Neytendablaðið - 01.10.1969, Blaðsíða 62

Löggjafinn og neyfendur
Þegar Islendingar minnast fortíðar sinnar og fornra hetju-
dáða, er 18. aldar maður Skúli Magnússon ein aðalhetjan.
Hans er minnzt fyrir fræhilega haráttu gegn ólögmætum verzl-
unarháttum. — Frelsi fyrir allar þjóðir ab verzla á Islandi kom
ekki fyrr en áiri'ð 1854.
Hugtakib verzlunarfrelsi hefur verið bæði mikið notað og
misnotað og er oft túlkað sem verzlun án afski-pta rikisvalds.
En það verzlunarfrelsi, sem Islendingar hörðust fyrir á 18. og
19. öld, var afnám einokunar ákveðinna einkaaðila á verzlun.
En fyrst og fremst snérist harátta manna eins og Skúla Magn-
ússonar gegn ólögmætum og óprúttnum verzlunarháttum, og
það var embættismaðurinn Skúli fógeti sem í nafni konungs
harðist gegn atferli einokunarkaupmanna. Þessari haráttu má
helzt lýsa með hugtakinu neytendavernd.
Skúli fógeti og neytendavernd.
„Mældu rétt, strákur", á kaupmaðurinn samkvæmt þjóðsögunni að
hafa fyrirskipað drengnum Skúla Magnússyni, þegar hann var innan-
búðar hjá kaupmanninum, og átti kaupmaðurinn þá við, að Skúli skyldi
mæla rangt, þ. e. nota falska vog, svo að fátæklingarnir fengju minna
korn en þeir borguðu fyrir. Þetta átti að hafa sært réttlætistilfinningu
Skúla svo mjög, að hann sór að helga líf sitt eftir þetta neytenda-
vernd.
En hvað, sem þjóðsögunni líður, hófst barátta Skúla Magnússonar
fyrir neytendavernd, þegar hann var orðinn landsfógeti og átti fyrir
konungsins hönd að hafa yfirumsjón með fjármálum, atvinnu og verzl-
unarmálum á fslandi. Og Skúli var góður embættismaður og lét brjóta
upp skemmur kaupmanna og kasta 1000 tunnum af skemmdu mjöli
í sjóinn. -—- Dómstólar danska einvaldskonungsins dæmdu eigendur
skemmda mjölsins síðan í svo miklar sektir, að sjóðurinn sem mynd-
aðist úr þeim, mjölbótarsjóðurinn svonefndi, varð mikil stoð fyrir ís-
lenzkan landbúnað á næstu áratugum.
62
NEYTENDABLAÐIO