Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.1999, Page 362
360 Árbók VFÍ/TFÍ 1998/99
skeljaefni í flóanum í mörg ár og látið kanna útbreiðslu þess. Þessar athuganir gefa vís-
bendingar um að mikið magn sé af skeljaefni í Faxaflóa sem hægt er að taka með dælingu
af sjávarbotni.
Fyrsta marktæka athugunin á notkun skeljaefnis í fyllingar gerði Reykjavíkurhöfn í lok
ársins 1996. Var þá gerð tilraunafylling úr skeljaefni sunnan við Kleppsbakkann í
Sundahöfn. Fyllt var um 10.000 m3 af ljósu skeljaefni, lítils háttar blönduðu móbergi og
basalti. Efnið var tekið með dæluskipi úr Faxaflóa ekki langt frá Reykjavík og því dælt í
fyllinguna í Sundahöfn. Umfangsmiklar rannsóknir voru gerðar á efninu bæði á staðnum og
á rannsóknastofu [1]. Fyrsta stóra fyllingin úr skeljaefni var neðsti hluti Suðurgarðs í
Hafnatjarðarhöfn. Var fyllt skeljaefni frá sjó í um 6 m þykkt, alls um 200.000 m3. Var notað
efni úr Faxaflóa, aðallega Ijóst skeljaefni en einnig dökkt. Ljósa efnið var mjög svipað efn-
inu í tilraunafyllingunni í Reykjavíkurhöfn og var því valið að rannsaka aðeins dökka efnið
á tilraunastofu [2J. Arið 1998 fyllti gatnamálastjórinn í Reykjavík um 240.000 m3 af skelja-
efni úr Faxaflóa vegna hreinsistöðvar við Klettagarða í Reykjavík. Elfiið var mest ljóst skelja-
efni og var það rannsakað bæði á staðnum og á rannsóknastofu [4]. Um 60.000 m3 af efn-
inu voru farg sem flutt var af svæðinu eftir tiltekinn tíma og notað í önnur verkefni hjá
Reykjavíkurborg. Hluti fargefnisins var notaður í gatnagerð við breikkun Suðurlandsbrautar
og var fylgst vel með skeljaefninu og burðargildum efna sem komu ofan á það [12]. Einnig
hefúr verktakafyrirtækið Istak á árinu 1999 notað um 60.000 m3 af ljósu skeljaefni í neðri
fyllingar við efnisskipti í þrem grunnum í Hafnarfirði. Skeljaefnið og fyllingar voru
athugaðar bæði á staðnum og á rannsóknastofu [6].
Þar sem nú liggja fyrir umtalsverðar upplýsingar um rannsóknir og reynslu af notkun
skeljaefnis þótti ástræða til að safna þessum gögnum saman. Er greinin úrdráttur úr þessum
gögnum með höfuðáherslu á samanburð við önnur fyllingarefni ásamt tillögu að notkun
skeljaefiiis í fyllingar.
Rannsóknir á tilraunastofu
Tekin voru sýni af skeljaefninu og þau rannsökuð á tilraunastofú. Akvarðaður var sáldurferill,
berggreining, þjöppun, lekt, samþjöppun og skerstyrkur efnisins. Helstu niðurstöður rann-
sóknanna eru:
Sáklurferill: í Ijósa efninu er 80 til 90% sandur (0,06-2,0 mm) en í dökka efninu um 30%.
Hlutfall efnis fínna en 0,06 mm er undir 1% af þyngd og flokkast efnin því sem frostþolið
efni. Skeljaefnin eru einskorna og er Cu um 4 og Cc um 1 sem flokkar efnin í USCS kerfinu
sem SR
Berggreining: Ljósa skeljaefnið er um 90% skeljabrot og um 10% basaltkorn. Dökka
skeljaefnið er í stærðarflokki undir 1,2 mm (um 10% af þyngd sýnis) um 30% skeljabrot og
um 20% basalt og svipað af setbergi. í stærðarflokkum stærri en 1,2 mm (um 10% af þyngd
sýnis) er um 10% skeljabrot, 75% basalt og 15% setberg.
Kornarúmþyngd: Ljósa skeljaefnið mældist 2,78 og það dökka 2,97.