Litli Bergþór - 01.12.1988, Síða 15

Baldur og Bergþór
Á öðru starfsári Ungmennafélagsins er
farið að bollaleggja um útgáfu blað.
Sumarliði Grímsson vekur máls áþessu á
fundi 25.júlí 1909. Fyrsta blaðið kemur
svo í ársbyrjun 1911. Það er nefnt Baldur,
var handskrifað í bók og lesið upp á fund-
um. Venjulega voru þrír félagar kjömir í
ritnefnd fyrir hvem fund og munu þeir
yfirleitt hafa skrifað blaðið sjálfir, en
stundum var þýtt efni í því.
Fyrstu 20. árgangar Baldurs hafa ekki
fundist, en með síðasta blaði 22. árgangs
er efnisyfirlit fyrri árganga. Þar er efnið
flokkað á ýmsan hátt, greint frá höfundum
o.fl. ÞettaergertafÞorsteiniÞórarinssyni
síðlaárs 1932. Hannskrifargreiníblaðið,
sem efnisyfirlitið fylgir, er hann nefnir
Afmæli “Baldurs”. Hún hefst á þessa leið:
“ Á næsta nýári verður “Baldur” 22 ára
gamall. Fyrsta blaðið var skrifað í janúar
1911. Síðan hefur það nokkum veginn
fylgt fundum félagsins. Og hefir frá fyrstu
verið svo, að hafi út af því brugðið, að nýtt
blað kæmi á hvem fund þá hefir þótt
mikils vant. Svo sterkur þáttur var blaðið
í starfsemi félagsins, að sumir sögðust
verða að fara á fundina, til að heyra blaðið.
Það mun líka vera svo, að af öllum þeim
margháttuðu störfum, sem félagið hefir
haft með höndum frá fyrstu, þá hefir
“Baldur” best fullnægt tilgangi allar götur
fram á þennan dag.”
Hann fer síðan nokkrum orðum um efni
blaðsins og kveður það “undarlega jafnt
E
að gæðum og gildi.” Niðurlagið er á þessa
leið: “ Um Baldur hinn norræna var það
mælt “að frá honum mætti gott eitt segja.”
Um “Baldur” Ungmennafélagsins held ég
að mætti hafa sömu orð. Það ætti vissu-
lega að vera efsta og æðsta mark félags-
manna allra, að hið sama mætti um hvem
þeirra segja.”
Eftir þessari skrá er unnt að sjá að efni,
sem fundist hefur annars staðar hefur
narfornu þjóðsagnar-
hetju úr Bláfelli, sem
sagan segir að hafi
lagt leið sína um
sveitina, er hannfór til
mjölkaupa á Eyrar-
bakka."
verið í Baldri. Baldursbrávísur fundust í
blöðum Þórðar Kárasonar á Litla-Fljóti.
Þær munu hafa verið í 1. tölublaði 10.
árgangs.
Næstu fjögur ár eftir þetta koma út eitt
til þrjú tölublöð á ári. Síðan falla úr tvö ár
(1937 og 1938), 1939 kemur eitt blað,
ekkert 1940 en fimm 1941, ekkert 1942 og
eitt hvort ár 1943 og 1944. Oftast eru
nokkrar greinar í hverju blaði en stundum
bara ein. Nokkur ljóð eru þar einnig.
Greinamar eru ekki allar merktar
höfundum og ritnefndir ekki alltaf til-
greindar. Efnið er af ýmsum toga;
hugleiðingar, hvatningarræður og
frásagnir, m.a. úr félagsstarfinu eins og
ferðasaga Sveins A. Sæmundssonar úr 4.
tölublaði 29. árgangs (1941) sem birtist
hér með.
Síðasta blaðið frá þessu tímabili er frá
april 1944. í því er bara ein grein, sem
nefnist “Landið kallar”. Hún er ómerkt en
virðist með rithönd Þorsteins á
Vatnsleysu. Upphaf hennar sýnir tilefnið:
“Að þrem vikum liðnum verða allir
fullveðja íslendingar kallaðir saman, hver
í sinni byggð og bæ, til þess að greiða
atkvæði um það hvort ísland skuli verða
alfrjálst lýðveldi, óháð erlendu ríki og
erlendum þjóðhöfðingja.” Niðurlagið er á
þessa leið: “Fyrir tæpum 40 árum fékk
íslensk æska þá köllun að safnast saman í
félagsheildir, sem nefnd voru
ungmennafélög. Þávoraðivelí íslensku
þjóðlífi, þá var gróðurilmur í lofti enda má
með sanni segja að íslenskt þjóðlíf beri
þess merki á margan hátt. Ég held að
óhætt sé að segja, að ef sá hugsjónalegi,
fómfúsi félagsandi væri yfirleittríkjandi í
þjóðlífi okkar eins og hann var bestur í
ungmennafélögunum og er reyndar víða
ennþá, sé framtíð íslands borgið.”
Enginn Baldur er til frá næstu átta
ámm, en árið 1953 koma út 2 tölublöð og
fjögur önnur eru í sömu bók, og er það
síðasta frá 1960. Þetta mun vera síðasta
tilraun, sem gerð hefur verið til að en-
durvekja Baldur.
Á Ungmennafélagsfundi í nóvember
1962 er samþykkt “að kjósa þriggja
manna nefnd til að undirbúa útgáfu
fjölritaðs sveitarblaðs”. Þetta leiðir til
þess að í aprfl 1963 kemur út prentað blað,
sem nefnist Bergþór. Ritnefnd fylgir því
úr hlaði með dálitlum pistli. Kafli úr
honum er á þessa leið: “Við höfum valið
þessu blaði nafn hinnar fornu
þjóðsagnarhetju úr Bláfelli, sem sagan
segir að hafi lagt leið sína um sveitina, er
hann fór til mjölkaupa á Eyrarbakka. En
Bergþórþarfaðfánokkumbeina. Einsog
hann bað fyrr um sýru til drykkjar á
Bergstöðum þarfnast hann nú efnis úl að
geta haldið áfram göngu sinni um sveitina
og ef til vill víðar. Bergþór hefur þegar
knúið dyra hjá nokkrum mönnum og
beðið þá að ljá sér fróðleikskom og annað
þaðefni.erhannflyturykkurnú. Vonandi
á hann eftir að koma við hjá fleirum sömu
erinda á komandi árum og þiggja þar
eitthvað er orðið gæti öðrum til fróðleiks
og skemmtunar”.
Annað tölublað kemur út síðla árs 1963,
eitt 1966 og það síðasta á sumardaginn
fyrsta 1968. Er það helgað 60 ára afmæli
Ungmennafélagsins.
A.K.
Litli Bergþór
15