Freyr - 01.03.2001, Qupperneq 34

Fljótlega var hafist handa við byggingu húss á Hvanneyri fyrir Mjólkurskólann.
Það stóð tilbúið fyrir jólin 1901. A tilgátumyndinni má sjá gafl þess til vinstri á
myndinni. Aðeins tæpum tveimur árum síðar brann það til ösku eftir að kviknað
hafði í húsi Búnaðarskólans sem stóð skammt undan.
sem eftir starfanum hafði leitað.
Böggild hafði verið prófdómari er
Grönfeldt lauk framhaldsnám-
skeiði í Ladelund sem mjólkur-
fræðingur í marslok 1900, þá 27 ára
gamall.
Þá sendi Böggild uppdrátt að
húsi fyrir mjólkurskólann og gaf
rækileg ráð um það hvernig skipu-
lag byggingarinnar og fyrirkomu-
lag skyldi vera. Lagði hann áherslu
á ríkulegan aðgang að neysluvatni,
gott frárennsli, góða loftræstingu
og stóra glugga til vestur og aust-
urs; smjörklefinn skyldi hins vegar
aðeins hafa glugga til norðurs.
Ráðinn starfsmaður -
„danskur vinnupiltur"
Og Hans Grönfeldt Jepsen var
ráðinn til starfa. Hann var "... en
velvoxen Vestjyde med et net Ydre
og meget afholdt paa Ladelund
Landboskole...”, skrifaði Böggild.
Auk þess að hafa lokið mjólkur-
fræðinámi hafði hann ungur verið
fjósamaður á mörgum bæjum og
unnið sem mjólkurfræðingur í 5-6
ár. Herskyldu hafði hann lokið í sjó-
hemum. Skyldi Grönfeldt nota tím-
ann fram að Islandssiglingu til þess
að undirbúa sig sem best til starfans.
Hinn 22. júní árið 1900 steig
Grönfeldt um borð í Botníu sem
stefndi til Islands. A bryggjunni í
Reykjavík hinn 30. júní tóku á móti
honum þeir Sigurður Sigurðsson
ráðunautur og Halldór Kr. Friðriks-
son formaður Búnaðarfélags Is-
lands. Fyrsta hlutverk Grönfeldts
var að fara austur fyrir fjall til þess
að leiðbeina sunnlenskum bændum
um meðferð mjólkur. Þar með
hafði hinn ungi mjólkurfræðingur
fengið fullar hendur viðfangsefna.
Fróðlegt er að rýna í starfsskýrslu
Grönfeldts þar sem hann m.a. lýsir
fyrstu kynnum sínum af íslenskri
mjólkurframleiðslu:
“...Það sem aðallega stakk í
augun, ú þessari ferð og sem
seinna liefir komið skýrarar í Ijós
annarstaðar er fyrst og fremst hin
lélegu Inísakynni, og þá einkum
kjallaramir, sem notaðir eru fyrir
mjólkurbúr. I slíkum húsum er oft-
ast mjög erfitt, ef eigi ómögidegt,
að hafa hreint loft eða nœga birtu.
Fyrir þá sök verður hreinsun og
rœsting, svo í lagi sé, ill möguleg,
auk þess, sem bœði hreint loft og
góð birta gera það gagn að eyða
gerlum og myglusveppum. Annað
er það, að bœjarhúsin eru mjög
reyksœl, en það er mjög skaðlegt
fyrir smjörverkunina, og gengur
nœst hreinlœtisvöntuninni. I þriðja
lagi hcettir mörgum til, sem nota
skilvindu, að skilja rjómann of
þykkan (8-9%), en það hefir þau
álirif, að mjólkin skilst lakar, og úr
þessum þykka rjóma fœst þannig
lagað smjör, sem eftir strokkunina
líkist meirfeiti en smjöri... ”
Ekki voru allir á eitt sáttir um
ráðningu hins danska mjólkurfræð-
ings. I blaðinu Plógur var sagt frá
stofnun Mjólkurskólans. Þar sagði
m.a.:
„...En hver verður þar kennari?
- Danskur vinnupiltur frá Jótlandi
27. ára að aldri. Hefur verið á
mjólkurbúi í eina 5 mánuði. Það er
öll hans mentun í þessu ... Alþing
liefir kveðið þann dóm upp yfir
sinni eigin þjóð, að enginn meðal
hennar geti neitt á við Danskinn.
Það var alþing vort, sem vildi ekki
leggjafé til mjólkurkenslu nema að
Danskurinn sœi um liana ... Það er
meira en smá lítilþœgni af
ísl.jendingumj að þiggja þessa
sendingu frá Dönum... “
Ritstjóri Plógs og ábyrgðarmaður
var Sigurður Þórólfsson sem sjálfur
hafði nokkra menntun á sviði
mjólkurmála; kenndi m.a. hina svo-
nefndu Hegelunds-mjaltaaðferð.
Skrifunum svaraði stjórnarmaður
Búnaðarfélags Islands, og er ekki
vitað um fleiri óánægjuraddir
vegna ráðningar Grönfeldts.
Undirbúrtingur á Hvanneyri -
Grönfeldt kemur til starfa
Mjólkurskólanum var valinn
staður á Hvanneyri, eins og Sigurð-
ur Sigurðsson hafði lagt til. Að
ýmsu leyti var staðurinn vel fallinn
til þess að taka við skólanum: Þar
var þegar stórt kúabú, nýbyggt fjós
(1895), mjólk meiri en á flestum
öðrum bæjum og vísir að nútíma
mjólkurvinnslu. Nokkuð þóf varð
hins vegar um það, hvernig að
framkvæmdum skyldi. staðið.
Komu þar við sögu stjórn Búnaðar-
félags Islands, sem ráðstafa átti
tjárveitingu Alþingis til mjólkur-
34 - FR€YR 2/2001