Freyr - 01.03.1999, Blaðsíða 19

rúmþyngd á bilinu 1,2 - 1,4 kg/1
sem samsvarar um 2500 tonnum
jarðvegs á hektara í plægða laginu.
A Islandi er rúmþyngdin mun
minni í ræktuðu landi; oft 0,3 - 0,4
kg/1 í mýrajörð, 0,4 - 0,8 kg/1 í
móajörð og um eða yfir 1,0 kg/1 í
sandjörð. Þetta samsvarar 300 -
1000 tonnum af jarðvegi á hektara í
10 sm jarðvegslagi.
Fleira mætti til telja sem gerir
þennan beina samanburð óraun-
hæfan, þó að það sé vissulega fróð-
legt og oft gagnlegt að líta út fyrir
garðshornið. Athyglisvert er að
kanna niðurstöður úr íslenskum
rannsóknum og athugunum seinni
ára.
Fosfór
I athugunum á túnum í Borgar-
firði á árunum 1978-1981 [3]
fékkst svörun við minnsta skammti
af fosfóráburði (15 kg/ha) þar sem
P-tölurnar voru á bilinu 6 - 8, en
ekki þar sem þær voru hærri. í
Dalasýslu [9] fannst svörun við
fosfóráburði þar sem P-AL tölumar
voru undir 5 mg/lOOg, en ekki þar
sem þær voru hærri. Þetta er í
allgóðu samræmi við niðurstöður
Jóhannesar Sigvaldasonar [5], en
hann kemst að því að uppskeruauka
fyrir fosfóráburð sé ekki að vænta
þar sem P-AL tölurnar fara yfir 4
mg/kg. Þessu ber einnig saman við
niðurstöður tilrauna á þýsku akur-
lendi, en þar er uppskeruauki fyrir
fosfórgjöf sáralítill þegar P-AL
tölur í jarðvegi fara yfir 5
mgP/lOOg [10, bls. 255]. Þá er
spuming hvort fosfórmagn í fóðri
sé nægilegt og samkvæmt niður-
stöðunum úr Borgarfirði og Dala-
sýslu er því náð með lægsta
áburðarskammtinum, 15 kgP/ha. Ef
þessar hugleiðingar eru réttar má
vissulega hafa mikil not af
fosfórgreiningunum og væntanlega
draga nokkuð úr notkun fosfór-
áburðar. Jarðvegsefnagreiningar
geta gefið upplýsingar um hvort
fosfór skorti í jarðvegi, en þá þarf
að bera ríflega á til að byggja upp
fosfórforðann. Þar sem P-tölurnar
(AL-aðferð) eru komnar upp í 4 - 6
ætti viðhaldsáburður (15 kg P/ha
miðað við 60 hkg/ha uppskeru) að
nægja. Það er reyndar löngu vitað
að uppskeruauka er ekki endilega
að vænta við stóra áburðar-
skammta. Hólmgeir Bjömsson [4]
fann í tilraun á Skriðuklaustri
engan uppskeruauka fyrir fosfór-
áburð umfram 13,1 kg/ha, en það
var minnsti skammturinn í
tilrauninni og í raun má segja að að
fráskildum nýræktum hafi upp-
skeruauki fyrir fosfóráburð umfram
15 kg/ha aldrei náðst. í samantekt á
niðurstöðum áburðartilrauna á
Vesturlandi kemur fram að
uppskeruauki fyrir fosfóráburð var
meiri fram til ársins 1965 en úr
síðari tilraunum [8]. Leiða má líkur
að því að yngri tilraunir hafi verið
gerðar á eldri túnum þar sem fosfór
hefur safnast fyrir. Það er spurning
hvenær megi draga meira úr eða
sleppa fosfóráburði. Þessari spurn-
ingu verður ekki svarað að sinni
vegna þess að niðurstöður úr
tilraunum með litla skammta af
fosfór liggja ekki fyrir. Samt geri
ég ráð fyrir að það sé þegar
fosfórtölurnar fara yfir 10 - 15
mg/lOOg, en þá þarf að fylgjast
með að nægilegur fosfór sé í fóðri
og einnig að fosfórmagn lækki ekki
of mikið í jarðvegi.
Kalí
Það reynist afar erfitt að finna
samband milli K - talna í jarðvegi
og uppskerumagns, bæði í gras-
ræktinni hér [5,9] og eins í korn- og
annarri rækt í Þýskalandi [10]. 1
sumum tilfellum er lítil svörun við
kalíáburði jafnvel þó að K - tölur
séu lágar og í öðrum tilfellum fæst
marktækur uppskeruauki við veru-
lega kalígjöf jafnvel þó að K-tölur
jarðvegs séu í meðallagi. Eins og
fyrir fosfór þá er rétt að reyna að
átta sig á hvað séu í raun lágar K -
tölur. Samkvæmt þýskum við-
miðunum teljast K - tölur lægri en
0,3 lágar (3. tafla). í eldri við-
miðunum er miðað við 0,2. Víðar,
t.d. í Hollandi, er miðað við mjög
lágar tölur. Þetta eru mun lægri
tölur en voru í fyrrnefndum athug-
unum í Dalasýslu [9] og einnig
lægri en K-tölumar sem Jóhannes
Sigvaldason vitnar til [5]. Ef sú
tilgáta að nýting á kalí í íslenskum
jarðvegi sé mjög góð reynist rétt,
og ef eitthvert mark má taka á
þessum erlendu viðmiðunum, má
færa viss rök fyrir því að ofan-
greindar athuganir hafi verið gerðar
á jarðvegi þar sem uppskeruauka
fyrir kalíáburð var ekki endilega að
vænta.
Kalí binst ekki fast í íslenskum
jai'ðvegi og nýting þess sem losnar
virðist mjög góð þannig að ekki
virðist þurfa að bera meira á en
fjarlægt er með uppskeru. Að hve
miklu leyti það getur verið skyn-
samlegt að bera meira á en fjarlægt
er þar sem K-tölur eru mjög lágar
(undir 0,2 til 0,3 mj/lOOg) til að
bæta frjósemi jarðvegsins er ekki
hægt að svara út frá þeim
niðurstöðum sem fyrir liggja.
Spurningin er þá sú hversu mikið
megi draga úr kalíáburði þegar K-
tölur jarðvegsins hækka. Höfundi
er ekki kunnugt um neinar íslenskar
rannsóknir sem gefa ákveðið svar
við þeirri spurningu, en það er
ástæða til að ætla að þegar K-tölur
ná 0,5 mj/lOOg megi oft draga
verulega út kalíáburði. Ennfremur
er brýn nauðsyn að kanna hvort
kalíáburður á tún og garða með
háum K-tölum geti valdið tjóni
vegna rýrari uppskeru, of lítillar
upptöku á kalsíum og magnesíum
eða spilli heilsu búfjár. Greiningar
á uppskeru sýna að þar sem mikið
kalí er borið á er einnig mikið af því
í fóðrinu jafnframt því sem það
dregur úr magni annarra steinefna
(kalsíum og magnesíum) [8].
Rík ástæða er til að athuga áhrif
líparíts á kalfbúskap jarðvegs,
sérstaklega þar sem mikið er af því og
FREYR 2/99 - 19