Freyr - 01.04.1995, Blaðsíða 32

sjöunda áratugnum með tilkomu
fóðurkálstegundanna og rýgresis
enda gátu menn stuðst við niður-
stöður tilrauna bæði með bötun
sláturlamba og haustfóðrun mjólk-
urkúa.
Frá síðari árum má m.a. nefna
tilkomu ómsjár sem nú er notuð til
ýmissa hluta; fangskoðunar á hross-
um, kynþroskagreiningar á fiskum
og síðast en ekki síst til að mæla
vöðvaþykkt og fitu í líflömbum
sem er mikilvægur þáttur sauðfjár-
kynbótanna. Það eru nú aðeins
fimm ár síðan BI og Rala fengu
fyrstu ómsjána. Þegar hafa öll bún-
aðarsamböndin fengið slík tæki til
að nota í sauðfjárkynbótastarfinu.
Tölvuvæðing leiðbeiningaþjón-
ustunnar er annað dæmi um það
hvaða árangur hefur náðst fyrir
samvinnu BI við búnaðarsam-
böndin.
Tölvunotkun hjá BI hófst þegar
fyrir tæpum þrem áratugum með
uppgjöri á búreikningum og kúa-
skýrslum en hjá einstökum bún-
aðarsamböndum um 1980. Nú eru
öll búnaðarsamböndin með beina
tengingu við tölvur og tölvunet BI
og Framleiðsluráðs og hægt er jafnt
að skrá inn upplýsingar úr skýrslu-
haldi sem og að fletta upp í mið-
lægum skrám og skýrslum hjá
hvaða búnaðarsambandi sem er.
Meira er þó um það vert hvað tekist
hefur að smíða af forritum fyrir
búfjárræktarstarfsemina, í naut-
griparækt, sauðfjárrækt og hrossa-
rækt og fleiri greinar og einnig fyrir
búreikningahaldið sem margfaldast
hefur.
Það ætti öllum að vera ljóst að
hefðu búnaðarsamböndin sem vissu-
lega annast meirihlutann af leið-
beiningaþjónustunni eins og ég hef
þegar getið, ekki haft með sér
tiltölulega öflug heildarsamtök Bún-
aðarfélags íslands, hefði ekki sami
árangur náðst á þessu sviði á svo
skömmum tíma. En nú heyrast þær
raddir og hafa við og við heyrst að
undanfömu að „báknið í Bænda-
höllinni" þurfi, ef ekki burt þá þurfi
a.m.k. að skera það hressilega niður.
Þróunin síðustu árin
Áður en ég vík að sterkustu rök-
semdunum fyrir því að hér sé
haldið uppi öflugri leiðbeininga-
þjónustu um landið allt og að hún |
þurfi að hafa tiltölulega öflugar
miðstöðvar er rétt að lýsa þróuninni
hin síðari ár og virða fyrir sér
báknið.
Búnaðarfélag Islands hefur nú í
nær áratug búið við stöðugt minnk-
andi fjárveitingar að raungildi. Því
hefur starfsfólki sem hægt er að
launa af framlagi ríkisins fækkað J
um nálægt því þriðjung síðustu
árin. Þessu hefur annars vegar verið j
mætt með því að afla sértekna sem j
voru sáralitlar fyrir svo sem tíu
árum en nema nú allnokkru, og hins
vegar með því að ráða yfirleitt ekki
í stöður ráðunauta sem hætt hafa.
Á liðnu ári voru aðeins setnar um
13 eða 14 stöður landsráðunauta en j
fyrir aðeins sex eða sjö árum mátti
telja að samsvarandi stöðugildi hafi j
verið 18 eða 19 en þá höfðu einmitt
bæst við tvö ný fagsvið, fiskeldið
og ferðaþjónustan og fólk verið
ráðið í þær stöður. (Eg reikna hér
ekki með þær breytingar sem urðu
þegar Búreikningastofan var flutt
frá BÍ). Auðvitað hefur starfsemi BÍ
liðið fyrir þetta.
Ég hef getið þess að aukning á
mannafla í leiðbeiningaþjónustunni
á sjötta, sjöunda og áttunda ára-
tugnum varð allnokkur en nær öll
hjá búnaðarsamböndunum. Þegar
árið 1966 voru héraðsráðunautar
orðnir um 30, tíu árum síðar voru
þeir flestir 42 en 38 árið 1986 og
hafa verið um það bil síð-
an.Verkefni ráðunauta hafa mjög
breyst á þessum tíma, sum hafa
dregist mjög saman svo sem allt er
varðar jarðræktina, en ný svið og
viðfangsefni hafa komið í staðinn.
Fljá Búnaðarfélagi íslands hefur
þróunin meðvitað orðið sú að þeim
ráðunautum hefur fækkað sem
sinna fagsviðum í þágu hins hefð-
bundna búskapar, einkum á þetta
við um jarðræktargreinar en einnig
búfjárræktina, þar sem tölvutæknin
hefur gjörbylt störfunum og sparað
stórkostlega vinnu.
I staðinn hefur verið leitast við að
fá til starfa sérhæft fólk til að sinna
þeim nýju greinum, eða sprotum að
nýjum greinum, sem menn töldu sig
geta bundið vonir við. Dæmi um
það eru leiðbeiningar í loðdýrarækt,
í ferðaþjónustu, í nýtingu hlunn-
inda, þar með talin t.d. æðarrækt,
selveiði, reki, söl o.fl., kanínueldi,
fiskeldi og svo almennar atvinnu-
leiðbeiningar um t.d. handiðnir o.fl.
Mikilvægt er að geta sinnt á ein-
hvem hátt um slíka sprota enda eru
þeir nú sumir orðnir að gildum
greinum. Dæmi um nýbreytni í
upplýsingamiðlun eru leiðbeiningar
vegna uppbyggingar lífræns og
vistvæns landbúnaðar.
Hvar stöndum við?
Búfjárræktarstarfsemin er gott
dæmi um árangur í leiðbeininga-
þjónustu en þar vinna saman ein-
stakir bændur hver á sínu búi og í
búfjárræktarfélögunum, ráðunautar
búnaðarsambandanna og svo við-
komandi landsráðunautur.
I búfjárræktarstarfinu er líka e.t.v.
auðveldara en á öðrum sviðum að
bera árangur okkar saman við ár-
angur annarra þjóða.
I nautgriparæktinni miðar jafnt
og þétt áfram, sennilega eru erfða-
framfarir í stofninum, sem svara til
þess að nytin geti aukist um tæp-
lega eitt prósent á ári. Allt bendir til
þess að þær séu örari einmitt núna
síðustu árin. Skýrslufærðum kúm
fjölgar heldur þrátt fyrir allt og nú
fara um 2/3 mjólkurframleiðslunnar
fram á búum með skýrsluhald.
Skýrsluhöldurum þyrfti þó enn að
fjölga verulega, því að eins og Jón
Viðar Jónmundsson ráðunautur
bendir á í starfsskýrslu sinni nú,
eins og hann hefur gert oft áður, þá
er það ekki aðeins að afurða-
skýrsluhald bændanna sé það sem
allt ræktunarstarfið byggir á, heldur
það að það er aðeins með almennu
búfjárskýrsluhaldi sem góðar
grunnupplýsingar fást um faglegan
styrk greinarinnar. Einnig það að
skýrsluhald um framleiðslu eftir
hvern grip og um þrif þeirra hlýtur
að vera einn af grunnþáttum í nú-
tímalegum búskap hjá hverjum
bónda.
I nautgriparæktinni var gerð
grundvallarbreyting á frumskýrslu-
haldinu og er nú orðið ljóst að hún
hefur tekist mjög vel og orðið því
til eflingar enda miðaði hún að því
að auðvelda störf bóndans, jafn-
framt því sem hann fær nú meiri
upplýsingar til baka svo sem um
frjósemi kúnna og frumutölur. Þá
var frá og með árinu 1993 tekið upp
160 FREYR - 4. '95