Freyr - 01.03.1999, Blaðsíða 35

Oftar en ekki voru vagnarnir
heimasmíðaðir. Það var ekki fyrr
en 1965 að farið var að aka hey-
hleðsluvögnum um íslensk tún.
Gullöld þeirra var 1970-1990 og
þeir eru enn á markaði. Um
svipað leyti jókst innflutningur á
heybindivélum, sem mikið voru
notaðar 1970-1990. Þær fást
raunar enn og eru notaðar þegar
binda á hey sem flytja á um langan
veg, t.d. við sölu.
Síðasta stórbyltingin í heyvinnunni
á Islandi er notkun rúllubindivélanna,
sem fóru að flytjast til landsins upp úr
1980, en sala þeirra jókst mikið eftir
1986. Nú mun meira en helmingi
heyfengs bænda vera rúllað í bagga
og pakkað í plast með rúllupökkunar-
vélum. Til að ráða við rúllubagga er
algengt að dráttarvélar séu nú 70-90
hestöfl og meira en 4 tonn að þyngd.
Hjólin undir þeim eru 24-30 tommur
á breidd.
Um 1960 fóru margir bændur að
óttast að vélvæðing heyskapar
leiddi til að dráttarvélar, nýju hey-
vinnuvélamar og þungir dreifarar
fyrir búfjáráburð skemmdu jarðveg
og gróður á túnum. Það var að
tillögu þessara bænda að farið var
að gera tilraunir á Hvanneyri með
áhrif heyvinnuvéla á uppskeru og
gróður á túnum á árunum 1964-
1972. Nú aldarfjórðungi síðar eru
að hluta til sams konar heyvinnu-
véla enn í notkun, þó að nýju tækin
séu þó yfirleitt þungbyggðari. Ný
tækni, svo sem rúllubaggavélar,
hafa krafist þyngri og aflmeiri
dráttarvéla við heyskapinn.
Allar tilraunirnar, sem hér er
fjallað um, voru gerðar á Hvanneyri
á túnum við Bárustaðavatn. Það
kann að skekkja niðurstöðurnar að
sumar vélamar rifu upp svörðinn,
einkum ef þeim var beitt harkalega
og torfusneplar mældust sem
uppskera. Þetta gerðist ekki þegar
uppskeran var rökuð saman með
hrífum. Þessi skekkja hefur þó
varla verið mjög mikil.
Áhrif múgavéla á
uppskeru túna.
Tilraun nr. 153-64.
Hjólmúgavélar voru fyrst reyndar
hjá Verkfæranefnd ríkisins á
Hvanneyri árið 1958 (Ólafur Guð-
mundsson, 1961), en þá veittu
bændur þeint ekki mikla athygli.
Eftir að þær voru endurbættar var
þeim tekið tveim höndum vegna
þess að þær reyndust raka mun
hreinna en kambmúgavélarnar sem
áður voru notaðar. Hjólmúga-
vélarnar voru einnig einfaldari og
ódýrari.
Tilraun nr. 153-64 var gerð á
landi, sem ræst var fram árið 1960,
kýft árið 1961 og tætt og sáð í það
árið 1963. Sáð var 20 kg/ha af A-
blöndu SIS, en í henni var 50%
vallarfoxgras (Engmo), 30% tún-
vingull og 20% vallarsveifgras.
Notaðar vora Heuma og Vicon-
Lely Acrobat hjólmúgavélar. Hvor
tilraunameðferð var endurtekin á
fjórum reitum. Niðurstöðumar má
sjá í töflu 1.
Meiri uppskera var þar sem rakað
var með hrífu upp á gamla móðinn.
Það er ekki auðvelt að átta sig á því
hvort það var þungi á dráttarvélinni
eða skemmdir á gróðri af völdum
múgavélanna sem ollu uppskeru-
rýrnun. Arið 1969 var gerð gróður-
athugun með oddamælingu á til-
rauninni. I töflu 2 má sjá niður-
stöður þeirrar athugunar.
Notkun hjólmúgavélanna virðist
hafa orðið til þess að ógrónum
blettum í túninu fjölgaði. Um
niðurstöðu þessarar tilraunar
skrifuðu Óttar Geirsson og
Magnús Óskarsson (1968):
„Múgavélin virðist fara einna
verst með vallarfoxgrasið, enda
hefur það hnúð þrútinn af
forðanæringu ofanjarðar, sem
harkaleg meðferð getur auð-
veldlega skemmt. Hluti af upp-
skerumuninum getur stafað af því
að dráttarvélin, sem rakað er með,
þjappar jarðveginum saman.“
Áhrif heyvinnuvéla
á uppskeru túna.
Tilraun nr. 237-68.
Tilraunin var gerð á vel þurra
mýrartúni, sem unnið var 1967 og
sáð í árið eftir 25 kg/ha af A-blöndu
SIS. Hver meðferð var endurtekin á
25
20
3
«o
3
C
</>
o
E
a>
</>
<o
c
4-*
c
ro
a
Íö
:0
iT
15 -■
10 -■
5 -■
□ Rakað með 6 kg þunga
■ Rakað með 18 kg þunga
Ekki beitt
Beitt
Ahrif heyvinnuvéla á uppskeru túna. Fjölda plantna sem rifnuðu upp úr
grassverðinum á 1 m2.
FREYR 2/99 - 35