Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.1999, Page 322
320 Árbók VFÍ/TFÍ1998/99
brennisteinsríkri gufu er bætt í upphitaða vatnið. Magn uppleysts súrefnis er yfirleitt hverf-
andi í dreifikerfinu. Súrefni getur þó borist í vatnið, t.d. ef kalt grunnvatn streymir niður í
jarðhitakerfið, einnig kemst súrefni að hitaveituvatninu í miðlunartönkum og loks er hætta
á upptöku súrefnis vegna millirennslis neysluvatns hjá neytandanum.
Orkuveita Reykjavíkur fylgist reglulega með magni brennisteinsvetnis og uppleysts
súrefnis í dreifikerfinu [10]. Magn uppleysts súrefnis er hverfandi (<0,003ppm) í stöðvum
1, 2 og 4, en í stöð 3 mælist magn uppleysts súrefnis að meðaltali 0,05 ppm.
Brennisteinsvetni lækkar spennu málma, sérlega eirs, og gerir tæringu með vetnis-
myndun mögulega. Þá verður málmurinn viðkvæmari íyrir tæringu af völdum annarra
oxunarefna. Ef súrefni kemst inn í kerfið verður afoxun súrefnis annað katóðuhvarf og
tæringarhraði eykst til muna. Koparjónirnar falla út sem koparsúlfíð, yfirleitt sem chalcosít
(Cu2S), en covellít (CuS) getur myndast ef súrefni er til staðar í nægu magni.
Forskaut (anóða): 2Cu + S" —> Cu2S + 2e'
Bakskaut (katóða): 2H+ + 2e' —» H2
2HzO + 02 + 4e' -> 40H'
Auk þess eru bæði súrefni og brennisteinsvetni hvarfgjarnar gastegundir og hvarfast og
mynda súlfat þar til önnur gastegundin eða báðar eru uppumar. Efnahvarfið er háð hlut-
fallinu milli súlfíðs og súrefnis, ásamt sýrustigi. Við hátt sýrustig og heildarsúlfíðmagn
minna en 10'3 M myndast aðallega millisamböndin, súlfít og thiósúlfat við oxunina [3].
3/2 02 + HS' -> H+ + S03'-
S03'- + HS' +1/2 02 -> S203'- + OH'
Þessi millisambönd eru óstöðug og ef súrefni er uppurið er hugsanlegt að þau geti afoxast
og myndað súlfíð og um leið tært málminn. Umbreytingar súlfíts í súlfíð hefúr orðið vart við
íblöndun þess fyrrnefnda hjá Hitaveitu Suðumesja og Hitaveitu Akureyrar fýrir nokkrum
árum [11].
Tafla 1. Efnainnihald vatns á prófunarstöðum í dreifikerfi Orkuveitu Reykjavíkur [9].
Jarðhitavatn frá lághitasvæðum Upphitað
(<150°C við 1000 m dýpt) ferskvatn
Stöð 1 Stöð 2 Stöð 3 Stöð 4
Hitastig, °C 80 80 80 80
pH við 25°C 9,6 9,5 9,5 8,5
Uppleyst súrefhi, mg/l <0,003 <0,003 <0,1 <0,003
Súlfíð*, mg/1 0,1-0,9 0,5-0,9 0,1-0,6 0,1-0,5
Natríum, mg/1 41 59 43 12
Kalíum, mg/1 0,9 2,0 0,9 1,1
Kalsíum, mg/1 2,2 3,4 2,5 7,5
Magnesíum, mg/1 0,01 0,01 0,01 4,5
Klóríð, mg/1 14 56 20 8,0
Súlfat, mg/1 18 21 18 10
Karbónat, mg/1 22 17 20 44
Kísill, mg/1 84 150 88 29
Leiðni, S/cm við 25°C 200 345 200 129
*Súlfíð er mælt sem heildarstyrkur H2S, HS' og S“.