Freyr - 01.04.1995, Blaðsíða 30

greiðsla skyldi fara fram um það
meðal allra bænda á komandi sumri
hvora leiðina ætti að velja. Þess má
geta hér til fróðleiks og saman-
burðar við skoðanakönnunina sem
fór fram á sl. sumri um sameiningu
BI og SB að í þessari atkvæða-
greiðslu skyldu þeir setja kross við
„já“ sem vildu hafa samtökin ein,
þ.e. Stéttarsambandið yrði deild í
BÍ en hinir krossa við „nei“ sem
vildu að SB yrði sjálfstætt. Greidd
voru atkvæði hjá 209 búnaðar-
félögum af 226 sem starfandi voru.
5716 greiddu atkvæði og sögðu
2519 já en 2029 nei. Þrátt fyrir
þennan meirihluta fyrir sambandi
félaganna varð niðurstaðan sú með
góðri sátt á milli stjórna BÍ og SB,
þegar komið var til aðalfundar
Stéttarsambands bænda á Hvann-
eyri 1946, að samþykkt var sam-
hljóða á fundinum að Stéttarsam-
bandið yrði sjálfstætt án tengsla við
BÍ.
Nú geta menn að sjálfsögðu velt
því fyrir sér hvað af því sem átti við
1945 eigi við nú 50 árum síðar.
Raunar gætir nokkurrar furðu hve
litlar, eða öllu heldur nær engar,
almennar umræður meðal bænda
hafa verið um þá sameiningu sem
nú hefur átt sér stað.
Menn virðast hafa slegið því
föstu að nú sé ekkert því til fyrir-
stöðu að samtökin, sem standa í
kjarabaráttu fyrir bændur, þiggi
verulega fjármuni frá ríkisvaldinu
til hluta af starfsemi sinni. Né held-
ur hafa menn af því áhyggjur að svo
kunni að fara að ríkisvaldið dragi
við sig þessar fjárveitingar (til að
kosta leiðbeiningaþjónustuna) enn
frekar en orðið er og kippi þeim
jafnvel alveg burt. Einmitt með
þeirri röksemdafærslu að ekki sé
eðlilegt að ríkið kosti gildan þátt í
starfsemi samtaka sem hafa hags-
munagæslu viðkomandi stéttar sem
annað meginmarkmið sitt.
Skylt er að geta þess að við undir-
búning sameiningarinnar var m.a.
leitað álits landbúnaðaiTáðherra á
þessu efni sem fullvissaði samein-
ingarnefndina um að á hans ráð-
herradögum væri ekki hætta á slíku.
Hér er ekki ætlunin að rifja upp
farsæla baráttusögu Stéttarsam-
bands bænda í 50 ár en þess má geta
að fyrir áhrif þess m.a. hefur tekist
fram undir það síðasta að gera lífs-
kjör í sveitum svipuð og í þéttbýli
þegar á allt er litið. Sumum kann að
þykja þetta ofmælt og rétt er það að
bændur hafa löngum haft verulega
lægri „laun“ en viðmiðnarstéttirnar
svonefndu og þeir hafa lagt á sig
meiri vinnu en á móti kemur margt
annað sem búskapur og líf í sveit-
um gefur og ekki má gleyma.
Þeim sem stöðugt hafa gagnrýnt
þá landbúnaðarstefnu sem fylgt
hefur verið á hverjum tíma og
Stéttarsamband bænda ber vissu-
lega mikla ábyrgð á má benda á að
stefnan hér hefur raunar alltaf átt
sér hliðstæður og jafnvel beinar
fyrirmyndir í landbúnaðarstefnu
sambærilegra þjóða (eða flestra ef
ekki allra Vesturlanda).
Offramleiðslan er
sameiginlegt vandamól
Það sem skyggir yfir allt í þessum
málum, jafnt hér sem annars staðar,
er offramleiðsla nær allra matvara.
(Hún er auðvitað kornin til fyrir
búfræðilegar og tæknilegar fram-
farir). Þegar Stéttarsamband bænda
var stofnað í lok síðari heimsstyrj-
aldarinnar var landbúnaður eðlilega
víða í sárum og vörur skorti á mark-
að í mörgum löndum. Hér á landi
var því síst um offramleiðslu að
ræða og þurfti jafnvel að flytja inn
sumar búvörur við og við allt fram
yfir árið 1960. Þá voru útflutnings-
möguleikar einnig allgóðir og eink-
um á dilkakjöti og þjóðina munaði
um þann gjaldeyri sem þannig
fékkst. Allt til ársins 1970 var það
langt frá því að vera óraunsætt eða
draumórar að hér mætti stunda
sauðfjárrækt til útflutnings ineð
viðunandi árangri og ekki má
geyma því að á þessum áratugum,
frá því upp úr 1960, byggðist upp
merkilegur og umfangsmikill út-
flutningsiðnaður úr ull og gærum
sem vart hefur átt sinn líkan og því
betur helst hann enn við.
Þeir sem svo vilja kenna bænda-
samtökunum um að hér var brugð-
ist of seint við yfirvofandi offram-
leiðslu í byrjun áttunda áratugarins
mættu minnast þess að það var samt
sem áður Stéttarsamband bænda
sem á aðalfundi sínum 1969, fór
fram á löggjöf sem nothæf væri við
stjórn á framleiðslumálunum. Það
strandaði ekki sá bændum að koma
slíkri löggjöf á, heldur strandaði
það á pólítísku þrasi, m.a. á Al-
þingi.
Það er einnig fróðlegt að rifja hér
upp að sú stað- eða svæðabundna
offramleiðsla á matvælum sem
„hrjáir“ allar ríku þjóðimar, meðan
þær fátækari berjast við sultinn, á
sér ekki langa sögu. Hennar gætir
fyrst að marki á áttunda áratugnum
og mest verður hún á þeim níunda.
Það eru fyrst og fremst tvö við-
skiptaveldi sem bera ábyrgð á
henni, Efnahagsbandalag Evrópu
og Bandaríkin. Þau hafa lengst af
alla þessa áratugi fylgt styrkja- og
verndarstefnu fyrir landbúnaðinn
og fylgja enn, hve fagurt og hátt
sem galað er um annað.
Nú þarf ekki að framleiða
meira - heldur betri vörur
og með hagkvœmari hœtti
I þessum vangaveltum um
bændasamtökin og starfssögu
þeirra er rétt að vekja athygli á því
hve stórfelld viðhoifsbreytingin er
orðin. í fyrsta lagi hjá bændum
hverjum og einum, í öðru lagi hjá
forystumönnum þeirra og í þriðja
lagi hjá þjónum þeirra, ráðunaut-
unum, þegar stefnan hefur breyst
frá því að menn keppast við að
beita tækninni og þekkingunni til
að framleiða stöðugt meira eftir
hverja vinnandi hönd, til þess að
takmarka eða draga úr framleiðsl-
unni.
Að sjálfsögðu voru þetta öllum
þessum hópum erfið umskipti og
alveg sérstaklega bændunum. En
hvemig brást leiðbeiningaþjónustan
við þessum umskiptum? Beitti hún
kröftum sínum í sömu stefnu og
Stéttarsambandsforystan sem stóð í
ströngu við framleiðslustjómunina?
Eða myndaðist gjá þama á milli?
Svarið við síðustu spumingunni er
ótvírætt nei. Því til staðfestingar og
sem svar við þeim fyrri nægir að
geta þess að í reynd hefur kynning á
framleiðslustjómuninni, útskýringar
á möguleikum og ráðleggingar um
það hvemig skynsamlegast er að
bregðast við hvílt öðrum fremur
héraðsráðunautunum. Þar hafa þeir
sem hópur unnið erfitt, vandasamt
og oft á tíðum vanþakklátt starf -
þessa áttu þeir menn svo sannarlega
158 FREYR - 4. '95