Árbók VFÍ - 01.06.1992, Side 297

Strandflóð við Suðvesturland 295
ast eða breyting verður á sólgosum og fleira slfkt. Það er því lítil ástæða til þess að ætla að
þessi þáttur skipti miklu máli í útskýringum á þeirn atburðum sem hér um ræðir og eru bundnir
við nútíðina og síðustu árhundruð og koma fram á takmörkuðu svæði.
10.2 Vaxandi hámarksöldukerfi
Svipað er að segja um breytingar á öldukerfunum. Til þess að þau breytist umtalsvert, þuifa
miklar breytingar að eiga sér stað á landaskipan jarðar og veðurkerfunum. Aðdragandasvæði
öldukerfa þeirra sem um ræðir þarf að stækka. Ekki er vitað til þess að slíkar breytingar séu að
gerast í þeim mæli eða með þeim hraða að það nægi hér til útskýringa.
10.3 Breytingar á efnisframboði
Um þriðja atriðið gegnir öðru rnáli. Asýnd ánna beggja meginn við Flóann og setframboðs
þeirra bendir til þess að ströndinni í Flóa berist lítið af nýju efni, sem nýtist til uppbyggingar
og viðhalds fjörukambanna. Annars staðar á Suðvesturlandi en á strönd Suðurlands (þ.e.a.s.
austan Þorlákshafnar) er ekki mikið um slíka fjörukantba. Það virðist einkum vera vegna
skorts á lausu seti, straumrasta og vegna gerðar strandanna, eins og að ofan hefur verið lýst.
Þeir eru helst á setfjörum fyrir botnum smárra voga. Það má því búast við, að ein af ástæðun-
urn fyrir því að fjörukambamir í Flóa ná ekki að verja landið innan garðs fyrir ágangi sjávar sé
sú, að sjórinn gengur á kambana og þeim berst ekki nýtl efni til uppbyggingar sem nemur
niðurbrotinu. Báðar árnar, Ölfusá og Þjórsá bera einkum fram sand og fínna efni, en það er
mótstöðulítið efni í slíkum köntbum, einkum þar sem vindar hafa tilhneigingu til þess að blása
efni á brott, en það er einmitt tilfellið í Flóanum, eins og sést af foksandssköflum þeim og
sandhólum sem eru við ósa ánna og af vitnisburði sögunnar.
10.4 Sjávarborðsbreytingar
Fjórða atriðið sem valdið getur náttúrufarslegu ójafnvægi eru breytingar á sjávarborði (eustat-
iskar breytingar), en það eru breytingar á vatnsmassanum í hafinu. Lækkun sjávarborðs myndi
í þessu umrædda tilviki ekki hafa áhrif á tíðni strandflóða, en hún myndi stuðla að minnkandi
tíðni skaðaflóða, þar sem fjaran sjálf myndi fjarlægjast byggöirnar. Almennt er nú talið að
sjávarborð fari hækkandi í heiminum, samanber hina miklu umræðu um gróðurhúsaáhrifin á
jörðinni. Slík hækkun gæti stuðlað að aukinni tíðni skaðaflóða.
Um þetta atriði, hækkun sjávarborðsins sjálfs (eustatísk hækkun), er þó enn erfitt að dæma.
Hækkun sjávarborðs er einkum talin geta stafað af tveim þáttum. Annars vegar er hlýnun
sjávarins og hitaþensla sjávarmassans af þeim sökum. Hins vegar er vöxtur sjávarmassans
vegna þess að hlýnandi veðráttu fylgir aukin bráðnun jökulskjaldanna sem liggja á löndum
pólsvæðanna. Um þessi mál er margt rætt þessi árin og á því stundaðar ýmsar rannsóknir, en
enn hefur það ekki leitt til einnar einfaldrar og óyggjandi niðurstöðu. Það er þó orðið nokkuð
ljóst, að þessi ntál eru flókin og erflð úrlausnar. Ol'an á þær flækjur bætist svo að áhrifanna af
sjávarborðshækkun gætir misjafnlega mikið eftir því hvar er. Þau koma ekki fram sem einföld
jöfn hækkun sjávarborðs urn öll heimshöfin.
Talið er af ýmsum sérfræðingum um þessi inálefni, að ekki sé hægt að draga neinar einfald-
ar eða alhliða ályktanir um sjávarborðsbreytingar, hvort sem er í framtíð eða fortíð, sem gildi
fyrir jörðina alla (Mörner 1987). Rannsaka verður hvert strandsvæði fyrir sig áður en hægt er
að draga ályktanir varðandi þær breytingar sjávarborðs sem þar gætir. í líkani um sjávarborðs-
breytingar um alla jörðina, þar sem leiðrétt er fyrir flotjafnvægisbreytingum landmassanna
vegna bráðnunar jökla síðan á ísöld. sem nýlega hefur verið birt (Peltier og Tushingham 1991)