Freyr - 01.04.1995, Blaðsíða 29

Aður en tæknibyltingin hófst í íslenskum landbúnaði voru tún víða óslétt og heyiðflutt heim á hestum.
sjóði í gegnum samtökin og til bún-
aðarfélaga sem deildu út verðlaun-
um fyrir jarðabætur.
Þegar á heildina er litið hefur
búnaðarfélagsskapurinn notið mik-
ils trausts hjá meiri hluta löggjafar-
valdsins á hverjum tíma.
A því varð þó ein undantekning
því að við setningu jarðræktarlag-
anna 1923 var það gert að skilyrði,
vegna þeirra miklu fjármuna sem
Búnaðarfélaginu var þá trúað fyrir,
að atvinnumálaráðherra skyldi
skipa tvo menn í stjóm félagsins og
þar með meirihluta hennar. Þá þótti
mörgum orðið tvísýnt um sjáfstæði
félagsins, sem félags bændanna, og
var reyndar talað um að eins gott
væri að leggja það niður eins og að
það hyrfi til ríkisins. En því má
skjóta inn hér að sú varð einmitt
þróun hliðstæðra félaga á sumum
hinna Norðurlandanna. Félagið
endurheimti þó sjálfstæði sitt full-
komlega þegar kom fram á fjórða
áratuginn, en starfaði þó stöðugt að
langmestu leyti fyrir fjármuni frá
ríkinu. Það gat einnig á þessum
árum komið því svo fyrir að bún-
aðarsamböndin fengu verulegan
stuðning til leiðbeiningastarfsemi
sinnar, svo og verulegan stuðning
til búfjárræktarstarfseminnar, sem
byggð var upp fyrir aðalbúgrein-
amar þrjár. En sá stuðningur réð
miklu um að búfjárræktarráðunaut-
unum tókst, í samvinnu við bændur
og forystumenn í héruðum, að
byggja upp kerfi búfjárræktarfé-
laga, þar sem bændur sjálfir mynda
grunninn með áhuga sínum og
dugnaði. Þetta félagsstarf og for-
ysta ráðunautanna skilað búfjár-
ræktinni fram á veginn þannig að
hún stenst nú samanburð við það
sem best gerist meðal annarra
þjóða.
Enn má nefna, sem stóráfanga í
framfarasögu búskapar í landinu,
setningu laga um jarðræktar- og
húsagerðarsamþykktir í sveitum
1945 sem leiddu til stofnunar rækt-
unarsambanda um landið allt. Þá
fóm hjólin að snúast í ræktun og
vélvæðingu. Skurðgröfurnar og
jarðýturnar komu og breyttu heilum
sveitum og héruðum á svipstundu
og fljótlega komu heimilisdrátt-
arvélarnar til sögunnar og eftir það
ríkti vélvæðingin í íslenskum bú-
skap. Á þessum sviðum eins og svo
mörgum öðram var forysta Bún-
aðarþings og Búnaðarfélagsins
ótvíræð.
Stofnun Stéttarsambands
bœnda
Það skipulag á verðlags- og
sölumálum bænda sem komið var á
með afurðasölulögunum frá 1934
gafst vel hvað söluhliðina varðaði,
en í öllu umróti efnahags- dýr-
tíðarmála komu fljótlega upp erfiðir
hlutir hvað verðlagsmálin varðaði.
Nefna má eftirgjöfina frægu 1944
þegar Búnaðarþing féllst á fyrir
hönd bænda að gefa eftir 9,4%
hækkun búvara, sem koma átti til
framkvæmda, gegn því að aðrar
stéttir gæfu samsvarandi eftir af
sínum hlut. En svo fór vitanlega að
bændur einir báru skerðinguna.
Þetta ýtti undir þá menn sem töldu
óeðlilegt hve Búnaðarfélag íslands
væri „háð“ ríkinu með starfsemi
sína að beita sér fyrir stofnun
Stéttarsambands bænda sem fór
fram á Laugarvatni 7.-9. sept 1945.
Það athyglisverða við stofnun
Stéttarsambandsins er það að tvær
fylkingar tókust á sumarið 1945,
önnur, Sunnlendingamir, sem boð-
uðu til Laugarvatnsfundarins vildi
Stéttarsamband ótengt BÍ en hin
Búnaðarfélagsmennirnir, sem boð-
uðu til auka-Búnaðarþings í ágúst
um sumarið vildi Stéttarsamband
sem yrði deild í Bl. Álit auka-Bún-
aðarþingsins varð ofan á á Laugar-
vatni, með þeirri viðbót til sam-
komulags við þá sem vildu hafa
sambandið sjálfstætt að atkvæða-
4.’95- FREYR 157