Litli Bergþór - 01.12.1988, Blaðsíða 5

Stofnun og jyrstu starfsár
Nokkur atriði til skýringa
Segja má að stofnun Ungmennafélagsins
1908 sé í raun sameining tveggja félaga,
sem fyrir voru í sveitinni, Unglingafélags
Eystritungunnar stofnað 1906 og
Málfundafélags Ytritungunnar, líklega
stofnað 1907. Grein er um fyrmefnda
félagið í ritinu Inn til fjalla III. bindi,
útgefnu af Félagi Biskupstungnamanna í
Reykjavik 1966. Þarereinniggrein um st-
ofnun og fyrstu starfsár Ungmenna-
félagsins. Báðar eru þessar greinar eftir
Guðríði Þórarinsdóttur frá Drumb-
oddsstöðum, sem starfaði í báðum
félögunum frá upphafi. Hins vegar eru
litlar heimildir til um Málfundafélagið.
Allgóðar heimildir eru til um stofnun og
fyrstu starfsár Ungmennafélagsins, því
bæði eru til fundargerðarbækur og bók,
sem geymir ársskýrslur, reikninga og skrá
yfir bréf sem félagið fékk og skrifuð voru
í þess nafni. Á skortir þó að félagaskrá er
fyrst færð fyrir aðalfund 1910. Þá eru
félagar orðnir 49 en stofnendur voru 30.
Ekki er því unnt að sjá hverjir þeir voru
allir.
Starfsemi félagsins var fjölþætt á þessum
fyrstu starfsárum og er ekki hægt að gera
neina tæmandi grein fyrir henni í þessu
riti. Hér verða því aðeins sýnd fáein dæmi
með því að taka upp úr fyrmefndum
gögnum. Rétt er þó að nefna ýmis atriði,
sem ekki er fjallað sérstaklega um.
Málfundastarfið virðist hafa verið mjög
líflegt fyrstu árin. Þá var framsögunefnd
skipuð á hverjum fundi til að sjá um
umræðuefni ánæsta fundi. Þau voru mjög
fjölbreytileg. Rætt var m.a. um
tóvinnuvélar á Reykjafossi, dýravemd,
ættjarðarást, starfsval, bókalestur,
tollamál, ættarnöfn, þegnskylduvinnu,
helgidagavinnu, meðhöndlun fjármuna,
hugsjónir æskumannsins og kvenréttindi.
Á tímabili var algengt að safna spum-
ingum fyrir fundi og láta fundarmenn
svara þeim. Fundimir hófust oft með
húslestri og enduðu á söng, dansi eða
íþróttum. Á skemmtunum, sem átímabili
voru haldnar í byrjun hvers árs og stóðu
fra 7 að kvöldi til 8 að morgni, var margt
gert til skemmtunar og fróðleiks.
Fyrirlestrar vom ekki aðeins haldnir á
þessum skemmtunum, heldur einnig í
skemmtiferðum og stundum var
sérstaklega til þeirra boðað. Þeir vom
fluttir ýmist af félögum eða
aðkomumönnum. Ýmiskonar hjálpar-
starf var stundað, gefnar peningagjafir til
þeirra sem áttu við veikindi að stríða,
hjálpað til við heyskap o.fl. Kartöflur
voru ræktaðar og heyja aflað í
fjáröflunarskyni. Ýmislegt fleira mætti
tína til.
A.K.
Fundargerð stofnfundar
Hinn fyrsta sumardag 1908 var fundur
haldinn að Vatnsleysu í Biskupstungum.
Var það að tilhlutun “Málfundafélags
Ytritungumanna”, og skyldi ræða um
stofnun ungmennafélags í sveitinni.
Veður var kalt og mættu því fáir, - um 30
alls. Þorsteinn kennari Finnbogason setti
fundinn og nefndi til fundarstjóra Þorfinn
Þórarinsson, búfræðing á Drumb-
oddsstöðum, en hann aftur til skrifara
Jóhannes Erlendsson organista á
Torfastöðum.
Þorsteinn Finnbogason var
málshefjandi á fundinum og hóf hann
umræður um ungmennafélag. Lýsti
stefnuskrá þeirra, starfi og hugsjónum.
Gat hann þess í tölu sinni, er var alllöng,
að ætlun þeirra er boðuðu til þessa fundar
hefði verið að stofna ungmennafélag í
þessari sveit.
Þorfinnur Þórarinsson.
ViktoríaGuðmundsdóttir.kennslukona
fráGýgjarhóli, kvaðst vilja segjaþeim, er
eigi vissu það áður, að ungmennafélag
væri þegar orðið til í þessari sveit. Hefði
“Unglingafélag Eystritungunnar”, er þá
hafði starfað í tvo vetur breytt lögum
sínum þannig á síðasta fundi er haldinn
hafði verið um veturinn áður, að þau væri
í samræmi við sambandslög
„Ungmennafélags íslands”. Hefðu og
margir félagar skrifað undir skuldbind-
ingarskrá Ungmennafélags íslands.
Þorfinnur Þórarinsson kvaðst hafa
meðferðis frumvarp til laga fyrir
Ungmennafélag Eystritungunnar, svo og
skuldbindingarskrá þá er félagar þar
höfðu undirritað og gætu menn notað það
hér, ef þeir vildu.
Þótt svo væri að heyra sem Ytritungu-
menn hefðu í fyrstu eigi hugsað sér að
Litli Bergþór
5