólga er svo
algeng sem raun ber vitni hér á landi
er nokkuð ljóst að töluverð áhætta
er bundin því að fá nýja gripi inn í
búið. Eina leiðin til að tryggja að
ekki berist smit inn í búið er að
kaupa eingöngu dýr sem heilbrigðis-
vottorð dýralæknis fylgir, og að vott-
að sé að sölubúið sé laust við smit-
andi júgurbólgi.
Enginn ætti að kaupa gripi án
undangenginnar skoðunar dýra-
læknis og að gripunum fylgi heil-
brigðisvottorð.
Bændur sem hyggja á innkaup
ættu jafnfram að kynna sér ástand
þess bús sem keypt er frá.
Það á einnig að vera krafa til allra
sem í fjós koma að þeir gæti fyllsta
hreinlætis og reyni á allan hátt að
forðast að bera óhreinindi og þar
með mögulegt smitefni á milli búa.
Vart verður nægjanlega brýnt fyr-
ir bændum að bregðast skjótt við ef
tilkynning berst frá mjólkursamlagi
um að fundist hafi smitandi júgur-
bólga í tankmjólk. Því fyrr sem farið
er í aðgerðir, því minni kostnaður
hlýst af þeim. Oft er í fyrstu um eina
eða fáar smitaðar kýr að ræða, en
með tímanum smitast fleiri kýr og
kostnaður og umstang við aðgerðir
eykst.
Hafið samband við héraðsdýra-
lækni um leið og tilkynning berst
frá samlagi og ákveðið aðgerðir í
samráði við hann.
6*94 - FREYR 223