Freyr - 01.03.1999, Blaðsíða 16

* að ná góðri uppskeru að
meðaltali. Til þess þarf ekki eins
mikla og nákvæma áburðargjöf
* að auka gæði uppskeru hvað
varðar orkuinnihald, prótein og
steinefni
* að stuðla að góðu eða bættu
heilsufari bútjár. Áburðarefnin sjálf
mega ekki valda sjúkdómum. Þess í
stað eiga þau að stuðla að jöfnuði
helstu steinefna og steinefni (snefil-
efni) sem vantar í jarðveg eru borin
á
* að viðhalda frjósemi jarðvegs
(ræktunarland)
* að bæta frjósemi jarðvegs
(uppgræðsla, nýrækt).
Áburðarnotkun á Islandi miðast
að jafnaði við það að ná góðri
uppskeru af túnurn. Ef ekki er fullt
tillit tekið til húsdýraáburðar í
áburðaráætlunum getur áburðar-
notkun orðið rífleg. Þá er einnig
hætta á því þar sem of mikið kalí er
borið á að hlutfall þess í fóðri verði
of hátt rniðað við kalsíum og
magnesíum. Hér er ekki ætlunin að
fara ítarlega út í notkun áburðar á
íslandi eins og hún hefur þróast
undanfarna áratugi, heldur líta
nánar á jarðvegsefnagreiningar og
hvernig megi nota þær til að meta
áburðarþörf.
Jarðvegsefna-
greiningar
í þjónustuefnagreiningum fyrir
bændur eru kalí (K) og fosfór (P)
alltaf mæld auk sýrustigs, og
stundum einnig magnesíum (Mg),
kalsíum (Ca) og natríum (Na). Á
undanfömum árum hefur oft heyrst,
að það sé lítið að marka þessar
jarðvegsefnagreiningar, eða orðað á
fræðilegri hátt að það sé erfitt að
nota niðurstöður jarðvegsefna-
greininga til að meta áburðarþörf.
Til að átta sig á þessari gagnrýni og
á möguleikum og takmörkunum
jarðvegsefnagreininga er rétt að
brjóta þetta mál nokkuð til mergjar.
Það er engin aðferð til sem getur
nákvæmlega greint það magn
næringarefna, sem plöntur geta nýtt
sér yfir vaxtartímann. Allar þessar
aðferðir eru því nálganir, en
ástæður fyrir því að ekki er hægt að
greina þetta magn nákvæmlega eru
margþættar:
* Dreifing næringarefna í jarð-
vegi breytist með árunum eins og
niðurstöður greininga á jarðvegi út
tilraun 299-70 á Hvanneyri sýna (1.
og 2. mynd). Rífleg notkun
fosfóráburðar leiðir til þess að
auðleystur fosfór safnast fyrir í
efstu 5 sm jarðvegsins, en einungis
sáralítið þar fyrir neðan. Magn
leysanlegs kalís hefur einnig aukist,
mest í efstu 5 sm jarðvegsins en
einnig verulega niður í 10-15 sm
dýpt og væntanlega niður á enn
meiri dýpt en sýni voru ekki tekin
úr dýpri lögum. Sýni til leið-
beininga um áburðarnotkun eru
tekin úr efstu 5 sm jarðvegsins og
gera má ráð fyrir að þau nái allvel
til alls aðgengilegs fosfórs. Eftir
margra ára áburðargjöf getur nýtan-
legt og aðgengilegt kalí einnig
verið fyrir hendi á meiri dýpt. Þó
ber að hafa í huga að upptaka og
umsetning næringarefna er ætíð
mest alveg efst í jarðveginum.
* Hluti næringarefnanna losnar
yfir vaxtartímann við veðrun stein-
efna og rotnun lífrænna efna. Þetta
á sérstaklega við um fosfór þar sem
mjög mikið er bundið í lífrænum
efnum. Það á að sjálfsögðu einnig
við um köfnunarefni, en um það
verður fjallað í annarri grein.
* Ymsir jarðvegseiginleikar, svo
sem kornastærð, sýrustig, nær-
ingarefnabúskapur, loftun, raki og
rótardýpt hafa mikil áhrif á það
hvernig rætur þrífast í jarðvegi og
ná til næringarefnanna.
* Veðurfar er einn mikilvægasti
vaxtarþátturinn, en það er mjög
breytilegt frá ári til árs sem kunnugt
er.
Aðferðir við greiningar á nýtan-
legum næringarefnum eru margar.
Jarðvegurinn er skolaður með
veikri sýru eða saltupplausn til að
ná skiptanlegum jónum og
auðleystum samböndum í lausn og
síðan er það sem er í lausninni
mælt. Hér er verið að nálgast það
sem plöntur geta tekið upp yfir
vaxtartímann. Það er mikilvægt að
það sem mælist sé í einhverju
hlutfalli við það magn sem plöntur
taka upp eða við heildaruppskeru.
Hér á landi er jarðvegur efna-
greindur á tveimur stöðum, á
Rannsóknastofnun landbúnaðarins
Keldnaholti (RALA) og hjá
Bændaskólanum á Hvanneyri. Á
RALA er kalí greint í skoli með
veikri ediksýru, en fosfór í skoli
P-AL ~ P-Olsen x 2,3 P-Olsen = P-AL x 0,43 í súrum ísl. jarðvegi [2]
P-AL - P-DLx 1,4 P-DL = P-AL x 0,71 í Þýskalandi [10, 11]
K-AL = K-ediksýra x 1,03 K-ediksýra = K-AL x 0,97 í ísl. jarðvegi [2]
K-AL = K-DLx 1,3 K-DL = K-AL x 0,77 í Þýskalandi [10, 11]
Tafla 1. Stuðlar til að umreikna P- og K-tölur í jarðvegi. Þessir stuðlar eru nálganir og ekki nákvœmir. Til að
umreikninga milli íslensku aðferðanna eru til aðhvaifslíkingar [2]. Sjá texta og tilvitnanir til útskyringa á
aðferðum.
16- FREYR2/99